رئیس قوه قضائیه گفت: امروز محیط زیست انسان‌ها، جانوران و موجودات مختلف در این عالم باید حفظ شود و لازمه زندگی کردن بشر و زنده بودن طبیعت حفظ محیط زیست است.
به گزارش به نقل از روزنامه ایران ، مرکز رسانه قوه قضائیه، آیت‌الله ابراهیم رئیسی در «نشست هم اندیشی با فعالان محیط زیست با موضوع احقاق حقوق عامه در حوزه محیط زیست» با اشاره به اسناد بالادستی و اصل پنجاهم قانون اساسی که بر حفاظت از محیط زیست تأکید دارد، گفت: ضرورت توسعه یافتگی کشور را همگان احساس می‌کنیم. امروز کشور ما باید توسعه اقتصادی پیدا کند؛ اما هرگونه توسعه فرع بر حفظ محیط زیست است.
وی افزود: احداث هر سد، پالایشگاه و کارخانه بزرگ و کوچک و هر کارگاه فرعِ برآن است که باید محیط زیست حفظ شود؛ یعنی اگر بر اساس مطالعات معلوم شود که اینجا محیط زیست به خطر می‌افتد، این کارخانه، مؤسسه تولیدی و بنگاه را نباید آنجا احداث کرد و باید جای دیگری برای آن انتخاب کرد که محیط زیست در مخاطره قرار نگیرد.
آیت‌الله رئیسی گفت: دراین رابطه همه مسئولیت دارند؛ دولت و ملت، سمن‌ها و سازمان‌های مردم نهاد دراین رابطه احساس وظیفه روشنی می‌کنند. یکی از جلوه‌های امر به معروف و نهی ازمنکر حفظ محیط زیست است. باید با هرگونه تخریب محیط زیست برخورد کرد.
وی افزود: حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری دراین کشور یک مسأله بسیار مهم است. اگر افراد ببینند امروز تخریب‌گران، محیط زیست را تهدید می‌کنند، کسانی که وابسته به قدرتند یا وابسته به ثروت هستند و با اتکا بر قدرت و وابستگی‌شان به یک سازمان قدرتمند و یک شخص قدرتمند کار‌های ضد محیط زیست می‌کنند، ما چطور انجام این کار را برای یک فرد عادی ممنوع بدانیم؟ حتماً از یک سازمان، دستگاه و مؤسسه به هیچ عنوان چنین رفتاری پسندیده نیست و نه تنها پسندیده نیست، بلکه واقعاً باید در مقابل آن ایستاد.
تغییرات در محیط زیست به واسطه برخی مجوزها
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه حفظ محیط زیست یک اصل اساسی است و سایر موارد از جمله الزامات توسعه‌ای در فرع این اصل قرار دارند، گفت: گاهی مشاهده می‌شود که برای یک پروژه اقتصادی محیط زیست را تخریب می‌کنند و این امر باعث وارد آمدن خسارت‌های جبران‌ناپذیر به آب و جنگل و خاک و سایر مؤلفه‌های محیط زیستی می‌شود.
رئیس قوه قضائیه تصریح کرد: اگر برای تغییر در محیط زیست یک سری استثناها و ضرورت‌هایی وجود دارد، این استثناها و ضرورت‌ها را باید قانونگذار تعیین کند. اگر در منطقه‌ای نیاز ضروری به تغییر بخشی از محیط زیست وجود دارد، تشخیص این امر نباید در اختیار یک بخشدار یا فرماندار یا شورای شهر یا شورای ده مرتبط با آن منطقه باشد؛ بلکه تصمیم‌گیری در این رابطه باید در یک جمع علمی و تخصصی که در جایگاه‌های مسئولیت و مسئولیت‌پذیری هستند، باشد.
وی تصریح کرد: گاهی شاهد تغییراتی در محیط زیست بواسطه برخی مجوزها هستیم که خود آن مجوزها نیز محل تردید می‌باشند. یعنی مرکزی که آن مجوز را برای ایجاد تغییر در محیط زیست صادر کرده، اصلاً در جایگاه صدور چنین مجوزی نبوده است.
آیت‌الله رئیسی با اشاره به تأکیدات حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب پیرامون مقوله حفظ محیط زیست گفت: رهبر معظم انقلاب در سال 92 به‌صورت مستوفی و کامل بیاناتی را در خصوص حفظ محیط زیست ایراد فرمودند و این امر را وظیفه همگان دانستند.
آیت‌الله رئیسی با اشاره به اقدامات دغدغه‌مندان محیط زیست که در سازمان‌های مردم نهاد فعالیت می‌کنند، گفت: باید از فعالان و دغدغه‌مندان محیط زیست که در سازمان‌های مردم نهاد فعالیت می‌کنند، حمایت قانونی و قضایی صورت گیرد و سازمان‌های مختلف مرتبط با محیط زیست به گزارشات آنها ترتیب اثر دهند. ما هم در دستگاه قضایی بنا داریم این گزارشات را مورد توجه قرار دهیم.
نباید اجازه داد عده ای بدون مطالعه علمی در محیط زیست تغییرات ایجاد کنند
رئیس قوه قضائیه با اشاره به موضوع ورود فاضلاب شهری به تالاب انزلی که در سخنان یکی از حضار جلسه بدان اشاره شد، گفت: باید مسئولان امر از وقوع اتفاقاتی نظیر ورود فاضلاب‌های شهری به تالاب‌ها جلوگیری کنند. تالاب انزلی برای آن منطقه یک ثروت محسوب می‌شود و نباید اجازه داد که عده‌ای بدون مطالعه علمی اقدام به تغییرات نبایسته در محیط زیست یک منطقه کنند و به این واسطه باعث وارد آمدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به زیستگاه انسان‌ها و سایر موجودات شوند.
وی با بیان اینکه ایجاد تغییرات بدون مطالعه و نبایسته در محیط زیست ناشی از زیاده‌خواهی است، اظهار داشت: مطابق آمار و اخبار موجود بزرگ‌ترین تخریب‌کنندگان محیط زیست، مستکبران هستند. قدرت‌های نظامی با ایجاد مسابقه تسلیحاتی در دنیا، محیط زیست عالم را به خطر انداختند و امریکایی‌ها و بسیاری از کشورهای اروپایی در این رابطه پیشگام هستند و برای منافع خود اقدام به آسیب رساندن به دریا، خشکی و جنگل‌ها می‌کنند.
وی در ادامه گفت: ما هم معتقدیم که باید بافت‌های فرسوده را تعمیر کرد؛ اما نه به قیمت از بین بردن فرهنگ یک منطقه. متأسفانه در شهر مشهد مقدس این اتفاق افتاده است و بدون توجه به فضای حرم مطهر، بلند‌مرتبه‌سازی‌هایی صورت گرفته؛ به نحوی که حرم مطهر به حاشیه رفته است که این امر بسیار خطرناک است و همواره دغدغه مردم مشهد و همه مسلمانان عالم و ارادتمندان به حضرت امام رضا(ع) بوده است.
آیت‌الله رئیسی افزود: برخی بلندمرتبه‌سازی‌ها در مشهد مقدس باعث شده که حرم مطهر حتی از خیابان‌های اطراف دیده نشود. پیش از آن حتی از مناطق اطراف مشهد و قبل از ورود به این شهر مقدس نیز زائران می‌توانستند گنبد مطهر را ببینند؛ اما الان از مناطق نزدیک هم نمی‌توانند گنبد را رؤیت کنند.
بگذارید داوری را قاضی انجام دهد
پرونده متهمان جاسوسی از مراکز نظامی در پوشش فعالیت‌های زیست محیطی یکی از مطالبات حاضران در جلسه بود که رئیس قوه قضائیه در این رابطه گفت: شما می‌گویید این پرونده در مورد کسانی که در حوزه محیط زیست فعال بودند، مطرح شده است و می‌گویید که این افراد را در سازمان، دانشکده و مؤسسه می‌شناختید؛ اما شناخت شما در همین حوزه است.
بگذارید سازمان‌ها و دستگاه‌هایی که مسئولیت امنیتی دارند و این کار در حوزه تخصصی آنهاست، در این رابطه اظهارنظر کنند؛ لذا شما داوری نکنید و بگذارید داوری را قاضی انجام دهد.
وی ادامه داد: شما بر اساس شناخت‌تان می‌گویید تا روزی که فلان فرد با ما هم‌دانشکده، همخانه و همکار بود، خطایی از وی ندیدیم؛ اما بهتر است در این رابطه داوری نهایی را به عهده دستگاه قضایی بگذارید. شما به‌عنوان کسانی که همکار آنها بودید، می‌توانید نسبت به آنها اظهارنظری داشته باشید؛ اما اینکه قسم بخورید فلان فرد بی‌گناه است، بی‌گناهی و گناهکار بودن را نه تنها در این پرونده بلکه در همه پرونده‌ها بر عهده قاضی بگذارید.
رئیس دستگاه قضا تصریح کرد: وقتی وارد دستگاه قضایی شدم، با این پرونده مواجه شدم. ابهامات و نکاتی بود که گروه‌های کارشناسی ساعات بسیاری روی آن کار کردند و نظراتشان را اعلام کردند. دادگاه کار خود را دنبال می‌کند؛ لذا همه کسانی که فعال در حوزه محیط زیست هستند یا در بخش‌های دیگر، باید منتظر رسیدگی دادگاه باشند.
آیت‌الله رئیسی با تأکید بر اینکه بررسی اسناد و مدارک بر عهده دادگاه است، گفت: شما ممکن است ظاهر افراد را ببینید، اما ممکن است زوایا و لایه دیگری از زندگی فرد باشد که از دید شما مخفی مانده باشد؛ لذا اجازه دهید افراد متخصص و امنیتی‌ها موضوع را بررسی کنند. من هم در این رابطه نظری ندارم و در این قضیه باید کار را بر عهده دادگاه گذاشت. ما منتظر می‌مانیم شما هم تا نظر دادگاه منتظر بمانید.
آیت‌الله رئیسی در ادامه عنوان کرد: امروز آمار و ارقامی که در این جلسه مطرح شد، نسبت به تهدیدی که درباره جنگل‌ها وجود دارد، نگران‌کننده است. نزولات آسمانی درهمه جای عالم به‌عنوان یک برکت مطرح است و در روایات ما هم این موضوع آمده است و امروز همه ما نزولات آسمانی را از خدا می‌خواهیم؛ اما چرا باید به خاطر آماده نبودن زیرساخت‌ها در بعضی از مناطق، بعضی‌ها درمورد تخریب محیط زیست بواسطه نزولات آسمانی نگران باشند؟ ما نباید نگران نزولات آسمانی باشیم.
وقتی نگرانیم، معلوم است که زیرساخت‌ها درست نگهداری نشده است و لایروبی و رسوب زدایی درست انجام نشده است و جنگلی که می‌تواند حافظ منطقه در برابر سیلاب‌ها باشد، تخریب شده است. مسیل‌هایی که می‌تواند بسیاری از این آب‌ها را بخوبی حفظ کند و در مسیر خودش قرار دهد تا بعداً به‌عنوان ذخایر از آنها استفاده شود، اینجا مورد آسیب قرار گرفته است و به محل ساخت و ساز تبدیل شده است. سوداگران، سودجویان و فرصت‌طلبان و زیاده خواهان واقعاً محیط زیست را تهدید می‌کنند.
رئیس قوه قضائیه با اشاره به موضوع فعال شدن دیپلماسی محیط زیست که یکی از مطالبات مطرح شده در جلسه بود، گفت: بخشی از دیپلماسی ما باید حفظ محیط زیست و ارتباط با همسایگان در این زمینه باشد. ما 15 همسایه داریم که با آنها در مسأله رودخانه‌ها، جنگل‌ها و محیط زیست ارتباطات بسیار نزدیکی داریم؛ لذا یکی از بخش‌ها و میزهای فعال باید میز دیپلماسی محیط زیست و حفظ آن باشد.
استفاده از مشاوران و متخصصان در رسیدگی به پرونده های زیست محیطی
آیت‌الله رئیسی با تأکید بر آموزش قضات در رسیدگی به پرونده‌های تخصصی بیان کرد: معتقدیم همکارانمان در رسیدگی به پرونده‌های زیست محیطی باید با متخصصان و مشاوران محیط زیستی مشورت کنند. ممکن است خودشان دانش آموخته حقوق باشند؛ اما در ارتباط با محیط زیست هر بخش آن متخصصانی دارد و باید از نظرات متخصصان بهره برد.
رئیس قوه قضائیه گفت: موضوع محیط زیست (آب، خاک، هوا، جنگل) حق عموم است و مربوط به تمام موجودات دارای حیات و ازمصادیق حقوق عامه است که از وظایف جدی قوه قضائیه بوده و در این رابطه یکی از حوزه‌های معاونت دادستانی کل کشور مربوط به مسأله دفاع ازحقوق عامه است و این بخش فعال‌تر این کار را دنبال می‌کند. آیت‌الله رئیسی تصریح کرد: سازمان بازرسی کل کشور بخشی را در رابطه با حفظ محیط زیست دارد که تأکید داریم این بخش دنبال شود وان‌شاءالله فعال‌تر خواهد شد.
وی در ارتباط با توافقنامه پاریس که در جلسه به آن اشاره شد، گفت: به نظر بنده با این همه اسناد بالادستی هیچ نیازی به توافقنامه‌هایی همچون پاریس و دیگر توافقنامه‌ها که ما را در زمینه محیط زیست موظف کند، نداریم. به قدرکافی عقل، نقل، قوانین و اسناد بالادستی ما را به حفظ محیط زیست موظف کرده است.
رئیس قوه قضائیه افزود: همکاری‌های بین‌المللی نه در این حوزه، بلکه در همه حوزه‌ها و تعامل با کشورها و حضور در کنوانسیون‌ها و توافقنامه‌ها و حساس بودن ما در این زمینه اهمیت دارد و به آن معتقدیم؛ اما در مسأله حفظ محیط زیست نیازی به ورود در این حوزه‌ها نداریم.
آیت‌الله رئیسی اظهار داشت: در نظام سیاست بین‌الملل، همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جزو اصول کاری سیاست ماست؛ اما در عین حال در رابطه با حفاظت از محیط زیست به قدر کافی اسناد، قوانین و دستورالعمل داریم که باید عملیاتی و اجرایی شود.
وی خاطرنشان کرد: برخی از شما بیان کردید که مسائل زیست محیطی را پیگیری می‌کنید؛ اما برخی می‌گویند چرا پیگیری می‌کنید. در اینجا باید بگویم که نسبت به این قضیه پیگیری کنید و خستگی‌ناپذیر باشید واگر لازم شد اقدامات اجرایی از ناحیه سازمان‌های مسئول واقدامات قضایی از ناحیه دستگاه‌های قضایی باید انجام شود.
رئیس قوه قضائیه تأکید کرد: کار حفظ محیط زیست باید بدون هیچگونه توقفی از ناحیه همه بخش‌ها پیگیری شود و به هیچ عنوان نباید در این رابطه خسته شد و نباید احیاناً کسانی که مرتبط با قدرت و ثروت هستند، شما را در این قضیه دچار سستی کنند. یقین داشته باشید حتماً در یک کار جمعی موفق خواهیم شد.
آیت‌الله رئیسی با اشاره به ظرفیت قوه قضائیه در پیگیری موضوع محیط زیست افزود: دستگاه قضایی در بخش‌های نظارتی (سازمان بازرسی کل کشور و دیوان عدالت اداری) و با حضور در سازمان‌های تصمیم ساز و تصمیم گیر موضوع محیط زیست را دنبال می‌کند. همکارانمان در سراسر کشور باید موضوع قوانین محیط زیست را به‌صورت جدی دنبال کنند و سازمان‌های مربوطه با همه ظرفیت و قدرت این موضوع را دنبال کنند.
نظرات موافقان و مخالفان بازداشتی‌های محیط زیست
برای نخستین بار در تاریخ جمهوری اسلامی رئیس قوه‌قضائیه درهای این قوه را به‌روی محیط زیستی‌ها و منابع طبیعی‌ها باز کرد. این دعوت با هدف «احیای حقوق عامه در حوزه محیط زیست» صورت گرفت. در دعوتی که «سیدابراهیم رئیسی» از محیط‌زیستی‌ها دعوت کرد، هم از کارشناسان و مدیران پردیسان حضور داشتند هم مدیران منابع طبیعی از مینی‌سی‌تی به خیابان ولیعصر رو‌به‌روی جامی آمده بودند.
کارشناسان مستقل و برخی روزنامه‌نگاران حوزه محیط زیست هم بودند. در میان مدعوین بعضی از نمایندگان مجلس نیز بودند. جلسه را «مجید مخدوم» از پیشکسوتان حوزه محیط زیست شروع کرد. او از برخوردهای بد با محیط زیست سخن به میان آورد و گفت: «با محیط زیست بد برخورد می‌کنند چون نمی‌دانند چیست، محیط زیست محیط زندگی من و شماست که از هسته سلول تا کهکشان را شامل می‌شود!»
«محمد درویش» معاون سابق محیط زیست هم از دلنگرانی محیط زیستی‌ها برای تعطیل شدن مدارس طبیعت سخن گفت و خواستار تعیین‌تکلیف محیط زیستی‌های بازداشتی توسط قوه قضائیه شد. او گفت:«اگر کارشناسان و فعالان بازداشتی مرتکب جرمی شده‌اند باید اعلام شود اگر جرمی وجود ندارد، تکلیف آنها مشخص شود.»
به اعتقاد درویش دستگیری و طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده محیط زیستی باعث کاهش انگیزه فعالان حوزه محیط زیست کشور شده است. بهمن ماه سال 96 هفت نفر از فعالان محیط زیست در ایران بازداشت شدند و سپس بر شمار بازداشتی‌های این عرصه افزوده شد. امیرحسین خالقی، هومن جوکار، طاهر قدیریان، سام رجبی، نیلوفر بیانی، سپیده کاشانی، مراد طاهباز، کاووس سیدامامی و عبدالرضا کوهپایه بودند. کاووس سید امامی استاد دانشگاه امام‌صادق در بازداشت درگذشت.
مسئولان بازداشتگاه علت مرگ او را «خودکشی» اعلام کردند... «حجازی» استاد دانشگاه هم در واکنش در جلسه قوه‌قضائیه، از بازداشتی‌های محیط زیست به‌نام جاسوس نام برد و از رئیسی درخواست کرد تا زودتر به پرونده آنها رسیدگی شود.
او همچنین خواستار نگریستن به بحث جاسوسان محیط زیستی از دیدگاه محیط زیستی و امنیتی شد و گفت:«خیانت آنها در مورد محیط زیست بیشتر است؛ اینها سبب شدند که ما الان تا می‌خواهیم کاری را به دانشجویان واگذاریم خودداری کنند.» حجازی اعتقاد دارد: «تعدادی از جاسوسان محیط زیستی هنوز آزادانه می‌گردند.»
«جمشید محبت‌خانی» فرمانده یگان حفاظت محیط زیست نیز از نامشخص بودن قانون در برخورد با محیطبانها حرف زد. او همان زخم کهنه را یادآوری کرد. به گفته محبت خانی و با وجود تصویب لایحه حمایت از محیطبانها و جنگل‌بان‌ها، هنوز تکلیف محیطبانها با اسلحه‌ای که در دست می‌گیرند مشخص نیست. در مراجع قضایی با آنها به‌عنوان یک نیروی نظامی برخورد نمی‌شود.
او بحث را به تصادف چند محیطبان با دو شکارچی متخلف کرمانی برد و گفت: «محیط‌بان‌های ما در حالی که تیر شلیک شده از سوی شکارچیان را در بدن داشتند، 10 روز در بازداشتگاه ماندند.» او گفت: «اسلحه را به دست محیطبان داده‌ایم اما تکلیفش مشخص نیست که چه زمانی می‌تواند از سلاحش استفاده کند که محکوم به اعدام نشود.»
«مژگان جمشیدی» روزنامه‌نگار حوزه محیط زیست هم در حرف‌هایی، بازداشت‌شدگان محیط زیست را کارشناسان شریف دانست که دل در گرو محیط زیست دارند. او با یادآوری نامه‌های مختلف فعالان حوزه محیط زیست و استادان دانشگاه خواستار تعیین‌تکلیف بازداشتی‌های محیط زیست بعد از 536 روز بازداشت موقت شد.
جمشیدی گفت: 100 نفر از استادان دانشگاه به شما نامه نوشتند، سال گذشته نیز 760 نفر به رئیس جمهوری نامه نوشتند که رونوشت آن نیز برای رئیس وقت قوه قضائیه آمد و بی‌پاسخ ماند و هفته قبل نیز 1200 نفر نامه نوشتند و شهادت دادند که از آنها غیر از منشأ خیر و تلاش برای تنوع زیستی کشور چیزی ندیده‌اند؛ یکی از جوانان بازداشتی دانشمند سال 2002 یونسکو شناخته شده است.»
این فعال محیط زیستی با اشاره به موادی از قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص اقرار متهمان گفت: «اقرار فقط در حضور دادگاه معتبر است و اقرار یک متهم علیه دیگر متهمان سندیت شرعی و قانونی ندارد.» قویدل که خود را استاد دانشگاه معرفی کرد نیز توافقنامه پاریس را موضوعی استعماری دانست و گفت:«این توافقنامه باعث بحران جمعیتی و انرژی می‌شود. از طرفی یک خانم را که از سازمان ملل حقوق می‌گیرد مسئول این پروژه کردند.»
او درباره بازداشتی‌های محیط زیست هم از ترکیب «جاسوسان محیط زیستی» استفاده کرد و گفت:«این افراد قابل دفاع نیستند و این‌طور نیست که بی‌جهت به کسی بگویند جاسوس بوده؛ موضوع اینها از مرز اتهام گذشته و آنها به نوعی مجرمند.»
او همچنین گفت:«جاسوسی محیط زیستی از نوع جاسوسی‌های جدید و پیچیده است و در حالی که برخی جاسوسند، ممکن است که خودشان هم ندانند.» حجت میان‌آبادی دکترای مدیریت منابع آب- هیدروپلیتیک و دیپلماسی آب نیز بحث را به سمت «دیپلماسی آب» برد و خواستار ایجاد یک دفتر ویژه برای بررسی ابعاد دیپلماتیک محیط زیستی در ارتباط با کشورهای همسایه شد. این پیشنهاد او بشدت از سوی «سیدابراهیم رئیسی» با استقبال رو‌به‌رو شد.
