صنعت پتروشیمی 7/ 9 درصد از ارزش کل بازار را تشکیل می‌دهد که درصد قابل توجهی از بازار است. بازدهی قیمتی صنعت پتروشیمی به‌طور متوسط نسبت به مدت مشابه سال گذشته 321درصد است که نسبت به رشد بورس و فرابورس که بازدهی معادل 379 درصد داشته‌اند کمتر است. اما بازدهی یک ماه گذشته این صنعت با توجه به اصلاح شاخص نزدیک به مثبت 12 درصد است، شاخص در این مدت بازدهی منفی 10 درصد را تجربه کرد که در ادامه به دلیل اقبال نسبت به این صنعت در ماه گذشته خواهیم پرداخت. شناوری سهام در این صنعت به‌طور متوسط 8 درصد است.
خوراک اولیه
خوراک یا ماده اولیه این صنعت گاز طبیعی و محصولات فرآوری شده از نفت خام مانند نفتا هستند. باتوجه به غنی بودن کشور از نظر ذخایر گازی و نفتی یکی از موقعیت‌های بی‌نظیر پیش روی کشور برای جلوگیری از خام‌فروشی محصولات بها دادن به صنعت پتروشیمی است که با فرآوری این محصولات ارزش افزوده قابل توجهی برای کشور به ارمغان می‌آید. نرخ مواد اولیه نفتی بر مبنای عرضه و تقاضا روی قیمت‌های پایه در بورس انرژی که خود متاثر از نرخ‌های جهانی این محصولات و نرخ دلار است تعیین می‌شود و نرخ گاز طبیعی نیمی بر اساس میانگین نرخ هاب‌های 4 کشور آمریکا، کانادا، انگلیس و هلند و نیمی دیگر بر اساس معدل وزنی قیمت داخلی و وارداتی و صادراتی است تعیین می‌شود.
محصولات تولیدی پتروشیمی‌ها
محصولات تولیدی پتروشیمی‌ها را می‌توان از منظر تولیدات به 5 دسته عمده الفینی (اتیلن، پروپیلن، بوتادین و...) که به‌عنوان مواد اولیه برای ساخت محصولات پلاستیکی و پلیمری استفاده می‌شود، دسته آروماتیک‌ها (بنزن، تولوئن، زایلین‌ها، استایرن و...) که از محصولات آنها برای تولیداتی مانند رنگ و مواد شوینده و ساخت الیاف مصنوعی استفاده می‌شود، انواع پلیمرها (ABS، PVC و...) که در صنعت خودرو و ساخت لوله، کانال و لوازم قابل نصب و... کاربرد دارند، آمونیاک سازها (اوره‌ای‌ها) که محصولات تولیدی‌شان در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و دسته آخر متانول‌سازها که محصولات آنها با توجه به کاربردهای فراوان غالبا به‌عنوان سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به گستردگی محصولات و تولیدات در این صنعت در این مطلب بیشتر تمرکز ما روی اوره‌ای‌ها و متانول‌سازها قرار می‌گیرد.
قیمت‌های جهانی متانول و اوره
نرخ محصولات فروش رفته در این صنعت تحت تاثیر قیمت‌های جهانی و نرخ دلار قرار دارد. با شیوع بیماری کرونا وضعیت جدیدی بر جهان حاکم شد که تاثیراتی بر بخش‌های مختلف از جمله بخش اقتصادی گذاشت. با شیوع بیماری کرونا قیمت‌های جهانی تحت تاثیر این ویروس قرار گرفت و با کاهش تقاضا برای متانول قیمت جهانی این محصول در حالی که در ماه ژانویه به عدد 254 دلار رسیده بود با 94 دلار سقوط به قیمت 160 دلار در ماه مه رسید که باعث زیان برای بزرگ‌ترین شرکت متانول‌ساز دنیا یعنی متانکس شد و این نشان داد که برای به تعادل رسیدن قیمت این محصول باید عرضه کاهش پیدا کند که باعث افزایش قیمت متانول و رسیدن به قیمت 210 دلاری در هر تن شد، اما با توجه به همبستگی بالای قیمت نفت و متانول و کاهش در قیمت نفت، قیمت این محصول به 206 دلار CFR کاهش یافت. نکته قابل توجه این است که با توجه به نزدیک شدن به فصل سرما و افزایش احتمالی تقاضا برای این محصول می‌توان انتظار رشد قیمت جهانی متانول را در ماه‌های آتی داشت. اما در اوره داستان متفاوت بود و قیمت این محصول تحت تاثیر شرایط جدید به علت توصیه پزشکان مبنی بر افزایش مصرف محصولاتی که در گروه محصولات کشاورزی هستند مانند میوه‌ها و سبزی‌ها، باعث افزایش تقاضا برای مصرف این محصولات شده که در نتیجه مصرف کود‌های شیمیایی را که از اوره ساخته می‌شوند افزایش داده است. هم‌اکنون اوره در نرخ هر تن 260 دلار در حال معامله است. نکته قابل اهمیت در فروش محصول اوره این است که در فروش صادراتی این محصول به علت شرایط تحریمی با تخفیف (گاه حتی تا بیش از 30درصد تخفیف) نسبت به قیمت‌های جهانی به‌فروش می‌روند.
تاثیر قیمت ارز بر شرکت‌های صنعت
با توجه به اینکه پتروشیمی‌ها محصولات خود را دلاری می‌فروشند ولی هزینه‌های ثابت آنها مانند دستمزد و استهلاک و انرژی مصرفی(غیر از خوراک مصرفی) را به قیمت ریالی پرداخت می‌کنند. در نتیجه افزایش نرخ ارز تاثیر مثبت بیشتری بر سود این شرکت‌ها دارد. محصولات پتروشیمی در بخش فروش خارجی در حال حاضر با دلار صرافی‌های غیردولتی تعیین می‌شود (که نرخی بالاتر از نرخ نیمایی دارد) و در بخش فروش داخلی با نرخ دلار نیمایی مورد معامله قرار می‌گیرد با قیمت دلار نیمایی در حالی که در ابتدای سال 13500 تومان، درانتهای خرداد ماه 15800 تومان، انتهای تابستان با نرخ 21800تومان و هم اکنون در نرخ 23100 تومان قابل معامله است می‌توان انتظار تسعیر با اهمیتی در تابستان با توجه به افزایش 40 درصدی دلار نیمایی در انتهای شهریور نسبت به انتهای خرداد داشت.
بررسی اجمالی شرکت‌های تولید‌کننده متانول و اوره
تولید‌کنندگان متانول در ایران پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی فناوران، پتروشیمی خارک و پتروشیمی شیراز هستند که البته پتروشیمی شیراز به علت حجم کم تولیدات متانول بیشتر به‌عنوان تولید‌کننده اوره در کشور شناخته می‌شود. تولید‌کنندگان اوره پتروشیمی پردیس، پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی خراسان و پتروشیمی شیراز هستند. نسبت قیمت به درآمد گذشته‌نگر tmm P/ E در صنعت پتروشیمی عدد 20 درصد است و این عدد به‌طور متوسط در شرکت‌های بورسی عدد 22 است که کمی بالاتر است و به‌طور متوسط در متانول و اوره سازها به ترتیب 20 و 22 است.
پیش‌بینی وضعیت آینده
هر چند در ابتدای سال به علت ویروس کرونا تا مدتی متانول در قیمت 160 دلار مورد معامله قرار گرفت اما در تولید متانول، به علت وجود خوراک(گاز مصرفی) ارزان‌قیمت بهای تمام شده هر تن متانول بین 100 تا 107 دلار است که با اضافه کردن هزینه حمل 30 تا 45 دلاری(با کاهش بهای نفت هزینه حمل کاهش پیدا می‌کند) بهایی معادل 130 تا 152دلار پیدا می‌کنند (در حالی که بهای تمام شده برای شرکتی مانند متانکس 195 دلار است) که در حال حاضر با نرخ 206 دلار CFR چین در حال معامله است. قیمت‌های جهانی اوره هم همان‌طور که در بالا بیان شد نسبت به سایر محصولات پتروشیمی از ثبات نسبی بالای دلاری برخوردار بوده که در نرخ مناسبی در چند ماه اخیر قرار داشته است. از سوی دیگر با توجه به رشد بی‌سابقه نرخ ارز و از طرفی اعطای مجوز به فروشندگان صادراتی مبنی بر اینکه می‌توانند دلار خود را به صرافی غیر دولتی بفروشند که همه و همه می‌تواند امید گزارش 6ماهه خوب را مخصوصا برای شرکت‌هایی که درصد بیشتری از محصولات خود را صادر می‌کنند مانند زاگرس، شخارک و شپدیس داشت.
صنعت پتروشیمی از صنایع P/ E محور است اما توجه صرف به نسبت قیمت به درآمد در این صنعت بدون توجه به ارزش جایگزینی آنها به‌نظر منطقی نمی‌آید برای مثال برای راه‌اندازی واحد اوره‌ساز که یک میلیون تن ظرفیت تولید سالانه دارد درشرایط تحریمی به 960 میلیون دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز است که با احتساب دلار 25 هزار تومانی عددی معادل 24هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که تامین آن برای ساخت پروژه مشابه سخت به‌نظر می‌رسد.
در جدول آینده‌نگر محاسبات بر مبنای دلار 23هزار تومانی، گاز 7 سنتی، متانول 225 دلاری و اوره 240 دلاری محاسبه شده است و تغییرات در مفروضات فوق باعث تغییر در مولفه‌های برآوردی خواهد شد.
![]()
