دکتر شجاعی؛ دارای بورد تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی
در سراسر جهان، کمر درد، پس از سردرد دومین علت شایع شکایت بیماران و مراجعه به پزشک است.
بیشترین عامل ناتوانی کارگران نیز کمردرد می‌باشد. بر اساس تحقیقات مختلف 90-50 درصد بزرگسالان جهان دچار کمردرد در طی زندگی خود می‌شوند.
وقتی صحبت از درد کمر می‌شود، ناخودآگاه ذهن همه مردم متوجه بیماری دیسک کمر و یا دردهای سیاتیکی می‌شود؛ اما باید توجه داشت تنها یک درصد کمردردها از نوع دردهای سیاتیکی واقعی هستند و از آنجا که ممکن است هر بیمار مبتلا به علائم سیاتیک این نگرانی را داشته باشد که مبادا نیاز به جراحی دیسک داشته باشد. باید دانست که تنها یک درصد این بیماران نیاز به جراحی پیدا می‌کنند این گروه جزء آن دسته از بیمارانی هستند که دردهای سیاتیکی حقیقی دارند (به عبارتی یک نفر از هر هزار مورد کمردرد دارای علائم مشابه سیاتیک هستند).
هر چند این آمار براساس تحقیقات معتبر جهان و مرجع‌های پزشکی به دست آمده، اما آمار مربوط به کلینیک‌های کمردرد در کشور ما نیز در همین حدود است.
البته در کلینیک‌های طب فیزیکی و توانبخشی این آمار کمی متفاوت است؛ زیرا در کشور ما، به دلیل عدم اطلاع کافی بیماران و مراجع بموقع به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، اکثرا بیماران در مراحل پیشرفته بیماری خود به کلینیک‌های طب فیزیکی مراجعه می‌کنند. این بیماران اغلب کسانی هستند که پس از مراجعات زیاد به مطب‌های مختلف و درمان‌های نامناسب، به دلیل ترس از عمل جراحی به طب فیزیکی روی آورده‌اند که متاسفانه به دلیل عدم مراجعه موقع درصدی از بیماران نیاز به عمل جراحی پیدا خواهند کرد.
گاه به دلیل عدم توجه برخی از پزشکان عمومی به طب فیزیکی، بیماران به جراحان مغز و اعصاب یا ستون فقرات ارجاع داده می‌شوند.
باید توجه داشت که طب فیزیکی نیازمند مهارت‌های لازم و یکسری مانورها با حرکات درمانی در جهت اصلاح وضعیت‌های غلط ستون‌مهره است؛ لذا توجه به جایگاه طب فیزیکی در درمان بیماران، خصوصا مبتلایان به کمردرد که بر افزایش کیفیت زندگی افراد تاثیر می‌گذارد، اهمیت ویژه‌ای دارد.
فاکتورهای خطر در کمردرد
شناسایی عوامل خطر در ایجاد کمردرد از اهمیت بسیار زیادی در شناخت افراد از خود و احتمال بروز کمردرد، برخوردار است.
این عوامل به دو دسته عوامل وابسته به شغل و عوامل وابسته به فرد تقسیم می‌شوند:
عوامل وابسته به شغل
شایع‌ترین عامل زمینه‌ساز کمردرد، کار سخت و سنگین است؛ به نحوی که حدود علت 60 درصد از کمردردها را تشکیل می‌دهد. اعمالی همچون بلندکردن، هل دادن یا کشیدن اجسام سنگین، چرخاندن آنها و... از عوامل زمینه‌ساز بروز کمردرد خواهند بود.
نشستن طولانی مدت نیز عامل‌های بروز در کمردر است؛ به همین علت اکثر افراد در رده‌های مدیریتی بالا نیز دچار بیماری کمردرد هستند. نشستن طولانی مدت به لحاظ اعمال فشار دائم وزن بالا تنه منجر به آسیب ستون فقرات کمری، خصوصا دیسک‌های بین مهره‌ای در این ناحیه می‌شود. طبیعی است کارمندان و افراد کم‌تحرک و پشت‌میزنشین نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
از دیگر عوامل شغلی زمینه‌ساز کمردرد در معرض ارتعاش قرار داشتن به مدت طولانی است که مثال ساده آن رانندگی می‌باشد.
البته در هر فردی ممکن است یک عامل یا ترکیبی از عوامل فوق در ایجاد کمردرد موثر باشد.
گروه دیگری که به کمردرد دچار می‌شوند، کسانی هستند که از کارشان لذت نمی‌برند؛ به عبارتی شغل یا حرفه کسل‌کننده و تکراری دارند و از کارشان خسته می‌شوند. در این افراد نیز شیوع کمردرد بالاتر است.
عوامل وابسته به بیمار
سن: با بالا رفتن سن احتمال بروز کمردرد بیشتر می‌شود؛ پس همه مردم باید مراقب باشند، چون این عامل تنها عاملی است که ناگزیر روز به روز بیشتر می‌شود. آگاهی از بهداشت و مراقبت ستون فقرات، خصوصا کمر، بر همه واجب است. عوارض عدم توجه به این نکات گاه به سختی جبران می‌شود.
جنس: گفته می‌شود تا سن 60 سالگی شیوع کمردرد در خانم‌ها و آقایان یکسان است اما از 60 سالگی به بعد این عامل در خانم‌ها قدرت بیشتری می‌یابد و علت آن مربوط به پیشرفت پوکی استخوان می‌باشد.
شاخص‌های ابعادی فرد: همچنین قد و وزن، اگرچه رابطه‌ای قوی بین این عوامل و کمردرد وجود ندارد، اما وزن زیاد و قدبلند در افراد خطر بروز کمردرد را افزایش می‌دهد.
عوامل وضعیتی: انحراف ستون فقرات مانند؛ اسکولیوز، کیفوز، قوس بیش از اندازه کمر یا کاهش آن، تفاوت طول در اندام تحتانی، می‌تواند زمینه‌ساز کمردرد باشد، اما رابطه محکمی بین آنها در ایجاد کمردرد ثابت نشده است.
تحرک نامناسب ستون فقرات
دیده شده که کاهش در محدوده حرکتی ستون فقرات کمری حداقل در یک جهت می‌تواند عامل بروز کمردرد باشد. مطالعات در این زمینه تاکید دارند کسانی که در حرکات ستون فقرات محدودیت داشته‌اند، بیشتر دچار کمردرد می‌شوند.
قدرت عضلانی: عضلات کمر و شکم چنانچه ضعف داشته باشند، منجر به بروز کمردرد می‌شوند.
آمادگی بدنی: عامل ثابت شده‌ای است که افرادی که در وضعیت مناسب سیستم قلبی – عروقی و ریوی قرار ندارند، احتمال بروز کمردرد بیشتری دارند، لذا انجام حرکات مستمر و مناسب ورزشی برای همه افراد ضروری است.
سیگار: به عنوان یک عامل کاملا شناخته‌شده از عوامل خطر در بروز کمردرد ذکر می‌شود و ثابت شده که شانس بروز پوکی استخوان را هم افزایش می‌دهد.
عوامل روانی: عواملی همچون اضطراب، افسردگی، وسواس و حالت‌های روحی – روانی مختلف همگی احتمال بروز کمردردهای مزمن را در افراد افزایش می‌دهند؛ اما اینکه اینها علت بروز کمردرد می‌باشند یا در نتیجه متحمل طولانی مدت کمردرد پیدا شده‌اند، هنوز چندان مشخص نیست.
