تحریریه پزشک امروز
اتوکلاوها در درجه حرارت 100 درجه سانتی‌گراد و در محفظه بسته‌ای بخار آب تولید می‌کنند. بخار آب تولیدشده، متراکم می‌شود، فشار آن افزایش یافته ، بنابراین دمای آن نیز افزایش پیدا می‌کند.در چنین دماهایی، بخار فراتر از فشار اتمسفری بوده و شرایط برای استریل کردن تجهیزات آزمایشگاهی وسایل پزشکی و ابزارهای استفاده‌شده، بهینه و مطلوب است.
ساختار فیزیکی- مکانیکی دستگاه:
اتوکلاوها به سه کلاس N، S و B طبقه‌بندی می‌شوند. این طبقه‌بندی به منظور صحت عملکرد استریلیزاسیون با توجه به نوع وسایل صورت می‌گیرد.
کلاسN: بر اساس استاندارد این اتوکلاو قادر است ابزارآلات جامد بدون پوشش را استریل کند. بدین ترتیب تضمینی برای استریل وسایل پوشش‌دار حفره‌دار وجود ندارد.
کلاس S: وسایلی که در این نوع اتوکلاو می‌توان استریل کرد توسط کارخانه سازنده مشخص می‌شود. این اتوکلاو می‌تواند ابرازآلات بدون پوشش جامد یا پوشش‌دار جامد، مواد نساجی مثل پارچه، گاز تک‌لایه و وسایل سوراخ‌دار کلاس B را استریل کند. اتوکلاو کلاس S می‌تواند با پمپ خلاء یا بدون آن تجهیز شود و به طور قطع دارای سیکل خشک‌کن است.
کلاس B: این اتوکلاو می‌تواند انواع ابزارها (مانند پوشش‌دار جامد و بدون پوشش، مواد نساجی و ابزارهای سوراخ‌دار)، را استریل کند. اتوکلاوهای کلاس B دارای پمپ خلاء قدرتمندی است که می‌تواند تا حدود 9/0- بار خلاء ایجاد کند. عواملی که بر استریل کردن بخار تاثیر می‌گذارد عبارتست از: بخار اشباع، حرارت، زمان. این مواد را می‌توان در معرض بخار در چرخه حرارتی مجزا قرار دارد؛ اما، این روش استریل کردن تاثیر کمتری نسبت به در معرض قرار دادن متناوب مواد، در سه چرخه و طی سه روز دارد که ممکن است باعث کشته شدن تمامی اشکال و فرم‌های رویشی میکروب‌های هاگ‌زا و تولیدکننده اسپور شود. شرایط و مدت چرخه ممکن است به خاطر افزایش فشار بخار کوتاه‌تر شود.
نسل‌های امروزی اتوکلاو، دارای سه مرحله عملیاتی (قبل از خلا، استریل، بعد از خلا) هستند. در مرحله قبل از خلا، هوای داخل مخزن تا فشار (1/0 تا 7/0) تخلیه شده و آماده تزریق بخار می‌شود. در مرحله استریل، تزریق بخار و زمان‌گیری لازم انجام می‌گیرد و در مرحله بعد از خلا، نیز، بخار توسط سیستم وکیوم به سرعت و قبل از افت دما و میعان تا فشار 1/0- بار تخلیه می‌شود تا از مرطوب شدن جلوگیری شود. اتوکلاوهای جدید اغلب مجهز به مدار کنترل الکترونیکی و دو درب در دو طرف (درب کثیف و درب تمیز) هستند.
کاربری دستگاه
برای استفاده از اتوکلاوها با کاغذ معرف، شی مورد نظر را برای استریل کردن آماده کرده، پایین اتوکلاو را با آب پر می‌کنیم. شی را در اتوکلاو قرار داده، سرپوش را بسته و گیره‌ها را می‌چرخانند؛ سپس سوپاپ و دریچه خروجی هوا را باز می‌کنند، مشعل را روشن کرده و هنگامی که بخار از سوپاپ خارج شد، سوپاپ خروجی را می‌بندند. زمانی که دستگاه به درجه حرارت مورد نظر رسید، گرم کردن را کاهش داده تا درجه حرارت لازم حفظ شود. هنگامی که زمان لازم پایان یافت، گرم‌کننده را به‌طور کامل خاموش و به تدریج سوپاپ خروجی را آزاد می‌کنند و قبل از برداشتن شی استریل‌شده از دستگاه منتظر می‌مانند تا سرد شود.
خطر
در صورتی که بخار به شکل اتفاقی از وسایل پخش شود، اتوکلاوها می‌توانند خطرناک باشند.
خرید دستگاه
اندازه اتوکلاو، ایمنی دستگاه در فشارهای بالا، میزان دمای قابل تنظیم، نوع استفاده، سرویس‌های دوره‌ای و خدمات پس از فروش از مواردی است که می‌باید در هنگام خرید این دستگاه در نظر گرفته شود.
