تحریریه پزشک امروز
افسردگی در سالمندان ممکن است ادامه افسردگی دوران جوانی و سنین متوسط عمر باشد. افسردگی همچنین ممکن است برای اولین بار در سال‌های کهولت بروز نماید. عوامل زیادی سبب بروز افسردگی در سالمندان می‌شوند. کهولت سن به خودی خود عامل بیماری‌زایی به حساب نمی‌آید ولیکن، فرد سالمند به علل زیست‌شناختی، در مقابل تنش‌های زندگی شکننده‌تر می‌شود. شایع‌ترین و مهم‌ترین عوامل تنش‌زا عبارت‌اند از: مرگ همسر، مرگ فرزند یا مرگ هر آن کسی که نسبت به او دلبستگی فراوانی داشته و یا قویا به وی وابسته بوده است. به علاوه از دست دادن شغل و بازنشستگی، مشکلات اقتصادی و ضعف مالی، قطع شدن ارتباطات اجتماعی به هر دلیل، مانند نقل مکان و تنها و بی‌کار ماندن و همچنین ضعف و ناتوانی طبیعی یا ناتوانی‌های ناشی از بیماری‌های جسمی که سبب محدود شدن فعالیت فردی و اجتماعی می‌شوند نیز ممکن است علت افسردگی باشند. مصرف طولانی بعضی از داروها نیز ممکن است ایجاد افسردگی نماید.
علائم
علائم شایع افسردگی در سالمندان عبارت‌اند از: بی‌حوصلگی و شاد نبودن، احساس ضعف و بی‌قوتی (کاهش انرژی)، حواس پرتی و فراموشکاری (کاهش دقت و تمرکز فکر)، اختلال خواب (بدخوابی و یا بی‌خوابی صبحگاهی)، بی‌اشتهایی و کاهش وزن و شکایات بدنی. آمادگی ابتلاء به افسردگی عمده در سنین بالا بیشتر است. در این حال، به جز خلق افسرده، علائمی همچون هیپوکندری، احساس بیهودگی و بی‌ارزشی، نقصان حس اعتماد به نفس، احساس ناامنی، احساس بی‌چیزی و ندار بودن، سوءظن، افکار پارانوئید و افکار خودکشی شیوع بیشتری دارند. باید توجه داشت که در افسردگی سالمندان حواس پرتی و فراموشکاری یا به عبارتی عدم تمرکز فکر ممکن است شدت یابد و با زوال عقل (dementia) اشتباه شود.
تشخیص
برای تشخیص افسردگی به هر شکل و شدتی که باشد ملاک‌های تشخیص این بیماری باید وجود داشته باشند. نکته دیگر اینکه بروز افسردگی در سالمندان ممکن است پیش درآمد شروع یک بیماری جسمی باشد. احتمال اینکه افسردگی به مثابه علامت هشداردهنده برای بروز یک بیماری جسمی عمل کند وقتی قوت می‌گیرد که عوامل زیر وجود داشته باشند:
فرد سالمند برای نخستین بار است که دچار افسردگی (یا اختلال خلق) می‌شود. در تاریخچه بیماری، سابقه ابتلا به سایر اختلالات خلقی از قبیل مانی، هیپومانی، اضطراب، بی‌قراری، حالات مختلط و غیره مشاهده نشود. سابقه خانوادگی ابتلاء به اختلالات خلقی نداشته باشد. درمان، با این که طبق موازین درست و به صورت پیگیر انجام گرفته، پس از گذشت 6-3 ماه و گاه بیشتر، نتیجه مطلوب نداده باشد. دیده شده است که اینگونه افسردگی‌ها ممکن است پیش‌درآمد شروع بیماری‌هایی مانند بیماری آلزایمر یا انواع سرطان‌ها (نظیر سرطان پروستات) باشند یا هشداری برای پیدایش بیماری‌های عروقی مغز، نارسایی قلب، نارسایی کلیه و غیره باشند.
درمان
افسردگی سالمندان، بیماری درمان‌پذیری است. از تمامی شیوه‌های درمان، شامل درمان‌های شیمیایی، درمان‌های فیزیکی مانند E.C.T. و درمان‌های روانشناختی، می‌توان استفاده نمود. افراد مسن نسبت به داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب حساس بوده تحمل مصرف مقادیر بالا را ندارند. حاجتی هم نیست که دارو با مقادیر بالا تجویز شود، زیرا که اینان نسبت به مقادیر پایین نیز جواب خوبی می‌دهند.
در افراد سالمند شیوه درمان و نوع دارو را با توجه به نکات زیر باید انتخاب نمود. توجه به وجود بیماری عضوی و اثرات داروی ضدافسردگی منتخب، بر آن بیماری. توجه به داروهای مصرفی بیمار و احتمال تداخل داروهای منتخب ضدافسردگی با آن داروها. افراد مسن گذشته از اینکه در مقابل عوامل تنش‌زا بیشتر از افرادی که در سنین پایین قرار دارند آسیب‌پذیراند، آستانه تحمل آنان نیز نسبت به داروهای ضدافسردگی پایین‌تر است.
عوارض جانبی داروها
به همین علت عوارض جانبی داروها در فرد سالمند با مقادیر کمتر هم ممکن است به وجود بیاید. خواب آلودگی و افت فشارخون هنگام ایستادن و شکایت از سرگیجه و سیاهی رفتن جلوی چشم از عوارض نسبتا شایع می‌باشند. عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی نباید مانع مصرف دارو و استفاده از مزایای درمانی آنها بشود. بیشتر عوارض، در روزهای نخست و یا در یکی دو هفته اول درمان ایجاد می‌شوند و بعد به مرور تخفیف پیدا می‌کنند یا از بین می‌روند.
به علاوه با شروع دارو از مقادیر کم و با افزایش تدریجی آن در روزهای متوالی تا رسیدن به مقدار موردنظر می‌توان از شدت عوارض جانبی کاست یا از بروز آنها جلوگیری به عمل آورد. مقدار موثر دارو در سالمندان معمولا نصف میزان مصرفی آنها در سنین پایین است. نخستین علائم بهبود نیز مانند کاهش اضطراب، کاهش علائم بدنی و احساس آرامش، دیرتر ظاهر می‌شوند.
