آنافیلاکسی (B)

دکتر سید علیرضا مهدویانی

عوامل آغازگر شایع آنافیلاکسی

به طور کلی شایع‌ترین علت آنافیلاکسی، مواد غذایی است. محرک‌های شایع عبارتند از: آجیل، صدف، میگو، خرچنگ دریایی، فرآورده‌های لبنی، سفیده تخم‌مرغ و دانه‌های کنجد. گاه نیش زنبور نیز می‌تواند موجب آنافیلاکسی شود. اگر پس از خوردن غذاهای آلرژی‌زا ورزش کنید، موجب تحریک بیشتر و آنافیلاکسی می‌شود، در برخی موارد نادر، گرده‌ها و سایر آلرژن‌های استنشاقی (مواد ایجادکننده آلرژی) نیز ایجاد آنافیلاکسی می‌کنند. در برخی موارد واکنش‌های آلرژی‌زا درست شبیه آنافیلاکسی هستند ولی آنتی‌بادی ایمونوگلوبین ترشح نمی‌شود. از علل شایع این نوع آنافیلاکسی می‌توان به داروهایی مانند ترکیبات مورفین اشاره کرد.

نشانه‌های آنافیلاکسی 
آنافیلاکسی ممکن است با خارش شدید چشم و صورت آغاز شود و در عرض چند دقیقه علائم به صورت جدی پیشرفت می‌کنند. این علائم شامل مشکلات تنفسی و بلع، درد شکمی، گرفتگی عضلات، تهوع، استفراغ، اسهال، کهیر و آنژیوادم می‌باشد. آنژیوادم تورمی است شبیه کهیر، با این تفاوت که کهیر روی پوست به وجود می‌آید، اما آنژیو ادم در زیر پوست شکل می‌گیرد. اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، به سرعت با اورژانس تماس بگیرید. این شرایط می‌تواند به سرعت موجب افزایش ضربان قلب، ضعف ناگهانی، شوک و در نهایت بی‌هوشی و مرگ شود.

تشخیص

معمولاً آنافیلاکسی را با علائم آن تشخیص می‌دهند. افراد با سابقه واکنش‌های آلرژیک امکان تشدید واکنش‌های آلرژیکی آنها وجود دارد. تست پوست می‌تواند موجب تشخیص و تأئید آنافیلاکسی شود. (اگرچه در مواردی که احتمال واکنش‌های شدید وجود دارد، انجام این آزمایش توصیه نمی‌شود). تنها یک درمان برای رفع سریع آنافیلاکسی وجود دارد و آن تزریق اپی‌نفرین است. اپی‌نفرین (آدرنالین) به سرعت نشانه‌های آنافیلاکتیک را از بین می‌برد. به طور معمول تزریق از طریق یک دستگاه تزریق خودکار انجام می‌شود و رایج‌ترین محل تزریق، ران است. اگر فرد مبتلا به شوک آنافیلاکتیک شده باشد، اقدامات احیا (CPR) و کمک‌های حرفه‌ای نیز باید انجام شود.

علاوه بر اپی‌نفرین برای درمان شوک، مایعات و داروها به صورت داخل وریدی تزریق می‌شوند تا عملکرد قلب و گردش خون را بهبود بخشند. اگر به نیش زنبور و یا مواد دیگر که موجب آنافیلاکسی می‌شوند، حساسیت دارید، باید همیشه آماده باشید و از پزشک خود درخواست کنید کیت تزریق اپی‌نفرین را برای‌تان تجویز کند و آن را همیشه همراه داشته باشید.

همیشه یک دستبند اخطار و یا گردن‌بند داشته باشید که نشان دهد مبتلا به حساسیت هستید. گاهی این نشان ساده می‌تواند به دیگران اخطار دهد و پزشک یا افراد دیگر را از حساسیت شما مطلع کند. همانطور که گفتیم، آنافیلاکسی را می‌توان براساس نشانه‌ها و علائم آن تشخیص داد و ارزیابی احتمال ابتلا به این پاسخ آلرژیک شدید، قبل از آنکه رخ دهد، دشوار است. با این حال افرادی که سابقه واکنش‌های آلرژیک خفیف یا متوسط را دارند، بیش از سایرین در معرض ابتلا هستند. اگر پس از تزریق اپی‌نفرین، هنوز علائم آنافیلاکسی وجود داشت، حتماً با اورژانس تماس بگیرید.

پس از دریافت اپی‌نفرین، داروهای استروئیدی همچون متیل پردنیز و آنتی‌هیستامین به کاهش خارش و درمان کهیر کمک می‌کنند. اگر تنفس بیمار متوقف شد، به سرعت احیای قلبی را آغاز کنید و تا زمانی که تنفس او به حالت عادی بازنگشته است، به این کار ادامه دهید. داروهای خاصی همچون بتابلوکرها (که اغلب برای فشار خون بالا تجویز می‌شود) و مهار کننده‌های آنزیم آنژیو تانسین، ممکن است از درمان موفقیت‌آمیز یک واکنش آنافیلاکتیک خودداری کند. اگر گاهی مبتلا به واکنش‌های آلرژیکی می‌شوید و این داروها را مصرف می‌کنید، حتماً با پزشک معالج خود مشورت کنید؛ شاید امکان تعویض و تجویز داروی جدید وجود داشته باشد.

پیشگیری

 اگر به نیش حشرات و یا هر یک از مواد غذایی آلرژی‌زا حساسیت دارید:  از پزشک خود در مورد آلرژن‌ها سوال کنید و از او راه‌های چگونگی اجتناب از این مواد را بپرسید.   قبل از پذیرش هر نوع دارو، به خصوص داروهای تزریقی، به پزشک خود اطلاع دهید که به چه موادی آلرژی‌ دارید؛ به خصوص به دندانپزشک.  همیشه تا 15 دقیقه پس از دریافت هر نوع تزریقی در سالن انتظار مطب دندانپزشکی بنشینید و هرگونه واکنشی را حتی به ظاهر خفیف با پزشک در میان بگذارید.  دستبند یا آویز هشداردهنده خود را همیشه به همراه داشته باشید. 

اگر به نیش حشرات آلرژی دارید، در خارج از منزل، به خصوص در پارک و جنگل از لباس‌های محافظ استفاده کنید.  اگر آلرژی شما به مواد غذایی است، در رستوران‌ و جاهای دیگر، حتماً مراقب باشید و در مورد مواد به کار رفته غذا آشپز سوال کنید.  چگونگی استفاده از کیت اپی‌نفرین را به خانواده، دوستان و همکاران خود آموزش دهید و در تمام اوقات یک کیت همراه خود داشته باشید.  اگر بیمار، یک کودک است، حتماً باید پدر و مادر، دوستان و معلم‌های او طرز استفاه از کیت را برای مواقع اضطراری بدانند.  با بروز اولین نشانه‌ها از یک واکنش شدید، تزریق را انجام دهید  منتظر نمانید تا کاملاً مطمئن شوید، برای کمک‌های اضطراری فوراً با اورژانس تماس بگیرید.