دکتر سپیده خانزادی؛ دندانپزشک
دندانپزشکی و ورزش از دو جنبه با هم ارتباط دارند: بررسی سلامت دهان و دندان ورزشکاران و درمان تروماهای فک و صورت. دندان‌ها از جهات مختلفی می‌توانند در فعالیت و کیفیت زندگی ورزشکاران تاثیر بگذارند. از جمله حفظ ظاهر و داشتن لبخندی زیبا و یا در صحبت کردن. پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری شناخته شده است که در موارد پیشرفته و درگیر کردن پالپ دندان می‌تواند منجر به دردهای شدید و ناگهانی شود. این امر در ورزشکاران حرفه‌ای یک اورژانس جدی به حساب می‌آید.
ترومای دهان و دندان ممکن است باعث آسیب‌های جدی به فرد شود که گاه منجر به تغییرات پایدار و دائمی در عملکرد و یا زیبایی عضو ناحیه در گیر می‌گردد. این آسیب‌ها در سنین رشد می‌توانند باعث ایجاد اختلالات رفتاری یا گفتاری شوند. در بررسی اتیولوژی آسیب‌های دهان و فک، ورزش همیشه به عنوان یک امر جدی مطرح است که پس از بازی کودکان عامل اتیولوژیک دوم از نظر آماری در وقوع آسیب‌های فک و صورت می‌باشد. این امر ضرورت توجه بیشتر به این مقوله و کاربرد روش‌های پیشگیری در ورزشکاران حرفه‌ای و آماتور را متذکر می‌شود. ورزشکاران برخی از رشته‌های ورزشی بیش از سایرین در معرض این نوع آسیب‌ها هستند که به آنها ورزش‌های تماسی می‌گویند. از جمله این ورزش‌ها می‌توان به فوتبال آمریکایی، بسکتبال، بوکس، کشتی، ورزش‌های رزمی و.... اشاره کرد که بیشترین آمار آسیب‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. ورزش‌هایی که از سرعت بالایی برخوردار هستند، مانند اسکی و اسکیت نیز می‌توانند آسیب‌های جدی را به دنبال داشته باشند.
ترومای ناشی از ورزش ممکن است نواحی مختلف دهان فک و صورت را درگیر کند. در نگاهی اجمالی می‌توان این آسیب‌ها را به دو گروه بافت نرم و سخت تقسیم‌بندی کرد. بافت نرم شامل لب‌ها، گونه، بافت نرم بینی، لثه و مخاط دهان است که آسیب این نواحی بسته به شدت تروما می‌تواند به صورت کوفتگی، له‌شدگی و یا پارگی باشد. آسیب‌های بافت سخت شامل شکستگی استخوان‌های صورت، شکستگی فک، آسیب مفصل گیجگاهی فکی و آسیب‌های دندانی می‌باشند. یکی از آسیب‌های شایع دندانی در ورزشکاران خارج شدن کامل دندان از حفره است. این اتفاق گرچه در ابتدا بسیار جدی و نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما شناخت و نحوه صحیح برخورد با آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن، نتیجه بسیار مطلوبی در پی دارد. عامل موفقیت درمان در این آسیب، زمان و نحوه نگهداری دندان در مدت زمان خارج بودن از دهان است. امروزه محلول‌های فیزیولوژیکی به صورت آماده در دسترس است که می‌تواند دندان را تا زمان ملاقات با دندانپزشک در شرایط مطلوب حفظ کند.
با توجه به اینکه انواع آسیب‌های دهان و دندان در ورزش‌های مختلف ورزشکاران را تهدید کرده و گاه منجر به صدماتی می‌شود که در زیبایی و یا عملکرد ناحیه درگیر تاثیرات همیشگی دارد، بحث پیشگیری بسیار جدی و ضروری است. انواع متنوع و مختلفی از محافظ‌های صورت و دهان وجود دارد و یا به طور اختصاصی برای هر ورزشکار ساخته می‌شود که تاثیر بسیاری در کاهش آسیب‌ها دارد. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که درصد بسیار کمی از ورزشکاران حرفه‌ای یا آماتور از این وسایل محافظ استفاده می‌کنند که بیشتر به دلیل عدم آگاهی ورزشکاران یا مربیان آنها از فواید این‌گونه وسایل ست. درصد کمی از ورزشکاران نیز که از محافظ دندانی استفاده کرده‌اند، از سختی تنفس و صحبت کردن شکایت داشته‌اند. بدیهی است افزایش آگاهی ورزشکاران و مربیان تیم‌های ورزشی از فواید محافظ‌های دندانی و نیز بهبود کیفیت ساخت و عملکرد آن می‌تواند باعث استقبال استفاده ورزشکاران از این محافظ‌های دندانی شود.با توجه به اینکه امروزه دندانپزشکان متخصص عضو تیم پزشکی ورزشی نیستند، آگاهی پزشکان ورزشی تیم‌ها با آسیب‌های دهان و دندان و چگونگی برخورد صحیح و ارجاع بموقع ورزشکار آسیب‌دیده به متخصص مربوطه امری ضروری است.
