اختلالات رشدی و هورمونی
یکی از غده‌های اصلی بدن ما که شکلی شبیه بادام دارد، غده هیپوفیز است. این غده با تمام کوچکی‌اش، کار مهمی انجام می‌دهد. یکی از پیغام‌های شیمیایی که غده هیپوفیز به بدن ما می‌رساند، هورمون رشد است.
وقتی که این غده به اندازه کافی هورمون رشد نسازد، شرایط «هایپوپتواتریسم» به وجود می‌آید که باعث کندی رشد کودک می‌شود. از طریق آزمایش‌های مختلف می‌توان به میزان تولید هورمون رشد در کودکان پی برد. در صورت کمبود تولید این هورمون، به آنها داروهای هورمون رشد داده می‌شود تا در بزرگسالی قدی طبیعی داشته باشند.
غده دیگری که هورمون رشد تولید می‌کند، غده تیروئید است. اگر با انگشتان خود به نرمی قسمت جلوی گلوی خود را فشار دهید، متوجه آن می‌شوید؛ خصوصاً به هنگام بلعیدن چیزی می‌توانید حرکت آن را به بالا و پایین مشاهده کنید.
تیروئید هورمونی به نام تیروکسین تولید می‌کند که اگر ترشح این هورمون بسیار اندک باشد، شرایط «هایپو تیروئیدیسم» ایجاد می‌شود؛ یعنی رشد بسیار کم قدی کودک. پزشکان با یک آزمایش ساده خون به «هایپوتیروئیدیسم» در کودک پی برده و با تجویز یک قرص، کمبود آن را جبران می‌کنند.
سایر دلایل
با آنکه هورمون‌ها نقشی اساسی در روند رشد کودکان دارند، اما عوامل دیگری نیز روی این مسأله تأثیر می‌گذارند؛ مثل بیماری‌های مزمن قلبی و کلیوی، ورم مثانه، روماتیسم در دوران نوجوانی، کم‌خونی و البته عدم مراقبت‌های لازم در دوران بارداری.
یکی از دلایلی که به زنان باردار توصیه می‌شود به هیچ‌وجه سیگار نکشند و الکل مصرف نکنند، تأثیر این مواد روی کاهش روند رشد نوزاد است. ممکن است نوزادی به هنگام تولد بسیار کوچک باشد و بعد از آن نیز به اندازه کافی رشد نکند و برای همیشه قد بسیار کوتاهی داشته باشد.
این شرایط را تأخیر در رشد درون رحمی یا «IUGR» می‌نامند. برخی از عفونت‌ها در دوران بارداری و برخی بیماری‌های ژنتیکی نیز می‌توانند این مسأله را به وجود آورند. برخی کودکان بعد از به دنیا آمدن رشد خوبی ندارند، ولی خوب وزن می‌گیرند. این شرایط را «FTT» می‌نامند.
وقتی که کودک به اندازه کافی غذا نمی‌خورد و از خوردن هر چیزی امتناع می‌کند، ممکن است نوعی بیماری پنهان داشته باشد که حتی اطرافیانش نیز از آن بی‌اطلاع هستند. این کودکان باید هر چه زودتر شناسایی و درمان شوند تا به روند رشد عادی خود ادامه دهند و به اندازه کافی نیز میل به خوردن غذا داشته باشند.
شرایط ژنتیکی نیز می‌تواند روی رشد کودک اثر بگذارد. برخی از دخترانی که قد کوتاهی دارند، ممکن است سندرم دگرگون شده باشند؛ به این معنا که به جای داشتن دو x کروموزم، یک x کروموزم دارند یا اینکه یکی از x کروموزوم‌های شان غیرطبیعی است. یک مشکل ژنتیکی دیگر که سندرم «مارفان» نام دارد، باعث بلندی بیش از اندازه قد می‌شود.
در این وضعیت دست‌ها و پاها بسیار دراز می‌شوند و ممکن است فرد مبتلا به این سندرم مشکلات قلبی و بینایی نیز داشته باشد. امروزه، بیشتر این اختلالات رشدی به راحتی و با موفقیت درمان می‌شوند.
با کمی توجه و کمک می‌توان از کوتاهی قد کودکان در دوران قبل از بلوغ جلوگیری و به آنها کمک کرد تا به رشد مناسب‌تری برسند.
برای خواندن بخش اول - نگاهی به اختلالات دوران رشد - اینجا کلیک کنید.
