تاثیر حس بویایی در اختلال حافظه (۱)

دکتر حسین کریمی؛ متخصص توانبخشی اعصاب اطفال، عضو مرکز تحقیقات توانبخشی اعصاب اطفال دانشگاه علوم بهزی

با پیشرفت علوم neonatology و توانایی بالای متخصصان  نوزادان برای  پایین آوردن mortality باعث شده انواع morbidity  افزایش  پیدا کند که بعضی از این عوارض مثل اشکالات مشخص ذهنی حرکتی ورفتاری که در اکثرا اوقات این اختلالات را درسنین بالای 2 سال تشخیص می‌دهند ولی اشکالات ظاهرا کوچکتری هم هستند که یا درسنین  قبل یابعد ازمدرسه تشخیص داده می‌شوند ویا هیچگاه تشخیص داده نمی شود و این کمبود راجزء کم استعدادی کودک قرار می‌دهند.

نظر از اینکه، لازم است با  بالا بردن امکانات علمی و عملی early detection و intervention  early  تا حد امکانات  موجود جلو این عوارض را هر چه بیشتر و کاملتر بگیریم ولی تعداد زیادی نوزاد هستند که ظاهرا  فر آیند  تکاملی یا milestone  طبیعی را طی می‌کنند و یا گاهی با مختصری تاخیر انجام می‌دهند، در بین اینها کودکان را خواهیم داشت که به صورت‌های  مختلف از ا شکالات در حین تحصیل رنج می‌برند مثل کودکانی که اشکال در توجه و تمرکز  و یا اشکال در هماهنگی عملکردی اندام  در دست‌ها (بیشتر در fine mcvemt اشکال به وجود می‌آورند) و یا اشکال در تلفظ و یا چگونگی گفتار دارند. چنین کودکانی هم می‌توانند جزءکودکان  minimal brain damage محسوب شوند، که دربین این اختلالات گاهی به طریق‌های مختلفی کم و بیش راه‌های درمان احتمالی توانبخشی و رفتاری برای این کودکان مطرح است.  

نقش سیستم بویایی

سیستم بویایی ویا ofactory system را در فرآیندهای تشخیص ودرمان نورولوژی نقش بسیار ضعیفی داشته است ولی خوشبختانه درسال‌های اخیر با تحقیقات وسیعی که در آمریکا و ژاپن راجع به نقش سیستم بویایی در رفتار، حرکت و ذهن انجام گرفته، نقش واهمیت آن پر رنگ تر شده است. اکثر این تحقیقات در فرایندهای فیزیولوژیک،سالمندان که به بیماری‌های پیشرونده مثل آلزایمر و پارکینسون مبتلا می‌شدند در اثر اشکال بویایی بود و همچنین در کودکان داون که به روند رو به رشد آلزایمر بوده‌اند به این نتایج رسیده‌اند. حس بویایی، حسی است که باید به آن مجددا پرداخت وبه خصوص اینکه در سال‌های آینده که حدس زده می‌شود، آلزایمر در سنین پایینتری ایجاد شودالبته در حال حاضر در سنین50-40 سالگی هم گزارش می‌شود.

تاثیر مفید حس بویایی در رفع اشکالات حافظه

اگر ارتباط آناتومیکی olfactory system را با hippocampus در نظر بگیریم، خواهیم دید همان طوری که hippocampus یکی از سیستم‌هایی است که زود تخریب می‌شوند ولی خیلی سریع هم قابل بازسازی می‌تواند باشد، بازسازی این سیستم به وسیله سیگنال بویایی می‌تواند انجام گیرد و با توجه به عدم ورود مستقیم حس بویایی به تالاموس شاید از معدود، محرکات سیستم حسی بویایی باشد که حتی برای کودکان تشنجی هم می‌تواند مفید باشد و در ضمن این حس می‌تواند برای نوزادان minimal brain damage در رفع اشکالات حافظه مفید واقع شود. 

در سال‌های اخیر مقالات و کتب بسیار مفیدی برای چگونگی استفاده از فرآیندهای نورو فیزیولوژی olfactory system به چاپ رسیده و می‌تواند قابل استفاده برای همکاران پزشک، نورولوژیست‌ها قرار گیرد ولی این مقالات بیشتر در افراد نرمال و سالمندان و حداکثر در کودکان با بیماری‌های عصبی پیشرونده به خصوص سندرم داون است وهنوز تحقیقات طولی و میدانی خوبی در مورد فرایندهای نقصی بویایی نوزادان در شرایط Asphexia و Hypoxiaو اشکلات حافظه آنهابه حد کافی منتشر نشده است ولااقل به فراوانی مقالات فوق دیده نمی‌شود.

اما با توجه به گسترش رو به افزایش early intervention می‌توان گفت تحریک سیستم بویای از معدود مواردی است که  قبل از به کارگیری سایر حس‌ها برای early intervention در نوزادان به کارگرفته شود حتی می‌توان گفت، می‌توانیم قبل از early detetection آن را به کار برد چون حافظه کودکان در قرن اخیر به علت به کارگیری مانیتورهای مختلف درسنین حدود یک سال بیشتر درمعرض خطر قرارگرفته و دراین سنین هنوز ساختار چشم درحال تکمیل شدن است لذاباید دراین فرایند ابتدا پروسه حجم شناسی درکودک تکمیل گرددوپس ازآن به سطح پرداخته شود.

برای خواندن بخش دوم -تاثیر حس بویایی در اختلال حافظه - اینجا کلیک کنید