آشنایی با دستگاه سنجش تراکم استخوان (۲)

سیستم DEXA machine دو پرتو اشعه ایکس، با انرژی متفاوت به سمت استخوان می‌فرستد که اولی توسط بافت نرم دریافت شده و از شدتش کاسته می‌شود و دومی توسط استخوان جذب شده نتایج حاصل از آزمایش به دو صورت T-Scores (مقایسه نمودار بیمار با یک فرد جوان با همان جنسیت) و Z score (مقایسه نمودار بیمار با یک فرد در همان سن و همان جنسیت) بررسی می‌شود.

نتایج سنجش تراکم استخوان هر فرد با دو معیار مقایسه می‌شود:

T Score: این عدد نشان‌دهنده مقایسه میانگین استخوان هر فرد با جوان بالغی هم‌جنس او با تراکم استخوان حداکثر است، که اگر بین صفر و 1- باشد نرمال و هنگامی که بین 1- و 5/2- باشد مبین اوستئوپنیا مرحله اول فرسایش استخوان است.

حال اگر این عدد کمتر از 5/2- بود بیانگر اوستئوپروزیس یا همان پوکی استخوان است.

Z Score: این عدد شاخص مقایسه میانگین تراکم استخوان هر فرد با شخص دیگری هم‌جنس، همسن و هم‌سایز خود او است. در صورتی که این عدد بالا یا پایین باشد به تست‌های پزشکی بیشتری نیاز است. در منحنی محور X سن و محور Y تراکم معدنی استخوان را نشان می‌دهد. زمان انجام آزمایش بین 10 تا 30 دقیقه است که بستگی به 2 عامل دارد: تجهیزات دستگاه و قسمتی از بدن که مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

مزایای دستگاه‌های پیشفته امروزی به این شرح است

اشعه‌ها و پرتوهایی که از دستگاه‌های جدید ساطع می‌گردند، بادبزنی شکل هستند. بدین‌وسیله سرعت دستگاه افزایش می‌یابد و در نتیجه طول و مدت زمان عکس‌برداری کم می‌شود. تصاویر دستگاه‌های پیشرفته، روشن‌تر، دقیق‌تر و واضح‌تر از دستگاه‌های قدیمی است، به طوری که حتی قادرند تغییر شکل مهره‌های کمر را مشخص سازند.

اخیرا DXA را به صورت دستگاه‌های قابل حمل و ارزان عرضه کرده که باعث شده قیمت دستگاه را کاهش دهد و کارکردن با آن ساده‌تر بوده و پولی که بیمار بابت سنجش تراکم استخوان می‌پردازد، کمتر باشد. این دستگاه به دو گونه در بازار موجود است دستگاه مرکزی که برای مهره کمر و کفل کاربرد دارد و دستگاه جانبی که برای مچ و انگشتان به کار می‌رود؛ گونه اول در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها و گونه دوم در داروخانه‌ها هم یافت می‌شود.

کاربری دستگاه

فاکتورهای اساسی برای سنجش تراکم استخوانی سن و جنسیت است.

به طوری که هر جنسیتی در هر سنی دارای شاخص به خصوصی است؛ عواملی نظیر یائسگی و یا بیماری‌های کم‌خونی نیز روی شاخص تشخیص اثر می‌گذارد. قسمتی از بدن که مورد آزمایش قرار می‌گیرد باید فاقد مواد خارجی مانند پلاتین و یا اجزای فلزی باشد خانم‌های باردار از انجام آزمایش مبرا هستند و باید در مورد خانم‌ها از قانون 10 روزه استفاده کرد.

نحوه انجام تراکم‌سنجی

ابتدا قد و وزن بیماری اندازه‌گیری می‌شود تا پزشک بتواند نتایج تست او را با افراد دیگری که فیزیک مشابهی دارند، مقایسه کند. بیمار روی تخت دستگاه، روی کمر خود دراز کشیده و زانوهای خود را به صورت شیب‌دار روی بالشتک مخصوص قرار می‌دهد. او باید یک تا 30 دقیقه (بسته به نوع دستگاه) در این وضعیت بماند.

کامپیوتر کوچکی به آرامی بدن او را اسکن کرده و تصاویر متعددی از موقعیت استخوان‌های او تهیه می‌کند. در اسکن لگن از روش خاصی استفاده می‌شود که لگن را اندکی به داخل می‌چرخاند. ممکن است که این اسکن‌ها نیاز به تکرار داشته باشند؛ اما اثرات جانبی از این تست‌ها بر جای نخواهد ماند.

برای خواندن بخش اول- آشنایی با دستگاه سنجش تراکم استخوان - اینجا کلیک کنید.