بهره‌برداری‌های ریلی در ۱۴۰۰

اولویت‌بندی این پروژه‌ها براساس پیشرفت فیزیکی آنها و اهمیت آنها در حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای کشور است. بر این اساس در بخش ریلی 8 پروژه به طول 1530 کیلومتر و در بخش آزادراهی 9 پروژه به طول حدود 660 کیلومتر و همچنین در بخش بزرگراهی حدود 1900 کیلومتر به عنوان پروژه‌های اولویت‌دار در برنامه‌ احداث قرار گرفته است.

بر اساس اعلام مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل، ‌این پروژه‌ها مصوب شده و توسط سازمان برنامه و بودجه نیز مورد تایید قرار گرفتند و منابع اعتباری برای آنها پیشنهاد شده است.

خیرالله خادمی درباره پیشرفت این پروژه‌ها به «دنیای‌اقتصاد» گفت: با توجه به تمامی مشکلات موجود مانند تورم سنگین، تحریم‌ها، محدودیت تامین منابع، افزایش قیمت مصالح و پاندمی کرونا و... پیشرفت خوبی در پیشبرد این برنامه داشتیم. پیشرفت فیزیکی اکثر این پروژه‌ها حدود 80 درصد است و اگر با همین پیشرفت برنامه را ادامه دهیم، امیدواریم تا سال 1400 تمام این پروژه‌ها را به بهره‌برداری برسانیم.

وی افزود: تاکنون در بخش آزادراه‌ها از 660 کیلومتر برنامه جهش تولید، حدود 221 کیلومتر به بهره‌برداری رسیده است. این در حالی است که متوسط احداث آزادراه در کشور در سال به طور متوسط حدود 80 کیلومتر است. اگر 660 کیلومتر آزادراه را در طول سال به بهره‌برداری برسانیم با احداث متوسط 80 کیلومتر احداث آزادراه در سال گذشته در کشور به رکورد 350 درصدی در این زمینه دست پیدا خواهیم کرد.

خادمی ضمن اشاره به 220 کیلومتر آزادراه افتتاح شده در سال جاری گفت: از 440 کیلومتر آزادراه باقی‌مانده در قالب پروژه‌های جهش تولید، حدود 80 درصد پیشرفت دارند. این در حالی است که  امسال با توجه به پاندمی کرونا، تورم بالا و افزایش قیمت مصالح مصرفی توانستیم به این رکورد دست پیدا کنیم. امیدواریم در سال آینده پروژه آزادراهی خرم‌آباد – اراک را نیز به همراه باند رفت قطعه دوم آزادراه تهران – شمال، آزادراه منجیل – رودبار و آزادراه اصفهان – شیراز به طول 225 کیلومتر افتتاح کنیم.

پروژه‌های آزادراهی جهش تولید براساس اولویت بهره‌برداری شامل آزادراه‌های کنار گذر شرقی سپاهان به طول 63 کیلومتر و آزادراه غدیر (کمربند جنوبی استان تهران و البرز) بوده که در سال‌جاری به بهره‌برداری رسیدند. همچنین آزادراه خرم‌آ‌باد – اراک به طول 67 کیلومتر، آزادراه منجیل – رودبار به طول 8 کیلومتر، باند رفت منطقه دوم آزاد راه تهران – شمال، آزادراه شیراز – اصفهان به طول 222کیلومتر (به عنوان طولانی‌ترین آزادراه کشور)،‌ آزادراه حرم تا حرم حدفاصل گرمسار تا سمنان به طول 50 کیلومتر و بخشی از آزادراه هشترود -  مراغه هستند.

معاون وزیر راه وشهرسازی با اشاره به خصوصیات آزادراه غدیر تاکید کرد: یکی از این پروژه‌های آزادراهی که اخیر افتتاح شده، کنار گذر جنوبی تهران است که به طور اسمی 158 کیلومتر بوده، اما با احتساب رمپ‌ها و تقاطع طول آن به نزدیک 220 کیلومتر می‌رسد. این پروژه در مدت 5/ 4 سال اجرا شد که از نظر حجم عملیات و مبلغ ریالی که برای آن صرف شد یک ابرپروژه محسوب می‌شود و مبلغ ریالی این پروژه به قیمت روز حدود 7 تا 8 هزار میلیارد تومان است. مسیر اجرای پروژه که باید از آزادراه‌ها، بزرگراه‌ها، مسیرهای ریلی و کریدورهای نفتی عبور می‌کرد بسیار دشوار بود. برای این موضوع حدود 19 تقاطع غیرهمسطح احداث شده که 7 تقاطع آن تبادلی و به تبادل ترافیک در مسیرها می‌پردازد. این آزادراه از آبیک از لبه جنوبی استان البرز عبور کرده و از تمامی لبه جنوبی استان تهران گذشته و به شهرستان ورامین ختم می‌شود؛ این در حالی است که  هیچ پروژه آزادراهی در کشور این حجم از تبادل ترافیکی را ندارد.

وی افزود: این کریدور با ورود به استان تهران قطع شده بود و خودروهای عبوری مجبور بودند از داخل شهر تهران تردد کنند. براین اساس خودرو‌های ترانزیتی بعضا ساعت‌ها در ترافیک شهر تهران گیر می‌افتادند و  هیچ نقطه‌ای در این کریدور 2هزار کیلومتری این مشکل را نداشت. این آزادراه‌ها در حالت عادی حدود یک ساعت و نیم برای خودروهای سبک و حدود 2 ساعت برای خودروهای سنگین زمان تردد را کوتاه می‌کند. پیش‌بینی می‌کنیم که از این آزادراه جابه‌جایی کالا و مسافر زیادی انجام شود و حدود 30 میلیون نفر مسافر و حدود 32میلیون تن بار در سال‌های اول ازاین آزادراه تردد داشته باشد.

خصوصیت آخر این پروژه بحث پدافند غیرعامل برای استان‌های البرز و ترهان است؛ اگر در اثر حادثه ضرورت ایجاد شود که جمعیت باید از شهر تهران خارج شود این آزادراه می‌تواند این عمل را تسریع کند. یکی دیگر از خصوصیات این آزادراه کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی است. به ویژه در مراکز جمعیتی بزرگ مانند تهران و کرج این آزادراه به کاهش ترافیک و کاهش آلایندگی‌ها کمک بسزایی می‌کند. خصوصیت دیگر آن ایمنی بالای تردد در آن است. شیب این آزادراه  حداکثر 4 درصد است. این آزادراه به صورت مهندسی برای سرعت تردد 130 کیلومتر طراحی شده، اما با توجه به صلاحدید پلیس حداکثر سرعت 120 کیلومتر برای آن در نظر گرفته شده است.

 تحول در احداث خط‌‌آهن در کشور

به گفته خادمی پیشرفت فیزیکی پروژه‌های ریلی کشور،‌ عموما بالای 80 درصد است و در حال ریل‌گذاری  5 مسیر ریلی به صورت همزمان هستیم. در حالی که هیچ‌گاه در کشور بیش از یک تا دو مسیر به طور همزمان ریل‌گذاری نشده است. معاون وزیر راه و شهرسازی با اعلام این مطلب گفت: در بخش ریلی، 1500 کیلومتر مسیر ریلی اولویت‌‌دار داریم، این پروژه‌ها شامل خط ریلی خواف – هرات  به طول 120 کیلومتر بوده که اخیرا به بهره‌برداری رسید. همچنین سایر پروژه‌ها شامل راه‌آهن یزد – اقلید به طول 270 کیلومترکه استان فارس را به یزد و شمال شرق کشور متصل می‌کند، پروژه ریلی ادامه خط ریلی میانه – تبریز (بستان‌آباد – تبریز) به طول 44 کیلومتر، پروژه ریلی اتصال همدان – سنندج به طول 150 کیلومتر، اتصال استان چهارمحال و بختیاری به شبکه ریلی (اصفهان – شهرکرد) به طول 90 کیلومتر، پروژه ریلی رشت- کاسپین به طول 37 کیلومتر، راه‌آهن چابهار – زاهدان به طول 610 کیلومتر و راه‌آهن میانه – اردبیل به طول 175 کیلومتر را شامل می‌شود.

خادمی افزود: امسال 585 کیلومتر ریل‌گذاری در کشور صورت گرفته و 450 کیلومتر هم ریل‌گذاری شده ولی به افتتاح نرسیده است. پیش‌بینی می‌کنیم از پروژه‌های جهش تولید حدود 500 کیلومتر را افتتاح و بهره‌برداری کنیم.

خارجی با اشاره به سرعت ریل‌گذاری در کشور گفت: سرعت ریل‌گذاری در کشور بالاست. برای 5 ماه آینده برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در هر ماه حدود 10 هزار تن ریل در کشور تولید شود که معادل 80 کیلومتر در ماه است در حالی که متوسط ریل‌سازی در کشور 150 کیلومتر در سال بوده است، این یک تحول در روسازی راه‌آهن در کشور است. در بخش ریلی 140 کیلومتر را به بهره‌برداری رسانده‌ایم و امیدواریم در بهار سال آینده مسیر ریل یزد – اقلید به طول 280 کیلومتر را به بهره‌‌برداری و افتتاح برسانیم. همچنین  در نظر داریم راه‌آهن تبریز – بستان‌آباد، راه‌آهن همدان – سنندج و رشت – کاسپین را تا پایان سال 1400 به اتمام برسانیم.

وی افزود: تمام مسیرهای ریلی را از ریل داخلی تامین می‌کنیم و دیگر در این زمینه خرید خارجی نداریم. همیشه چالش خرید ریل برای احداث و نگهداری خطوط ریل وجود داشت. در این مسیر، ریل، ادوات ریلی (پیچ، پابند و تراورس) مستقیما از منابع  داخلی تامین می‌شود و در این زمینه خودکفا شده‌ایم.

 برنامه‌ریزی برای احداث حدود 1200 کیلومتر بزرگراه در سال

مدیرعامل شرکت ساخت توسعه زیربناهای حمل‌ونقل با اعلام اینکه در بخش بزرگراه برای احداث 1000 تا 1200 کیلومتر در سال برنامه‌ریزی شده که از این میزان 65-60 درصد در تعهد احداث شرکت ساخت بوده و بقیه آن توسط ادارات راه و شهرسازی استان‌ها احداث می‌شود، گفت: در چند سال  گذشته حدود 950  کیلومتر آزادراه در کشور احداث شده است. اکنون سه محور اصلی در دست کار داریم که شامل محور پاتابه – دهدشت که شهر یاسوج را به خوزستان متصل می‌کند و تکه‌ای از کریدور شهرضا به بندر امام‌خمینی است. طول این بزرگراه 63 کیلومتر بوده و از میان کوه‌های زاگرس عبور می‌کند. این پروژه در حال فعالیت بوده و حدود 9 کیلومتر تونل و 7 پل بسیار بزرگ دارد و امیدواریم سال آینده به بهره‌برداری برسد. محور دیگر سنندج – مریوان است که به مرز باشماق متصل می‌شود و محور دیگر اتصال قزوین به شهر تنکابن است که این محور به طول 62 کیلومتر در سال آینده به بهر‌ه‌برداری می‌رسد.

 مذاکرات برای جذب سرمایه‌گذاری و فروش سهام آزادراه‌ها در بورس

خادمی با بیان اینکه جذب سرمایه‌گذار و تشویق به سرمایه‌گذاری در بخش آزادراه‌ها نیاز به کار بیشتری دارد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر سود بازارهای موازی (بورس، مسکن و...) از سود سرمایه‌گذاری در آزادراه‌ها بیشتر است. به همین دلیل رغبت به سرمایه‌گذاری در آزادراه‌ها کمتر شده است. در گذشته قانون این اجازه را می‌داد که بانک‌ها و موسسات مالی دولتی و خصوصی در این بخش سرمایه‌گذاری کنند، اما در حال حاضر قانون آنها  را از سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها منع کرده است. این موضوع یکی از دلایل کاهش سرمایه‌گذاری در این حوزه است. اولین سرمایه‌گذاری در احداث آزادراه‌ها بعد از انقلاب توسط بانک‌ها صورت گرفت. این در حالی است که  دوره بازگشت این سرمایه‌گذاری‌ها طولانی است و باید با جمع‌آوری عوارض حاصل از تردد خودروها در آزادراه‌ها تامین شود و تقریبا امکان فروش آن وجود ندارد و  این موضوعات در سایر حوزه‌ها وجود ندارد.

وی افزود: اخیرا صحبت‌هایی از طرف وزیر راه و شهرسازی مطرح شده تا زمینه برای جذب سرمایه‌گذار و فروش سهام آزادراه‌ها در بورس فراهم شود که در صورت نهایی‌شدن این طرح اقدام بزرگی برای جذب سرمایه‌گذار در بخش آزادراهی فراهم می‌شود.

مدیرعامل شرکت ساخت توسعه زیربناهای حمل و نقل با بیان اینکه براساس چشم‌‌اندازهای طراحی شده برای توسعه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای کشور برنامه داریم، ادامه داد: در بخش ریلی نزدیک به 9500 کیلومتر براساس اسناد بالادستی تعهد ساخت داریم و باید آنها را به مرور زمان بسازیم و از این تعداد حدود 3400 کیلومتر قرارداد ساخت دارد و توسط پیمانکار در حال احداث است. در بخش آزادراهی نزدیک به 4هزار کیلومتر تعهد ساخت داریم که با جذب سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی و به صورت مشارکتی این آزادراه‌ها  را باید احداث کنیم. در حال حاضر از این میزان حدود 1200 کیلومتر آن در حال احداث است؛ یعنی طرف مشارکت داریم و ردیف اعتباری دولت هم فعال بوده و در حال انجام کارهای اجرایی هستند. از سوی دیگر در بخش راه و بزرگراه حدود 7500 قرارداد ساخت داریم که بخشی از آن به صورت متمرکز توسط شرکت ساخت احداث می‌شود و بخشی از آن نیز توسط ادارات راه و شهرسازی استان‌ها به صورت تفویض شده، احداث می‌شود. در قانون بودجه نزدیک به 18 هزار کیلومتر تعهد ساخت داریم.

وی در پایان تاکید کرد: احداث خطوط ریلی و بزرگراهی کشور با منابع اعتباری دولت و توسط پیمانکار انجام می‌شود و آزادراه‌ها توسط مشارکت سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی در کشور احداث می‌شود. احداث ریل به صورت کامل در شرکت ساخت متمرکز بوده و حدود 65 درصد احداث بزرگراه‌ها در شرکت ساخت متمرکز است که حدود 40 درصد آن به ادارات راه و شهرسازی استان‌ها سپرده شده است.