تاثیر پزشکان در برنامه‌های کنترل دخانیات (۱)

دکتر مرجان قطبی؛ کارشناس مسئول دبیرخانه ستاد کشوری

در ابتدای قرن بیست و یکم بیماری‌های غیرواگیر 43 درصد بار بیماری‌ها در سراسر جهان را تشکیل می‌دهند و انتظار می رود تا سال 2020 مسؤول 60 درصد کل بار بیماری‌ها و 73 درصد تمامی موارد مرگ باشند. بدون محاسبه بار ناشی از سوانح و حوادث، در کشورهای دارای درآمد کم و متوسط، 79 درصد موارد مرگ و 85 درصد بار بیماری‌ها مختص این دسته از بیماری‌ها هستند.

از بین عوامل خطر مرتبط با بروز و شیوع این بیماری‌ها، مصرف دخانیات با بیماری‌های قلبی عروقی (به عنوان اولین عامل مرگ و میر در ایران) و انواع سرطان‌ها (به عنوان سومین عامل مرگ و میر در ایران) ارتباط مشخص و ثابت شده‌ای دارد.

استعمال دخانیات به طرق مختلفی باعث وقوع مرگ می‌شود و در حقیقت عامل خطر 6 مورد از 8 دلیل اصلی مسبب مرگ در جهان به حساب می‌آید. استعمال دخانیات سالانه باعث مرگ 4/5 میلیون نفر بر اثر سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و دیگر بیماری‌ها می‌شود. انتظار می‌رود تا سال 2030 این رقم سالانه به بیش از 8 میلیون نفر برسد.

متأسفانه بیش از 80 درصد این مرگ و میر در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد و همه‌گیری استعمال دخانیات در کشورهایی با رشد اقتصادی کمتر، به میزان بیشتری مشاهده می‌شود، درمان این همه‌گیری ویران کننده به هیچ دارو یا واکسنی وابسته نیست، بلکه با اقدامات مشترک دولت و جامعه مدنی جامه عمل می‌پوشد.

در ایالات متحده آمریکا دود تحمیلی دخانیات سالانه باعث 3400 مورد مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و 46.000 مورد مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی می‌شود. همچنین سالانه باعث بروز 430 مورد سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، 24.500 مورد تولد نوزادان کم وزن، 71.900 زایمان زودتر از موعد و 200.000 دوره آسم در کودکان می‌گردد.

وضعیت مصرف دخانیات در ایران

در ایران سالانه بیش از 60 میلیارد نخ سیگار دود می‌شود که‌ این میزان رقمی ‌بیش از هزار و 700 میلیارد تومان را دربرمی‌گیرد. بر اساس آخرین آمار مربوط به بررسی عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر که در سال 1387 منتشر شده است، 09/11 درصد جمعیت 64-15 سال (شامل 13/21 درصد مردان و 81/0 درصد زنان) مصرف‌کننده مواد دخانی بطور روزانه هستند.

میانگین تعداد نخ سیگار مصرفی روزانه افراد سیگاری 18/12 نخ برای مردان و 44/5 نخ در زنان و بطور میانگین 85/8 نخ در روز می‌باشد. به‌عبارت دیگر 10-8 میلیون ایرانی، حدوداً ‌‌سالی هزار و100 میلیارد تومان سیگار دود می‌کنند و سالانه بیش از 60 هزار ایرانی قربانی مصرف مواد دخانی می‌شوند‌.

از سوی دیگر، براساس برخی مطالعات که در شهر تهران انجام شده است،‌ مصرف سیگار در زنان درحال افزایش است.

نقش پزشکان در برنامه‌های کنترل دخانیات

در سراسر دنیا پزشکان نقش مهمی در برنامه‌های کنترل دخانیات داشته‌اند. اولین پیشگامان برنامه‌های مبارزه با دخانیات در دنیا پزشکان بوده‌اند.

چرا که

دانش و آگاهی دقیقی نسبت به عوارض و مضرات استعمال دخانیات دارند. دارای قدرت ارتباطی با تصمیم گیرندگان سلامت در جامعه دارند.

توصیه‌های آنها در موضوعات مرتبط با سلامتی، بیش از هر شخص دیگری قابل اعتماد است. اغلب افراد را در زمانی ملاقات می‌کنند که نیاز به کمک دارند و بیشترین آمادگی را برای دریافت توصیه‌های بهداشتی دارند.

با توجه به سلامتی خود بیمار و سابقه خانوادگی‌اش، می‌توانند توصیه‌های شخصی داشته باشند. در بین مراجعان خود تعداد زیادی افراد سیگاری می‌بینند که ممکن است هنوز مبتلا به عوارض استعمال دخانیات نشده باشند. پس نقش مهمی در پیشگیری از بروز عوارض با مشاوره‌ها و توصیه‌های علمی ترک سیگار دارند. مشروط بر اینکه بااین دوره‌ها آشنا بوده و در این زمینه آموزش دیده باشند.

ترک سیگار

همانطور که گفته شد، احتمال بروز سکته‌های مغزی و حملات قلبی در افراد سیگاری دو تا سه برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری است و این در حالی است که خطر حمله قلبی با ترک سیگار در عرض یک سال به نصف کاهش می‌یابد و بعد از 5 سال معادل افراد غیرسیگاری می‌شود...

برای خواندن بخش دوم- تاثیر پزشکان در برنامه‌های کنترل دخانیات- اینجا کلیک کنید.