دکتر سارا کاشانچی
پرتونگاری (رادیوگرافی) یکی از ابزارهای تشخیصی پاراکلینیک است که در اکثر رشته‌های پزشکی کاربرد فراوانی دارد. برای درمان موفقیت‌آمیز دندانپزشکی کودکان نیز استفاه از این وسیله تشخیصی مهم و ضروری است.
در بسیاری از موارد پوسیدگی‌های دندانی روی سطوح جانبی دندان به وجود می‌آیند که با معاینه قابل مشاهده نیستند و اگر این پوسیدگی در مراحل اولیه درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی عصب دندان شود. این مراحل همگی می‌توانند بدون درد و آگاهی بیمار و پیش از معاینه به وجود آیند و بیمار در مرحله‌ای متوجه آن شود که دیگر دندان قابل نگهداری نیست.
تشخیص پوسیدگی
تشخیص ابتدایی پوسیدگی مانع بروز درد دندان، استرس‌های غیرضروری و کشیدن دندان در بیماران خردسال می‌شود. معمولاً با استفاده از پرتونگاری می‌توان مشکلات رویشی یا تکاملی را تشخیص داد و درمان اولیه این مشکلات نیاز به درمان درازمدت ارتودنسی را کاهش می‌دهد.
گاهی رادیوگرافی جهت کشف ضایعاتی که داخل فک هستند و هنوز نمود کلینیکی ندارند، به کار می‌رود. انجام بموقع رادیوگرافی در این موارد بسیار حائز اهمیت است. انتخاب روش و تعداد عکس‌های گرفته‌شده برای بیمار خردسال بستگی به سن کودک، اندازه حفره دهان و میزان همکاری وی دارد.
معمولاً رادیوگرافی‌های تشخیصی در ابتدا قبل از شروع کار گرفته می‌شوند، ولی برای برخی درمان‌ها، مثل درمان ریشه نیاز به تهیه رادیوگرافی در بین کار نیز هست. برای گذاشتن فیلم داخل دهان از کودک خواسته می‌شود فیلم و یا حتی پلاستیکی را گاز بگیرد و یا با انگشت نگه دارد. گاهی به همکاری والدین نیز در این مرحله نیاز است.
زمان تابش اشعه برای گرفتن رادیوگرافی بیش از چنددهم ثانیه نخواهد بود. دقت در نگه‌داشتن فیلم و بی‌حرکت بودن بیمار در این مدت بسیار اهمیت دارد.
پوسیدگی در دوره دندانی شیری
الگوی پوسیدگی در دندانهای شیری، به ترتیب: آسیاهای فک پایین، آسیاهای فک بالا و دندانهای قدامی بالاست. دندانهای قدامی پایین به‌ندرت دچار پوسیدگی می‌شوند؛ مگر در موارد شدید. میکروارگانیسم اصلی پوسیدگی استرپتوکوک موتان است. معمولاً چون قسمت‌های خارجی مینا مقاوم است، اسید بیشترین میزان پوسیدگی را در 10-15 میلی میکرون ریز سطح مینا ایجاد می‌کند.
پوسیدگی اولیه کودکی یا Nursing deceuy
تغذیه طولانی‌مدت با شیشه شیر، بعد از آن که کودک از شیر گرفته شده و با غذای جامد آشنا شده است، سبب این پوسیدگی زودهنگام و گسترده می‌شود.پوسیدگی زودهنگام در کودکان دو تا چهارساله رایج است. الگوی این نوع پوسیدگی دندانهای قدامی فک بالا، اولین مولرهای شیری بالا و پایین و کانین‌های پایین است.
دندانهای دائمی پایین معمولاً گرفتار نمی‌شوند. لاکتوز شیر انسان نیز می‌تواند همانند شیر گاو پوسیدگی‌زا باشد. توصیه می‌شود والدین به محض رویش، دندانهای کودک را مسواک بزنند. در درمان پوسیدگی‌های شدید، اولین گام، درمان اولیه تمام پوسیدگی‌های دندانی است. در این مورد باید توضیحات کامل به والدین داده شود و همکاری کامل کودک و والدین ضروری است.
استفاده از فلوراید
فلوراید فواید زیادی برای جلوگیری از پوسیدگی دارد. این ماده باعث کاهش تولید اسیدمیکرومیال شده و همچنین به بازسازی مینا کمک می‌کند. مینای دندان با کمک فلوراید به پوسیدگی‌ها مقاوم‌تر می‌شود. فواید استفاده از فلوراید در کاهش پوسیدگی دندانهای شیری تا 60درصد و در دندانهای دائمی 60 درصد می‌باشد.
بیشترین تأثیر فلوراید روی سطوح بین دندانی است.فلوریداسیون آب نوشیدنی در جامعه یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از پوسیدگی است.
بررسی که در فلورایده نمودن آب یک مدرسه انجام شد، نشان داد دندان‌هایی که دیرتر رویش می‌یابند. (دندان نیش و آسیاهای کوچک و بزرگ) دو برابر بیشتر در برابر پوسیدگی محافظت شده‌اند. سدیم فلوراید در میان ترکیبات مختلف فلوراید موجود در خمیر دندان‌ها، سبب کاهش بیشتری در پوسیدگی دندان می‌شود.
فلوراید موضعی در مطب دندانپزشکی
سبب کاهش پوسیدگی مهم در کودکان و همچنین بالغین و نیز توقف ضایعات زودهنگام می‌شود. در استفاده موضعی فلوراید در مطب، ترکیبات حاوی استانوس فلوراید کاهش بیشتری در پوسیدگی‌ها نشان داده‌اند.
وارنیش فلوراید
اولین وارنیش فلوراید‌‌دار، سدیم فلوراید 5 درصد بود. جهت استفاده در کودکان پیش‌دبستانی به دلیل راحتی کاربرد و تأثیر برابر سیستم APF پیشنهاد می‌شود. کاربرد یک بار در سال تأثیری ندارد. رنگ آن قهوه‌ای است و پس از 24-48 ساعت از روی دندان پاک می‌شود.
فلوراید موضعی در منزل
1- خمیردندان‌های فلوراید: استفاده از خمیردندان‌های مورد تأیید انجمن دندانپزشکی توصیه می‌شود و می‌توان انتظار 25 - 35 درصد کاهش پوسیدگی را داشت. دو یا سه بار مسواک زدن در روز بهتر از یکبار در روز است. 2- دهانشویه فلوراید: استفاده‌های خانگی در موارد پوسیدگی حاد یا با احتمال بالا توصیه می‌شود. 3- بهترین زمان استفاه از دهانشویه پس از مسواک با خمیردندان حاوی فلوراید و قبل ار خواب شبانه است.