دکتر سید محمود اسحاق حسینی؛ فوق تخصص گوارش و کبد
NSAIDS یکی از پرمصرف‌ترین داروها در کشورهای مختلف و از جمله ایران می‌باشد پس از معرفی ضدالتهاب‌های Cox2 در سال 2000 میلادی و تبلیغات گسترده در مورد این نوع از ضدالتهاب‌ها داروهای مسکن Cox2 بیش از پیش مورد استفاده قرار گرفت علیرغم تبلیغات گسترده در مورد مسکن‌های Cox2 امروزه ثابت شده است که عوارض گوارشی این دسته از مسکن‌ها تفاوت چندانی با Cox1 ندارد اثرات نامطلوب و عوارض ناشی از NSAIDSها شایع‌ترین مسمومیت دارویی محسوب می‌شود.
طیف اختلالات ناشی از NSAIDS از تهوع و استفراغ و سوءهاضمه (به میزان 50 تا 60 درصد) تا عوارض جدی گوارشی نظیر زخم پیتیک واضح در آندوسکپی (30-15 درصد) از افرادی که به طور منظم از NSAIDSها استفاده می‌کنند همراه با خونریزی یا سوراخ‌شدگی به میزان 5/1 درصد مصرف‌کنندگان در سال متغیر است.
متاسفانه نشانه‌های سوءهاضمه با آسیب ناشی از NSAIDSها مناسب نیستند بیش از 80 درصد بیماران مبتلا به عوارض جدی NSAIDS فاقد هرگونه سوءهاضمه قبلی هستند. با توجه به اینکه عوارض مصرف مداومNSAIDS علائم هشدار دهنده‌ای ندارند مهم است که بیماران در معرض خطر عوارض و مرگ و میر ناشی از مصرف آنها شناسایی شوند.
به عنوان مثال حتی 80 میلی‌گرم آسپرین در روز نیز ممکن است منجر به ایجاد زخم شدید معده‌ای – روده‌ای شود بنابراین NSAIDSها حتی با دوز پایین کاملا بی‌خطر نیست.
عوارض خطرساز اثبات شده عبارتند از سن بالا، سابقه زخم، مصرف همزمان گلوکوزکورتیکوئیدها دوز بالای NSAIDSها مصرف چند نوع و NSAIDS با هم، مصرف همزمان داروهای ضدانعقادی و بیماری وخیم یا چند سیستمی.
عوارض خطرساز احتمالی عبارتند از عفونت همزمان با هلیکوباکترپیلوری کشیدن سیگار و مصرف الکل.
بنابراین به بیمارانی که به استفاده از NSAIDS به مدت طولانی حتی سال‌ها نیاز دارند توصیه می‌شود ابتدا در ریشه‌کنی هلیکوباکترپیلوری اقدام نمایند.
پاتوفیزیولوژی
پروستا گلاندین‌ها نقش اساسی در حفظ تمامیت و ترمیم مخاطی دستگاه گوارش ایفا می‌کنند بنابراین اختلال در ساخت پروستاگلاندین‌ها گلاموس‌ها می‌تواند دفاع وترمیم مخاطی را مختل کند و زمینه‌ساز آسیب مخاطی از راه سیستمیک شود. همچنین آسیب به مخاط می‌تواند به واسطه تماس مستقیم مخاط با NSAIDS باشد آسپرین و بسیاری از NSAIDS اسیدهای ضعیفی هستند که در محیط اسیدی معده به شکل لیپوفیل و غیر یونیزه یافت می‌شود.
تحت این شرایط NSAIDSها از غشاء لیپیدی سلول‌های اپی‌تلیال عبور می‌کنند و با به دام افتادن به صورت غیریونیزه در داخل سلول موجب آسیب سلولی می‌شود.
عوارض NSAIDS موضعی
همچنین NSAIDSهای موضعی می‌توانند لایه مخاطی سطحی را تغییر دهند و با انتشار معکوس اسید پپسین منجر به آسیب بیشتر سلولی شوند به علاوه فرآورده‌های روکش‌دار یا بافرشده نیز با خطر زخم پپتیک همراه‌اند تعامل میان هلیکوباکترپیلوری و NSAIDSها در بیماریزایی PUD پیچیده نیست بررسی‌های متاآنالیز تایید می‌کند که هر یک از این عوامل تهاجم مستقل از هم عمل می‌کنند و در عین حال عوامل خطرساز سینرژیست برای PUD و عوارض آن نظیر خونریزی گوارشی محسوب می‌شود.
