دکتر سید مهدی میرغضنفری؛ پزشک و دکترای تخصصی فیزیولوژی
در طب سنتی همواره باید در مواجهه با هر مورد یا استفاده از هر روش سلامتی یا خوردنی و نوشیدنی سه شاخصه را مدنظر داشت: کیفیت، کمیت و زمان. مثلاً‌در مورد غذاخوردن باید توجه نمود چه غذایی، به چه میزان و چه موقع باید مصرف شود؛ یا در مورد خواب و بیداری چه مقدار خواب، با چه شرایطی و در چه زمانی باید داشت و... نیز به همین ترتیب (فعالیت‌های بدنی، دفعیات بدن، رویدادهای روانی و ...).
اینکه فرد ارتباط میان استحمام با غذاخوردن مانند خوردن یا آشامیدن در زمان استحمام و یا قبل و بعد از آن را بداند، اهمیت زیادی دارد. در اینجا ابتدا به خواص و اثرات استحمام از دیدگاه طب سنتی می‌پردازیم.
احادیث در مورد نکوهش خوردن غذاهای رنگارنگ
پیامبر اکرم (ص): کسانی از امت من پدید خواهند آمد که در آسایش زاده می‌شوند و در آن تغذیه می‌گردند. همت آنان، گونه‌های خوراک و نوشاک است؛ بر مرکب‌های گوناگون سوار می‌شوند و یکدیگر را [فقط] به زبان می‌ستایند. آنان بدهای امت من هستند.
در این احادیث، خوردن غذاهای رنگارنگ منع شده است که یکی از تفاسیر آن ممکن است این باشد که در یک وعده، چند جور غذا خورده نشود. از دیدگاه طب سنتی استفاده از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های مختلف در یک وعده بسیار مضر و مختل کننده هضم و اخلاط تولید شده می‌باشد.
از جنبه معنوی هم شاید منظور این باشد که همت و توجه اصلی و اولویت ما نباید خوردن و نوشیدن باشد؛ زندگی را نباید بر این مبنا تنظیم کرد. خوردن برای زنده و سالم ماندن و انجام تکالیف و بندگی خداست نه این که زندگی برای خوردن و لذت بردن از انواع رنگارنگ خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها باشد. این حدیث در عصر امروز مصادیق فراوانی دارد و امید است که مورد توجه و رعایت قرار گیرد.
یکی دیگر از مفاهیم حدیث ذکر شده می‌تواند این باشد که افزودنی‌های مختلف به غذا اضافه نشود و غذا خیلی اصطلاحا رنگارنگ نگردد. از دیدگاه طب سنتی نیز غذا هرچه ساده‌تر مصرف شود و طبیعی‌تر باشد، بهتر است؛ البته گاهی ادویه‌جات اضافه می‌شود که مقدار آن در فصول مختلف و در غذاهای مختلف متفاوت است.
امروزه به دلیل تحریک اشتها، تنوع‌طلبی، تبلیغات، فروش و ... غذاها به مقدار زیادی با رنگ‌ها، افزودنی‌ها و... تزئین می‌شوند. آراستن غذا پسندیده است، اما باید توجه شود که از چه افزودنی‌هایی استفاده می‌شود. به کار بردن رب‌ها، سس‌ها و انواع مختلف ادویه و سبزیجات متضاد هم در یک غذا خیلی مناسب نیست و بهتر است غذاها به صورت ساده مورد استفاده قرار گیرند.
حضرت علی(ع) در کتاب معتبر اصول کافی: هر کس در دل خود درخت علاقه به انواع غذاها را بکارد، میوه انواع بیماری‌ها را می‌چیند. در این حدیث هم از تنوع طلبی زیاد در غذاها منع شده است.
احادیث در مورد پرخوری
حضرت علی(ع): کم هستند کسانی که غذای بیش از نیاز خورده باشند و بیماری همدم آنها نشده باشد. با توجه به این حدیث، با پرخوری حتما فرد دچار بیماری خواهد شد.
حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه: چه بسا خوردنی که مانع خوردن‌ها می‌شود. در این حدیث زیبا به این نکته اشاره شده که اگر فرد زیاد بخورد، در آینده به سبب بیماری، دیگر نمی‌تواند چیزی بخورد.
اثرات استحمام از دیدگاه طب سنتی
حمام باعث می‌شود حرارت و رطوبت در بدن افزایش یابد، منافذ پوستی باز شوند، مواد (اخلاط) موجود در بدن مخصوصاً خلط بلغم و سودای اضافی (مازاد بر نیاز بدن) که سنگین و سفت هستند و حالت ژله‌ای دارند، شل و رقیق شده، در بدن شروع به حرکت کرده، تحلیل روند و از طریق عرق، منافذ پوستی، شستشو و سابیدن بدن، خارج شوند و در واقع پاکسازی اساسی در بدن انجام گردد.
استحمام کردن در زمان قدیم و حال متفاوت است. در قدیم، شخص چندین ساعت در حمام توقف می‌کرد و حمام 4 قسمت نسبتا مجزا داشت که از خارج به داخل قرار داشته و هر بخش دارای درجه ای از حرارت و رطوبت می‌بود (تقریبا شبیه استخرهای امروزی که دارای دو نوع سونا و دو نوع جکوزی است).
قسمت بیرونی شامل رخت‌کن بوده، خانه دوم دارای آب خنک برای شستن پا بود تا بدن کم‌کم با شرایط حمام وفق پیدا کند. خانه بعدی دارای آب گرم بوده و در خانه مرکزی، حرارت و خشکی، مانند سونای خشک یا بخار بوده است. این در حالی است که عمده حمام‌های امروزی دارای یک بخش هستند و بیشتر حالت شستشوی سریع بدن را دارند.
اگر استحمام کمی ( مثلا حداقل در حد یکساعت) طول بکشد، اثرات ذکر شده برای استحمام در طب سنتی را تقریبا خواهد داشت.
کلا حمام به نوعی سبب دفع مواد زائد از بدن می‌شود. افرادی که کم ورزش می‌کنند، می‌توانند از حمام‌های معرق (که شرایط مانند سونا دارند) استفاده کنند تا رطوبت‌ها و مواد زائد آنها تا حدودی دفع شود.
رابطه غذا خوردن با استحمام
خوردن و آشامیدن در حمام و بلافاصله قبل یا بعد از استحمام، از دیدگاه طب سنتی ممنوع و مضر است. گفته یا شنیده می‌شود که در حمام‌های قدیم، افراد می‌خوردند و می‌آشامیدند. این امر اگر در محیط اصلی حمام بوده، اشتباه است...
برای خواندن بخش دوم- تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش پنجم- تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.