خیز نفتی اوپک برای۲۰۲۳

وضعیت بازار

قیمت شاخص‌‌های بین‌المللی بازار جهانی نفت همچنان در کانال 70 دلار است. هر بشکه نفت برنت 76 دلار و هر بشکه نفت خام آمریکا نزدیک به 71 دلار فروخته می‌شود. میزان نوسان قیمتی بنزین در آمریکا منفی بوده است با این حال تورمی که از خاک اوکراین شروع شد به ایالات متحده آمریکا هم رسیده است. شاخص قیمت تولیدکننده نفت برای آخرین تقاضا با رشد 03/ 0درصدی  مواجه شد. البته باید توجه داشت شاخص نرخ بنزین در آمریکا در همین مدت 6درصد روند نزولی داشته است.

برنامه در مقابل تغییرات اقلیمی

اوپک مدعی است که همگام با برنامه‌های تغییرات اقلیمی در حال کاهش تولید کربن و بازتعریف تجهیزات خود است. هیثم‌‌الغیص دبیرکل اوپک در مراسمی که در مصر برگزار شد درباره واکنش اوپک به تغییرات اقلیمی گفت: «بحران چندوجهی انرژی که با آن درگیر هستیم ما را در موقعیتی قرار می‌دهد که یکی از انرژی‌‌ها را بر دیگری ترجیح دهیم. راه‌‌حل و کلید این گره، سرمایه‌‌گذاری دوستانه و طولانی‌مدت برای تغییرات اقلیمی است زیرا تولیدکننده و مصرف‌‌کننده از آن متاثر خواهند بود.»

به گفته او تنها برای صنایع نفتی، چشم‌‌انداز سرمایه‌‌گذاری 1/ 12تریلیون دلاری تا سال 2045 ترسیم شده است. صنعت نفت بخشی از راه‌‌حل است: «همین الان در کشورهای عضو اوپک راه‌‌حل‌‌های تکنولوژیک برای کاهش گازهای کربنی در دسترس است. تا سال 2045 صنعت نفت تنها 29درصد از سبد جهانی انرژی را تشکیل می‌دهد. تکیه کامل بر انرژی‌های تجدیدپذیر راه‌‌حل نیست و توان باید روی همه انرژی‌‌ها متمرکز شود. ما باید روی همه مردم، همه سوخت‌‌ها و همه تکنولوژی‌‌ها متمرکز بشویم. این امر برای تعریف راه‌‌حلی که کسی را پشت سر نگذارد، حیاتی است.»

اوپک و تصمیماتش

کشورهای صادرکننده نفت موسوم به اوپک سازمانی نفتی متشکل از 13عضو است. در سال 2019 کمتر از 80درصد از ذخایر نفت جهانی در کشورهای اوپک قرار داشت. اوپک به عنوان سازمانی که روی عرضه‌‌ جهانی تاثیر بسزایی دارد به یکی از کارتل‌‌های مهم صنعت نفت تبدیل شده است. وزرای نفت کشورهای اوپک هرسال دوبار گردهم می‌آیند که سیاست تولید و عرضه مشترکی تعریف کنند. همه کشورها براساس توافق عرفی عمل می‌کنند و درصورتی‌که یکی از اعضا بیشتر یا کمتر تولید کند مشمول هیچ‌‌گونه مجازات عملی نمی‌شود. البته در همین نظام عرفی کشوری که افزایش تولید می‌دهد باید انتظار اخراج از اوپک را داشته ‌‌باشد. با همه این توانایی، اوپک توان کنترل کامل قیمت نفت را ندارد. متغیرهای زیادی مثل اکتشاف، تولید و مهم‌‌های ژئوپلیتیک بر میزان تولید و همچنین تقاضای بازار تاثیر می‌‌گذارد.

در 7اکتبر 2018 اوپک موافقت کرد که تولید خود را روزانه 2/ 1میلیون بشکه کاهش دهد که اعضا روزانه 800هزار بشکه کاهش تولید داشتند. کشورهای متحد اوپک مثل روسیه هم روزانه 400هزار بشکه کاهش تولید را در دستور کار قرار دادند. کارشناسان دلیل این کاهش تولید را متوسط قیمت پایین نفت در سال 2019 اعلام کردند زیرا هدف کشورهای اوپک حمایت از قیمت‌‌ها است چراکه عمده درآمد این کشورها از طریق نفت تامین می‌شود. در نوامبر همان سال هر بشکه نفت برنت به 58دلار رسید.

یکی از دلایل، کاهش قیمت عرضه نفت از ایالات متحده به بازار جهانی بود؛ اتفاقی که در 6ماه گذشته هم افتاد و آمریکا سعی کرد با برداشت از ذخایر استراتژیک نفتی قیمت‌‌ها را کنترل کند که تاحدی موفق بود. در نخستین روز جولای سال 2019 اعضای اوپک تصمیم گرفتند این میزان کاهش تولید را تا سال 2020 ادامه دهند. در آخرین روزهای نوامبر 2019 اوپک اعلام کرد وظیفه «عرضه 2درصد از تقاضای جهانی» را دیگر انجام نخواهد داد، اقدامی  که بسیاری آن را زمان کاهش تولید 5/ 1میلیون بشکه‌ای در سال 2016 پیش‌‌بینی کرده ‌‌بودند. سهم اوپک از بازار در سال 2012 نزدیک به 5/ 44 درصد بود که در سال 2014 به 8/ 41درصد رسید و بزرگ‌ترین افت در تاریخ قیمت نفت که به سبب گسترش نفت شیل آمریکا بود اتفاق افتاد.

اوپک سعی کرد با کاهش تولید رقبای غربی خود را تحت فشار بگذارد زیرا قیمت تمام شده نفت برای کشورهای اوپک کمتر است اما افزایش تولید آمریکا و عرضه نفت این کشور سبب رونق نفت شیل شد. آخرین تصمیم اوپک هم در همین سال جاری اتفاق افتاد که کاهش روزانه 2میلیون بشکه بود؛ اقدامی که عصبانیت غرب را هم به همراه داشت زیرا هر بشکه نفت برنت را به آستانه 100دلار رساند.

اهداف اوپک چیست؟

نخستین هدف اوپک «ثبات قیمت‌‌ها» است. اوپک به دنبال قیمتی مناسب و منطقی برای نفت خود است. نرخ واقعی و درست چند است؟ اوپک به‌طور سنتی طرفدار بازه 70تا80 دلار برای هر بشکه نفت است. اگر قیمت‌‌ها از معیار اوپک پایین‌‌تر بیاید اعضا برای کاهش تولید دست به یکی می‌کنند که قیمت‌‌ها افزایش یابد.

هدف دوم اوپک کاهش نوسان قیمت نفت است. بسته شدن تاسیسات می‌تواند به تجهیزات نفتی و حتی خود میدان‌‌ها آسیب فیزیکی وارد کند. تعطیلی حفاری اقیانوس دشوار و پرهزینه است و بنابراین ثابت نگه داشتن قیمت‌های جهانی به نفع اوپک است. یک تغییر جزئی در تولید اغلب برای بازگرداندن ثبات قیمت کافی است. به عنوان مثال، در جولای 2008، قیمت نفت به بالاترین حد خود یعنی 143 دلار در هر بشکه رسید. اوپک با موافقت با تولید کمی بیشتر نفت پاسخ داد که باعث کاهش قیمت شد. اما بحران مالی جهانی باعث شد که قیمت نفت در دسامبر به 73/ 33 دلار در هر بشکه سقوط کند.13 اوپک با کاهش عرضه واکنش نشان داد و حرکت آن به ثبات مجدد قیمت‌ها کمک کرد.

هدف سوم اوپک تبدیل شدن به تولیدکننده نوسان عرضه نفت در جهان است. این امر مستلزم پاسخگویی به کمبودها یا مازادها از طریق افزایش یا کاهش عرضه در صورت نیاز است؛ یا به بیانی دیگر دستیابی به دو هدف اول خود یعنی کنترل ثبات و نوسان قیمت. به عنوان مثال، اوپک جایگزین نفت از دست رفته در طول بحران خلیج فارس در سال 1990 شد زیرا چندین میلیون بشکه نفت در روز زمانی که ارتش صدام حسین پالایشگاه‌های کویت را نابود کرد، قطع شد.

واکنش عربستان به سقف قیمتی

به گزارش رویترز شاهزاده عبدالعزیر بن‌‌سلمان وزیر انرژی عربستان سعودی درباره سقف قیمتی برای نفت روسیه گفت نتایج این برنامه و تاثیر آن بر بازار «هنوز واضح نیست». اعمال سقف قیمتی برای نفت روسیه توسط گروه هفت از 5دسامبر آغاز شد تا از توانایی مالی روسیه در جنگ اوکراین کاسته شود. روسیه هم در پاسخ گفته از این برنامه پیروی نمی‌کند «حتی اگر مجبور به کاهش» باشد. وزیر نفت عربستان چنین اقداماتی را «ابزار سیاسی» خواند که «‌هنوز مشخص نیست که آیا می‌توانند به این اهداف سیاسی برسند یا نه».

عامل دیگری که بر بازار تاثیر گذاشته سیاست کوویدصفر چین است. به گفته وزیر انرژی عربستان اقتصاد چین «به زمان نیاز دارد» تا بتواند خودش را بازیابی کند. سیاست‌های بانک مرکزی آمریکا برای افزایش توان دلار هم عامل دیگری بود که وزیر انرژی عربستان به آن اشاره کرد: «‌بانک‌های جهانی بدون درنظر گرفتن تاثیر اقدامات‌‌شان بر اقتصاد جهانی در حال مدیریت تورم هستند.» او ضمن حمایت از تصمیم اخیر اوپک مبنی بر کاهش تولید روزانه 2میلیون بشکه‌‌ای گفت: «‌اتحاد بر ثبات بازار در سال آینده تمرکز خواهد کرد.» کشورهای دیگری مثل روسیه با پیوستن به اوپک، اوپک‌‌پلاس را تشکیل دادند؛ سازمانی که به گزارش رویترز این شاهزاده سعودی معتقد است «‌همه اعضای ائتلاف اوپک پلاس در تصمیم‌گیری شرکت کنند».

شاهزاده عبدالعزیز گفت: «اقدامات گروهی مستلزم توافق است و بنابراین من همچنان اصرار دارم که هر عضو اوپک پلاس، خواه تولیدکننده بزرگ یا کوچک... بخشی از تصمیم‌گیری باشد. اجماع پیامدهای مثبتی بر بازار دارد.» باتوجه به اینکه روسیه و عربستان به عنوان رهبران غیررسمی اوپک‌‌پلاس طرفدار حمایت از قیمت‌‌ها هستند و همچنین درنظر گرفتن اعمال سقف قیمتی برای نفت روسیه، به‌‌نظر می‌‌رسد سکوت کنونی اوپک در سال آینده که تقاضای چین افزایش خواهد یافت به صدایی بلند بدل شود البته اروپایی‌‌ها و ایالات متحده آمریکا از زمستان امسال عبور کرده‌‌اند و درصورتی‌که زمستان امسال با توده هوای سردی برخورد نکند، به‌‌نظر می‌‌رسد اروپا به بازه قیمتی موردنظر خود یعنی 70دلار رسیده است. باید دید در سال آینده اوپک برای هدف‌‌گذاری خود که نفت 100دلاری است چه سیاست‌هایی اجرا خواهد کرد؟