ماجراهای پر حاشیه یک سند/ از حق تحفظ تا ملغی شدن ۲۰۳۰

«سند 2030 ملغی شد»؛ این خبری بود که چند روز گذشته بر خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. سندی بین المللی درباره آموزش و پروش که پذیرش برخی از مفاد آن از سوی ایران نگرانی رهبر انقلاب را در پی داشت.

به گزارش به نقل از خبرآنلاین، آموزش و پرورش یکی از نگرانی‌های اساسی مقام معظم رهبری است. این را هر کسی به خوبی می‌داند. پیش از ماجرای سند 2030، طرح موضوع آموزش زبان‌های خارجی از سوی رهبر انقلاب سبب شد تا آموزش و پرورش خطوط آموزشی زبان‌ خارجی در مدارس را اصلاح کند. این بار اما توجه مقام معظم رهبری به سندی بین المللی درباره آموزش و پرورش سبب شد تا دولت و نهادهای متولی موضع روشن‌تری را درباره آن اتخاذ کنند. سندی که اجرای آن از سوی ایران در سال‌های 2000 تا 2015 تقدیر نهاد‌های بین‌المللی را برانگیخت. اما مطرح شدن 2030، فراتر از واقعیت های آن شایعات عجیب و غریبی را در پی داشت؛ مثل پذیرش آموزش همجنسگرایی در مدارس و یا انتشار گسترده شایعه توزیع کتابی در خصوص آموزش‌های جنسی در نمایشگاه کتاب که همگی کذب محض بوده و چندبار اعتراض شدید حسن روحانی، رییس جمهور را در پی داشت.

اما پس سخنان مقام معظم رهبری درباره سند «چارچوب اقدام آموزش 2030»، که در تاریخ 17 اردیبهشت 1396 در دیدار با معلمان، مطرح شد از همان لحظه، مورد توجه و اهتمام جدی دولت قرار گرفت. دولت در اطلاعیه‌ای که دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت 26 اردیبهشت ماه به نگرانی‌ها و سوال‌های ایجاد شده پاسخ داد و نوشت: «دولت از طریق مرسوم و بنا به وظیفه، برخی شبهات مرتبط با سند 2030 را خدمت رهبری پاسخ گفته و بر طرف کردن سایر دغدغه‌های ایشان در خصوص این سند را نیز در دستور کار خود قرار داد.»

حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در همین راستا گفت: «دولت در اجرای سند آموزشی 2030 منویات رهبری را بدون هیچ کم و کاستی رعایت خواهد کرد. ضمن اینکه باید توجه داشت الزامی برای اجرای همه بخشهای این سند وجود ندارد و از لحاظ حقوقی ماحق این را داریم که هر بخشی از آن را که درست تشخیص دادیم اجرا کنیم و بخشهایی ازآن اجرا می‌شود که مطابق با منویات رهبری و ارزشهای سیاسی و مذهبی ما باشد.»

به دنبال آن فخرالدین احمدی دانش آشتیانی، وزیر آموزش و پرورش درباره سند 2030 گفت: همچنان که مقام معظم رهبری استفاده سیاسی از معلمان را در تعارض با شأن معلم دانستند و فرمودند که معلم، همچون الماسی قیمتی است که نباید آن را بازیچه قرار داد، دولت یازدهم به فرهنگ و هویت دینی و ملی خود احترام می گذارد و همانگونه که رئیس جمهور گفت به ملت ایران و رهبر معظم انقلاب اطمینان می دهیم که وزارت آموزش و پرورش صرفا متناسب با فرهنگ اسلامی - ایرانی خود و در چار چوب قوانین و اسناد بالا دستی حرکت خواهد کرد.

ادعای میرسلیم و پاسخ وزارت آموزش و پرورش

سند 2030 نه تنها در دوران انتخابات به موضوعی داغ برای مناظرات انتخاباتی تبدیل شده بود بلکه موضوع خوب برای طرح آن در سخنرانی‌ها و سفرهای استانی بود. سید مصطفی میرسلیم کاندیدای دوره دوازدهم ریاست جمهوری در جمع مردم اهواز «مسجد ارشاد» در 23 اردیبهشت ماه گفت: «رئیس جمهور سند 2030 یونسکو را در نیویورک پنهانی و بدون اجازه مجلس وشورای عالی انقلاب فرهنگی امضا کرده است که این سند مسائل غیرفرهنگی را در بر می‌گیرد»

این دعا سبب شد که وزارت آموزش و پرورش در اطلاعیه‌ای این ادعا را تکذیب و اعلام کند که «وزارت آموزش و پرورش در تاریخ دوم شهریورماه 1393 در نامه‌ای به رئیس کمیسیون آموزش مجلس «جناب آقای زاهدی» از او برای شرکت در اجلاس برنامه «آموزش برای توسعه پایدار» در کشور ژاپن درخواست کرده که دو نماینده به عنوان ناظر مجلس وزیر وقت آموزش و پرورش را در این اجلاس همراهی و در جلسات شرکت کرده و اسناد مصوبات را بررسی و به کمیسیون آموزش مجلس گزارش داده‌اند. وزارت آموزش و پرورش برای شرکت در اجلاس دوم «آموزش برای توسعه پایدار» در اینچئون کره جنوبی نیز مجددا در نامه‌ای به رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی جناب آقای زاهدی» درخواست ناظری برای این اجلاس داشته که سخنگوی محترم این کمیسیون، در آن جلسه شرکت کرده است که این نیز بر کذب بودن خبرکاندیدای محترم مهر تایید دیگری می‌زند.»

علی زرافشان، معاون آموزش متوسط وزارت آموزش و پرورش نیز با بیان اینکه مجلس و نمایندگان در جریان سند 2030 بودند، گفت: در اجلاس سال 1393 که در کشور ژاپن برگزار شد دکتر فانی شرکت کردند. دکتر فانی شخصی هستند که رهبری او را فردی متدین و حضور ایشان را فرصتی برای وزارت آموزش و پرورش دانستند. همراه ایشان جمعی حضور داشتند که به کشور ژاپن رفتند. آقای فانی نامه‌ای را به آقای زاهدی که رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات. مجلس بودند نوشتن تا نمایندگانی را به این اجلاس اعزام کنند تا در جلسات حضور داشته باشند و نظارت کنند که دو نفر معرفی و اعزام شدند.

شایعه پنهان‌ کاری دولت در امضا و پذیرش سند 2030 تا به آنجا پیش‌ رفت که حسن روحانی، رئیس جمهور را وادار کرد تا اسنادی از بیانیه٢٠٣٠ را منتشرکند و متذکر شود که مجلس و قوه قضائیه نیز از جزئیات سند 2030 باخبر بودند و مغایرتی درآن ندیده بودند.

واکنش رئیس جمهور به شایعات درباره سند 2030

حجت الاسلام حسن روحانی ندر شست خبری خود پاسخ تندی داد به کسانی که در ایام انتخابات به استناد سند 2030 به تخریب دولت پرداختند. او گفت: درباره به سند 2030 وزرای علوم و خارجه و آموزش پرورش نامه ای به رهبری نوششتند و گفتند که ما تحفظ خودمان را از ابتدا حفظ کرده و گفته ایم هرچه که بر خلاف ارزشهای ملی باشد به آن توجه نمی کنیم. علی الظاهر گزارش هایی به ایشان داده بودند که نگرانشان کرده بود. اما من در سخنرانی‎هایم به ایشان اطمینان دادم و الان هم به مردم این اطمینان را می‎دهم که اصلا نگران خدشه دار شدن ارزشها نباشند.

روحانی افزود: فرهنگ و آموزش و پروش برای ما بسیار مهم است. حرف یک و دو نفر نیست و 11 میلیون جمعیت ما در حال آموزش هستند. بسیار متاسفم که کسانی در این انتخابات ازاین سند سوء استفاده کردند. من از تخریب و تهمت به خودم می‎گذرم، خدا هم از گناهان ما می گذرد، اما از اهانت به معلمان در قالب اعتراض به سند 2030 نمی گذرم. متاسفانه برخی به طلاب و مردم ما دروغ گفتند.

او ادامه داد: من خودم طلبه بودم و در حوزه زندگی کرده ام و می دانم در حوزه زندگی کردن یعنی چی. برخی طلاب را تحریک کردند و به عنوان منادی اسلام به آنها بلندگو دادند تا به روستاها بروند و بگویند وادینا وا اسلاما! در حرم حضرت علی هم وقتی برق کشیدند یک نفر سخنرانی کرد و گفت وا اسلاما که به اینجا سیم کشیدند! الان هم برخی به جای سیم 2030 را بهانه کردند که کار زشتی کردند. خدا انشالله از گناهشان بگذرد و مردم هم بگذرند و معلمان ببخشندشان، اما من نمی گذرم.

برخی دیدگاه ها درباره سند 2030

ماجرای‌های پر حاشیه کتاب‌های آموزش جنسی، همجنسگرایی و حذف شهدا از کتاب درسی

یکی دیگر از نکاتی که دلواپسان آن را مصداقی از فضاسازی رسانه‌ای خود علیه دولت در ماجرای سند اعلام کردند، انتشار کتابی در مدارس تحت عنوان «لک لکی در کار نیست» بود. چندی پس از انتشار این خبر، پایگاه اطلاع رسانی دولت از قول سیدرضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این خبر را تکذیب کرد و اعلام کرد که عوامل انتشار این شایعه را تحت پیگرد می‌گیرند.

دانش آشتیانی وزیر آموزش و پرورش نیز در خصوص کتاب موهنی که برخی در فضای مجازی ادعا کرده‌اند در آموزش و پرورش ارایه و آموزش داده شده است، اظهار کرد: در آموزش و پرورش چنین کتاب درسی یا کمک درسی وجود ندارد، این کتاب نه تنها در آموزش وپرورش که در وزارت ارشاد هم مجوز نشر نگرفته است، بنابراین، ادعای آموزش این کتاب در مدارس خلاف واقع است و این حرکات بنا به فرمایشات مقام معظم رهبری نشأت گرفته از جریاناتی است که می خواهند آموزش و پرورش را از چشم بیندازند و اعتبار آن را مخدوش کنند.

به دنبال شایعاتی مبنی بر انتشار کتاب آموزش جنسی به کودکان و آموزش همجنسبازی در مدارس، شایعه تعطیلی مهد کودک‌های قرآنی نیز به جمع حواشی سند 2030 افزوده شد. شایعه‌ای که از سوی مهدی فیض، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش بی‌پاسخ باقی نماند و گفت: «بی‌اعتمادی به آموزش و پرورش به بهانه سند 2030 به ضرر نظام جمهوری اسلامی است. توقف کردن فعالیت مهدهای قرآنی ربطی به سند 2030 ندارد و قبل از وجود این سند شاهد آن بوده‌ایم چرا که در بعضی مواقع در مهدهای قرآنی به جای علاقمندی به قرآن، دلزدگی در آنها به‌وجود می‌آید بنابراین گره زدن همه مسائل به سند 2030 جز بی‌اخلاقی نام دیگری ندارد و نباید بگذاریم در آموزش و پرورش بی‌اخلاقی دیده شود.»

حذف درس قرآن از دبستان و پیش‌دبستانی با توجه به 2030 نیز شایعه دیگری بود در فضای انتخاباتی ایران آموزش و پرورش را نشانه رفت. محمدرضا مسیب‌زاده، مدیرکل قرآن و عترت وزارت آموزش و پرورش در حاشیه سومین نشست شورای هماهنگی و گسترش فعالیت‌های قرآنی کشور به این شایعه پاسخ داد و گفت: تاکنون هیچ سند، بخشنامه، برگه یا برنامه‌ای که مغایر با ارزش‌های دینی و قرآنی باشد در آموزش و پرورش مطرح و تدوین نشده است.

مهدی نویدادهم، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش نیز در برنامه پرسشگر حاضر شد تا به این ادعای پاسخ دهد. او گفت: این روزها بحث‌هایی پیش آمده که حاکی از حذف درس قرآن از دبستان و پیش‌دبستانی است، من این مسئله را تکذیب می‌کنم و آموزش قرآن از برنامه‌های اصلی آموزش و پرورش است. نویدادهم اصلی‌ترین و تنها سند حاکم در آموزش و پرورش را سند تحول عنوان کرد که اصلی‌ترین پیام آن هم قرآنی است. نصیری قیداری، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران نیز وی در رابطه با حذف مفاهیم ایثار و شهادت از کتب درسی و ارتباط آن با بیانیه 2030 یونسکو بیان کرد: بیانیه 2030 هنوز در کشور اجرا نشده است تا بگوییم به دلیل اجرای آن این اتفاقات رخ داده است هنوز چارچوب نهایی عمل ملی 2030 تدوین نشده بود تا اجرا شود و تاثیر بگذارد.

هنوز خبرها درباره حواشی دیگر سند 2030 فراموش نشده بود که تصویر حذف مفاهیم مربوط به ایثار و شهادت از کتاب‌ فارسی دوم دبستان در فضای مجازی بین کاربران دست به دست می‌شد. تصویری از بخشی از کتاب فارسی دوم دبستان که در آن بیت «در هر کجایت خون شهیدان پیوسته جاری است ای خاک ایران» حذف شده بود.

در همین رابطه محمود امانی طهرانی مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی وزارت آموزش‌وپرورش گفت:‌ تصویر صفحه‌ای که به نمایش گذاشته شده است مربوط به کتاب قدیمی در سال 81 است یعنی 15 سال قبل شعر «ایران زیبا» از کتاب فارسی اول دبستان حذف می‌شود اما در سال تحصیلی 90-91 گروه فارسی تصمیم می‌گیرد تا مجدد از این شعر در کتاب دوم ابتدایی استفاده می‌کند در حقیقت تلاش می‌شود از اشعاری استفاده شود که با سطوح شناختی دانش‌آموزان تناسب دارند. وی افزود: مفهوم شهید و شهادت جزو طرح جامع کتاب‌های فارسی است و پیش‌بینی‌های لازم در این رابطه صورت گرفته است همچنین در سه نقطه دیگر کتاب در همین فصل به موضوع شهید و شهادت پرداخته شده و این موضوع مورد غفلت قرار نگرفته است.

خبرهایی از توقف یک سند

5 خرداد ماه چند روزی پس از برگزاری انتخابات و اعلام نتایج آن خبرهایی از توقف سند 2030 بعد از سخنان رهبر انقلاب توسط دبیر کمیسیون ملی یونسکو در ایران در رسانه‌ها منتشر شد. سعدالله نصیری قیداری با اعلام این خبر گفت: پس از سخنان راهگشای رهبر معظم انقلاب در رابطه با بیانیه آموزش 2030 بنده فقط یکبار مصاحبه و اعلام کردم فرمایشات ایشان فصل الخطاب است و به دغدغه هایشان توجه کامل داریم چرا که خط قرمز ما آرمان‌ها و ارزش‌های ایران اسلامی است.

به دنبال آن نیز مصطفی پور محمدی، وزیر دادگستری نیز خبر از حق تحفظ در سند 203 خبر داد و گفت: در خصوص سند 2030 توضیحات مفصلی تقدیم مقام معظم رهبری شده است و سال گذشته نیز درباره آن حق تحفظ داده‌ایم. ده‌ها نمونه از این قطعنامه‌ها وجود دارد، بیانیه یونسکو در خصوص گسترش آموزش، آزمایشگاه، کتابخانه، ورزش و سلامت موضوعاتی دارد که مورد قبول ایران است، اما در بحث فرهنگی چون با فرهنگمان سازگار نیست، حق تحفظ داریم.

او از عدم اجرای بخش‌هایی از سند 2030 که با قوانین، مقررات، آموزه‌های دینی، فرهنگ و سنت های ملی ما مغایرت دارد خبر داد و گفت: این بخش ها هرگز اجرا نشده و نخواهد شد و دولت نیز به هیچ عنوان اجازه اجرای آن را نداده است؛ ضمن آنکه رهبری معظم در این خصوص هوشمندانه نظارت می‌کنند و تذکر می‌دهند.

باز شدن پای سند 2030 به مجلس

بررسی سند 2030 در مجلس دور از انتظار نبود. جبار کوچکی‌نژاد، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس همزمان با ماجرای واردات کالاهای قاچاق توسط دختر وزیر آموزش و پرورش در مناظرات انتخاباتی با طرح بحث استیضاح وزیر آموزش‌وپرورش از امضای ماده 236 توسط نمایندگان و اعلام وصول آن برای جمع آوری گزارشی از روند تهیه سند آموزش 2030 برای مشخص شدن دلیل تایید این سند از سوی دولت و ابلاغ آن به وزیر‌ آموزش و پرورش برای قرار دادن در برنامه‌های این وزارتخانه خبر داد. کمی بعد پای وزیر آموزش و پرورش به مجلس باز شد تا درباره این سند به مجلسیان توضیح دهد و آنان را قانع کند.

محمود صادقی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از بررسی سند 2030 در جلسه کمیسیون با حضور وزیر آموزش و پرورش خبر داد و گفت: برخی مخالفان دولت در فضای انتخاباتی برای تحریک احساسات گفته بودند که دولت درصدد اجرای آموزش جنسی در مدارس است که این دروغ است و اگر هم بحث آموزش‌های جنسیتی در این سند مطرح شده با هدف جلوگیری از تجاوز و حفظ حریم شخصی افراد مطرح است.
او با اشاره به توضیحات وزیر آموزش و پرورش درباره اجرای مواد مغایر با ارزش‌های دینی در ایران گفت:‌ ایران در اجلاس اینچئون در سال 2015 اعلام کرده بود که نسبت به اجرای این سند تحفظاتی دارد و گفته است مواردی که مغایر با ارزش‌های و مبانی دینی و قانونی کشور را متعهد به اجرایش نیست. متاسفانه مخالفان دولت مواردی را نسبت به این سند مطرح کردند که با واقعیت انطباق نداشت و می‌خواستند تا از فضای تبلیغاتی انتخابات علیه دولت استفاده کنند. به طور مثال آنها با تحریک احساسات گفته بودند که دولت درصدد اجرای آموزش جنسی در مدارس است که این دروغ است. اگر بحث آموزش‌های جنسیتی نیز در این سند مطرح است، این کار با هدف جلوگیری از تجاوز و حفظ حریم شخصی افراد مطرح است.

سندی که به تاریخ پیوست

پس از ماه‌ها کش و قوس، شایعات و پاسخ‌ها، هجمه‌ها و دفاعیات بر سر سند آموزشی 2030 مهدی نویدادهم، دبیر شورای عالی آموزش و پرورش از توقف کامل اجرای سند 2030در آموزش و پرورش پس از بیانات صریح رهبر انقلاب خبر داد وگفت: بیانات ایشان برای شورای عالی آموزش و پرورش فصل الخطاب بود و بلافاصله پس از این فرمایشات، اجرای سند 2030 در آموزش و پرورش متوقف شد.

او درباره ابهامات مطرح شده درباره نقش نظارتی شورای عالی آموزش و پرورش پیش از اظهار گلایه صریح مقام معظم رهبری از اجرای سند 2030 به جای سند تحول بنیادین نیز گفت: مهم این است که در حال حاضر این سند اجرایی نمی شود. بهتر است اتفاقات گذشته را مرور نکنیم چرا که موضوع مهم آن است که اجرای 2030 برای همیشه متوقف شده و به بایگانی پیوسته است.

آخرین تصمیمات اما درباره سند 2030 آموزش یونسکو در ایران در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی با ریاست رئیس جمهور اتخاذ شد که نتیجه استماع نظرات اعضا و اجماع شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد، مبنای عمل در کشور اسناد بالادستی مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی و سایر مراجع قانونی بوده و در حوزه آموزش و پرورش و تعلیم و تربیت، سند اساسی و ملی، «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» خواهد بود که این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است و هر سند، بیانیه و یا موضوع دیگری که مغایر با این سند باشد، ملغی است.