به قلم : محمدمهدی مقدم ، کارشناس فرهنگی – مذهبی
تحریریه زندگی آنلاین : یکی از نکات بلند پندآموزی که بسیار شنیده و خوانده‌ایم، روایت ادیبانه‌ای است که سعدی در گلستان حکمت‌هایش از ماجرای گِلی خوشبو نقل می‌کند. او از گِلی می‌گوید که مدتی با گُل می‌نشیند و کمال همنشین، او را عطرآگین می‌سازد! شاید مرور چندین و چند باره این حکایت، تکراری به نظر برسد، اما ارتباط آن با سلامت و سعادت کودک، آموزه گرانقدری است که باید مورد توجه پیوسته والدین قرار گیرد.آموزه‌ای با ریشه‌ای عمیق در فرهنگ ملی این مرز و بوم، و آیات و روایاتی که تأکیدی وسیع در باورهای مذهبی‌مان دارند. آدمی به بزرگی خورشید با آن وسعت عظیم گرما و نور هم که باشد، باز هم می‌تواند توسط پاره‌ای ابر، ناپدید و کم‌بهره گردد!
بی‌جهت نیست که در سیره انبیا و اولیای الهی آمده است، وقتی در معاشرت نزدیک با عموم مردم قرار می‌گرفتند، پس از آن، حتما خلوت با پروردگار خویش را جهت پاکسازی قلب و روح از آثار سوء‌مجالست با افراد گوناگون، در برنامه معنوی خود قرار می‌دادند.آدمی از بدو تولد، خلقتی بر پایه اثرگذاری و اثرپذیری دارد.
کمترین مؤانست با هر موجود و موقعیتی می‌تواند تاثیری گاه عمیق بر پندار، گفتار و کردار هر فرد داشته باشد.بی‌گمان کودکان که هنوز به بلوغ فکری و قدرت درک مطلوب سِره از ناسِره نرسیده‌اند، نسبت به دیگر سنین، در معرض تاثیرپذیری بیشتری نیز قرار دارند.کودکی که با چشمان خود و از طریق دیدن پیوسته، مشق زندگی می‌کند و هنوز در بخش آغازین و حساس حیات خویش قرار دارد، به سادگی آب خوردن، از رفتارهای اطرافیان، خصوصا گروه همسالانش الگو و اثر می‌گیرد.
بیشتربخوانید:
دوستان؛ بهترین معرف انسان
آدمی را از دوﺳﺘﺎﻧﺶ میﺷﻨﺎﺳﻨﺪ. رسول خدا(ص) می‌فرمایند: إیّاکَ وَ قَرینَ السُّوءِ فَاِنـَّکَ بِهِ تُعـْرَفُ؛ از همنشینی با دوست بد بپرهیز، چون تو با او شناخته می‌شوی (کنزالعمال، ج9، ح24844).
و فرمودند: اَلْمَرْءُ عَلَى دِینِ خَلِیلِهِ، فَلْیَنْظُرْ أَحَدُکُمْ مَنْ یُخَالِلُ؛ انسان بر آیین دوست خود است. پس هر کدام از شما بنگرد که با چه کسى دوستى مى‌کند (الأمالی للطوسی، ج1، ص518).
دوستی ﺑﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی اهل، آدمی را اهل ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻌﺎلی میﻛﻨﺪ؛ اﻣﺎ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و بیﺣﺴﺎب و ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻫﺮ ﻛﻪ رﻓﺎقت کردن، ﺧﻮد را ﺑﻪ مهلکه اﻓﻮل و ﻧﻴﺴتی اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﺳﺖ.
ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﺣﻜﻢ میﻛﻨﺪ ﺗﺎ از همنشینی و رفیقﺷﺪن ﺑﺎ آﻧﺎن که ﺟﺰ ﻣﻴﻞ و ﺧﻮاﺳﺖ خودشان ﻫﻴﭻ ﺷﺎﺧﺺ و ﻣﺤﻮری ﺑﺮای آﻧﭽﻪ می‌اﻧﺪﻳﺸﻨﺪ و میﮔﻮﻳﻨﺪ و اﻧﺠﺎم می‌دﻫﻨﺪ ﻧﺪارند، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺆاﻧﺲ بد، ﻫﻤﻨﺸﻴﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻼﻛﺖ ﻣﻨﻴﺖ و ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ می‌اﻓﻜﻨﺪ و ﻳﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی میﻛﺸﺎﻧﺪ.
از حضرت محمد(ص) نقل است: الجَلیسُ الصالِحُ خَیرٌ مِن الوَحدَةِ وَ الوَحدَةُ خَیرٌ مِن جَلِیسِ السُّوء؛ دوست و همنشین خوب بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از دوست و همنشین بد است (امالی طوسی، ص536).
در ﻣﻴﺎن همﻧﺸﻴﻨﺎن، کسی ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻳﺪارش ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﺪا ﺑﻴﻧﺪازد، ﻛﻼﻣﺶ ﺑﻪ ﻓﻬﻤﺖ اﻓﺰوده و اندیشه‌ات را ﺑﺎرور ﺳﺎزد و ﻛﺮدارش ﺑﺮ رﻏﺒﺘﺖ ﺑﻪ نیکی و ﭘﺎﻛﻲ ﺑﻴﻓﺰاﻳﺪ.
روایت است: قَالَتِ اَلْحَوَارِیُّونَ لِعِیسَى یَا رُوحَ اَللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ قَالَ مَنْ یُذَکِّرُکُمُ اَللَّهَ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُکُمْ فِی اَلْآخِرَةِ عَمَلُهُ.
رسول خدا فرمود: حواریون به عیسی علیه‌السلام گفتند یا روح‌ا... با که بنشینیم فرمود: با کسی که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و سخنش دانش‌تان را زیاد کند و کردارش شما را به آخرت تشویق کند (الکافی، ج1، ص39).
بیشتربخوانید:
تکلیف والدین و مربیان
یکی از بهترین محبت‌هایی که والدین می‌توانند در حق فرزندان‌شان داشته باشند، همین نظارت و مشورت توأم با همراهی، دوستی و محبت در زمینه حلقه دوستان کودک است.
آموختن عملی این اصل مهم زندگی به فرزند که اﮔﺮ ﻗﺼﺪ مهرورزی دارد و میﺧﻮاهد از دوستی‌اش ﺑﺮای کسی ﻣﺎﻳﻪ ﺑﮕﺬارد، اﻳﻦ ﻣﻬﺮﺑﺎنی و دوست داشتن را ﺧﺮج کسی کند ﻛﻪ روزﮔﺎری ﺧﻮد را درﺑﺎره‌اش ﻣﻮرد ﺷﻤﺎﺗﺖ ﻗﺮار ﻧﺪهد و ﻧﮕﻮید: وای بر من، ﻛﺎش آن ﺷﺨﺺ ﮔﻤﺮاه را دوﺳﺖ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻜﺮده ﺑﻮدم! (فرقان/28)
والدین و سپس دیگر مربیان کودک، باید عملا به وی بیاموزند که چگونه دوستی را ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻛﺴﺐ ﻛﻤﺎل و ادب و راستی و درستی کند ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺐ رﺷﺪ و آراﻣﺶ ﭘﺎﻳﺪارش ﺷﺪه و او را از ﺧﺸﻨﻮدی و اﻣﺪاد ﺣﻖ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮداﻧﺪ، ﻧﻪ آﻧﻜﻪ ره‌توشه ﻛﺎروﺑﺎر ﺑﺎﻃﻞ و ﺳﺒﺐ ﻧﮕﻮن‌بختی او و ﻧﺎرﺿﺎیتی خالق ﺷﻮد.
در سوره مبارکه توبه، آیه 119 آمده است: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، همواره خدا را حاضر و ناظر بر خویش ببینید و با راستان و درستان باشید.
کودک باید عمیقا در کردار والدین و مربیان خویش ببیند و بیاموزد که اﻳﻦ ﻫﻤﻨﺸﻴﻦ و ﻫﻤﺮاه، در هر جایگاه و نسبتی، و در هر ﻣﻮﺿﻊ حقیقی و مجازی، چه ﻳﻚ کتاب و ﻳﻚ فرد یا ﺟﻤﻊ، چه یک محفل و ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ و ﮔﺮوه و کانال و ...، زﻣﺎنی رﻓﻴﻖ ﺷﻔﻴﻖ او است ﻛﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻌﺎدتش شود ﻧﻪ ﺷﻘﺎوت؛ زﻣﺎنی ﻳﺎر ﻣﻔﻴﺪ و ﭘﺮ اﻋﺘﺒﺎر او است ﻛﻪ وی را از ﭼﺎه ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻴﺮون بکشد، ﻧﻪ آﻧﻜﻪ در ﻋﻤﻖ ﺳﻴﺎه ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺑﻴﻓﻜﻨﺪ؛ ﺳﻜﻪ ﻋﻤﺮ و ﻣﻬﺮﺑﺎنی‌اش را ﺻﺮف گنجینه‌های زوال‌نیافتنی ﻧﻤﺎید، ﻧﻪ ﻣﺼﺮوف ﺗﺒﺎهی‌ها و ﺧﺮابی‌ها؛ ﺑﺮ ﻋﺒﻮدﻳﺖ و اﻧﺴﺎنیتش ﺑﻴﻓﺰاید ﻧﻪ آﻧﻜﻪ از او ﮔﺮدن‌‌کشی ﻣﻐﺮور و ﻣﺴﺘﺒﺪ ﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮدی ﺳﺴﺖ و ﺑﻴﻬﻮده و بیﺷﺎﺧﺺ و ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﺑﺴﺎزد.
بیشتربخوانید:
حتی بوی دوست هم اثر دارد
باید به کودک از همان عُنفُوان کودکی نشان داد: ﻣﮕﺮ ﻧﻪ آﻧﻜﻪ ﻛﻨﺎر ﻫﺮ ﭼﻴﺰ بنشینی ﺑﻮی آن را میﮔﻴﺮی. ﭘﺎی در ﻋﻄﺮﻓﺮوﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﮕﺬاری ﺑﻬﺮه‌ای از ﺷﻤﻴﻢ ﻋﻄﺮﻫﺎ ﺧﻮاهی برد و ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻛﻨﺎر ﻇﺮف زﺑﺎله‌ای ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺑﻮی ﻣﺸﻤﺌﺰﻛﻨﻨﺪه مشتی آﺷﻐﺎل دﭼﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﭘﺲ چنانچه حتی دوﺳﺖ و ﻫﻤﻨﺸﻴﻦ ﺗﻮ ﻫﻴﭻ ﻛﺎری ﻧﻜﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﺣﺮفی نزند، اﻣﺎ ﻫﻤﻴن که ﺗﻮ ﻫﻤﺮاه و در ﻛﻨﺎر اویی، از وی اﺛﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ رﻧﮓ و ﺑﻮ و ﻓﻜﺮ و ﺧﻮی او را ﺧﻮاهی گرﻓﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻏﺮاق ﻧﻴﺴﺖ اینکه گفته شده حتی ﺑﻮی دوﺳﺖ، در آدمی ﺗﺄﺛﻴﺮ میﮔﺬارد.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: مَثَلُ الجَلیسِ الصّالِحِ مَثَلُ العَطّارِ؛ إن لَم یُعطِکَ مِن عِطرِهِ أصابَکَ مِن ریحِهِ؛ همنشین شایسته، مانند عطرفروش است. اگر از عطرش به تو ندهد، بوى عطرش به تو خواهد رسید (کنزالعقال، ج9، ص22، ح24736).
و از امیرالمومنین امام علی(ع) روایت است: صُحبَةُ الأَشرارِ تَکسِبُ الشَّرَّ، کَالرّیحِ إذا مَرَّت بِالنَّتِنِ حَمَلَت نَتِنا؛ همنشینى با بدان، بدى به دنبال مى‌آورد، همان گونه که باد اگر بر چیز گَندیده بوَزَد، با خود، بوى گند مى بَرَد (غررالحکم، ح5839).
بیشتربخوانید: