تولید زمستان زیر تیغ ناترازی انرژی؟

اولویت تامین گاز بخش خانگی، همچنین قطعی و نوبت‌‌‌‌بندی گاز صنایع، افت و توقف تولید در بنگاه‌‌‌‌ها را به دنبال داشته است. آمارها نشان می‌‌‌‌دهد در فصل زمستان از 850 میلیون مترمکعب گازی که وارد شبکه سراسری گاز کشور می‌شود، بیش از 650 میلیون مترمکعب آن فقط در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود و تنها کمتر از 200 میلیون مترمکعب به بخش صنعت، خوراک واحدهای پتروشیمی، پالایشگاه‌‌‌‌ها و بخش‌‌‌‌های تولیدی اختصاص می‌‌‌‌یابد. همچنین بررسی تجربه سال‌‌‌‌های اخیر نشان می‌‌‌‌دهد به مدت 3ماه در سال ناترازی روزانه حدود 200 میلیون مترمکعبی گاز وجود دارد که تولید را تحت‌‌‌‌الشعاع قرار می‌‌‌‌دهد و مازوت‌‌‌‌سوزی را در مواردی اجتناب‎ناپذیر می‌‌‌‌کند. این در حالی است که مازوت‌‌‌‌سوزی علاوه بر هزینه‌‌‌‌های محیط‌‌‌زیستی، تبعات سنگینی برای صنایع خواهد داشت. به گفته کارشناسان قیمت مازوت سه برابر گاز طبیعی است و هزینه انتقال بالایی دارد که باعث افزایش قیمت تمام شده تولید در کنار جرایم محیط‌‌‌زیستی برای بنگاه‌‌‌‌ها می‌شود.

دلایل مازوت‌‌‌‌سوزی

کارشناسان معتقدند دلیل گرایش صنایع به مازوت‌‌‌‌سوزی سیاست‌‌‌‌های اشتباهی است که طی سال‌‌‌‌های اخیر از سوی دولت اعمال شده است. سیاستگذاری اشتباه و اصلاح نشدن قیمت‌‌‌‌ حامل‌‌‌‌های انرژی، باعث شده سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی به طور چشمگیری کاهش یابد. نامتوازن بودن قیمت انرژی و همچنین مصرف بالای برق در بخش خانگی به دلیل عدم‌‌‌اصلاح قیمت‌ها در کنار اولویت تامین گاز بخش خانگی و تامین اضافه مصرف این بخش از سوخت صنایع و نیروگاه‌‌‌‌ها، از جمله دلایلی است که منجر به تشدید کمبود گاز صنایع شده است. از طرفی عدم‌‌‌بهینه‌‌‌‌سازی پالایشگاه‌‌‌‌ها نیز افزایش تولید مازوت را اجتناب‌‌‌‌ناپذیر کرده است؛ از همین رو کارشناسان معتقدند اصلاح سیاست‌‌‌‌های قیمتی، بهینه‌‌‌‌سازی پالایشگاه و افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش برای  جلوگیری از مصرف مازوت ضروری است. در حال حاضر براساس آمار وزارت نفت، از مجموع حدود 134 نیروگاه حرارتی کشور، فقط 14 نیروگاه امکان مصرف مازوت دارند. با وجود این برخی گزارش‌‌‌‌ها و تشدید آلودگی هوا حاکی از این است که مازوت‌‌‌‌سوزی در برخی نیروگاه‌‌‌‌ها برای تامین انرژی و در موارد اضطراری بدیهی است.

رد مازوت‌‌‌‌سوزی صنایع در تهران

رئیس سازمان صنعت و معدن و تجارت استان تهران با بیان اینکه در هیچ‌‌‌کدام از صنایع شهر تهران مازوت نمی‌‌‌‌سوزد، در پاسخ به این سوال که آیا برای یکی از کارخانه‌‌‌های سیمان پرونده قضایی تشکیل شده است؟ گفت: به هیچ وجه برای این کارخانه (مازوت) تخصیص نیافته است. در ابتدا این واحد تولیدی با سوخت گاز 50‌‌‌درصد به فعالیت می‌‌‌‌پرداخت؛ با توجه به اینکه سازمان محیط‌‌‌زیست یکی از صنایعی است که پایش لحظه‌‌‌‌ای را انجام می‌‌‌‌دهد، اگر در این زمینه تخلفی صورت گرفته باشد ما نیز برای رفع آلودگی هوا کمک خواهیم کرد. سیجانی در خصوص مشکلات مربوط به تامین برق واحدهای تولیدی شهرک‌‌‌‌های صنعتی اظهار کرد: در بحث شهرک‌‌‌‌های صنعتی در استان تهران، حدود 38 شهرک و لکه صنعتی دولتی و خصوصی وجود دارد. تا حدودی زیرساخت شهرک‌‌‌‌های صنعتی تامین شده است و در برخی از شهرک‌‌‌‌ها در خصوص تامین برق با اشکالاتی همراه هستیم. خوشبختانه مشکلاتی در خصوص تامین گاز وجود ندارد اما آنچه باعث نگرانی و دغدغه بخش‌خصوصی می‌شود، اجرای نادرست قانون بهبود فضای کسب و کار است. به گفته او در مواردی که با ناترازی و کمبود برق و گاز مواجه هستیم، اولویت با حوزه بخش خانگی است و خوشبختانه صنعتگران در این زمینه همکاری خوبی نشان داده‌‌‌‌اند و طی دو سال اخیر با تغییر شیفت و اعلام زمان‌بندی قطع یا محدودیت برق، تاحدودی توانسته‌‌‌‌ایم این چالش را کاهش  دهیم. این مقام مسوول همچنین عنوان کرد با توجه به اینکه دستگاه متولی مکلف به تامین برق موردنیاز واحدهای تولید در استان هستند اما صنعت ما در جهت خودتامینی پیش رفته است، یعنی بسیاری از صنعتگران برق موردنیاز خود را از طریق احداث نیروگاه‌‌‌‌های CHP و توربین‌‌‌‌های گازی تامین می‌‌‌‌کنند.به گفته رئیس سازمان صنعت و معدن و تجارت استان، از 220 واحد 180 واحد در استان طی 9 ماه سال‌جاری احیا شد. البته به دلیل محدودیتی که در استان تهران وجود دارد، واحدهای راکد کم است و سرمایه‌گذاران جدید را به احیای واحدهای راکد سوق می‌‌‌‌دهیم. به گفته سیجانی امسال بیش از 270 واحد در استان تهران، مجوز بازسازی و نوسازی خود را اخذ کردند و این فرآیند یکی از مهم‌ترین شاخص‌‌‌‌های سازمان صمت استان است که منجر به افزایش راندمان تولید، کاهش ضایعات، تولید کالاهای رقابت‌‌‌‌پذیر و بهبود محیط‌‌‌زیست می‌شود. این مقام مسوول درباره نحوه مدیریت استان با توجه به محدودیت‌‌‌‌ها، چالش انرژی و زیست محیطی نیز گفت: به اذعان سازمان محیط‌‌‌زیست، سهم صنایع در آلایندگی محیط‌‌‌زیست بسیار اندک است. به گفته او در راهبرد و آمایش سرزمینی استان تهران، استقرار صنایع کم‌‌‌‌آب بر و صنایع آلاینده کم است. بسیاری از صنایع قدیمی که به هر شکلی ممکن است در بحث انرژی دارای راندمان پایینی باشند، با بازسازی و نوسازی در جهت افزایش راندمان واحدها از آنها حمایت می‌‌‌‌کنیم. قطعا با حفظ محیط‌‌‌زیست و کالبد شهری به توسعه صنایع شهری نیز خواهیم پرداخت.

سهم بالای بخش خانگی  از مصرف گاز

در حال حاضر عمده برق تولیدی کشور از طریق نیروگاه‌‌‌‌های حرارتی تولید می‌شود. گزارش وزارت نیرو در روز جمعه 13 بهمن ماه حاکی از این است که به دلیل کاهش دمای هوا طی روزهای اخیر، مصرف روزانه گاز در بخش خانگی و تجاری برای اولین بار در امسال از مرز 600 میلیون مترمکعب عبور کرد و عدد 610 میلیون مترمکعب را ثبت کرد که این عدد بیش از 70‌‌‌درصد کل گاز تولیدی کشور است. براساس دسته‌‌‌‌بندی اقلیم‌‌‌‌ها، به ترتیب استان‌‌‌‌های آذربایجان غربی در اقلیم یک، استان کردستان در اقلیم 2 و استان تهران در اقلیم 3 بیشترین حجم مصرف گاز را ثبت کرده‌‌‌‌اند. نکته حائز اهمیت اینکه طی روز پنج‌شنبه 12 بهمن ماه، مقدار مصرف در سه استان خراسان رضوی، تهران و اصفهان حدود 7 میلیون مترمکعب افزایش یافته است که این افزایش مصرف معادل کل مصرف استان چهارمحال و بختیاری است. آمارها همچنین‌‌‌ نشان می‌‌‌‌دهد مصارف بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده بیش از 70‌‌‌درصد از گاز تحویلی به شبکه انتقال کشور را شامل می‌شود. در پایان آذرماه براساس آمار رسمی، از مجموع 580 میلیون مترمکعب گاز مصرفی در این بخش، 394 میلیون متر مکعب معادل 68‌‌‌درصد در بخش خانگی، 21‌‌‌درصد در صنایع غیر‌‌‌عمده و باقی در بخش تجاری و عمومی مصرف شده است.

براساس آمارهای اعلام شده از سوی مدیر دیسپاچینگ شرکت ملی گاز ایران تحویل گاز به نیروگاه‌‌‌‌ها، پتروشیمی‌‌‌‌ها و صنایع فولاد و سیمان در 10 ماهه امسال با افزایش همراه بوده و ابتدای سال 1402 تا پایان دی‌‌‌‌ماه نسبت به مدت مشابه پارسال، 14‌‌‌درصد گاز بیشتر به نیروگاه‌‌‌‌ها تحویل شده است. در همین بازه میانگین حجم گازرسانی به صنایع سیمان 10 درصد، به پتروشیمی‌‌‌‌ها 8‌‌‌درصد و به بخش فولاد 8‌‌‌درصد نسبت به مدت مشابه پارسال افزایش یافته است. همچنین براساس این آمار اعلام شده، میانگین حجم تحویل گاز به نیروگاه‌‌‌‌ها، صنایع سیمان، فولاد و پتروشیمی‌‌‌‌ها در دی‌‌‌‌ماه امسال نسبت به دی‌‌‌‌ماه پارسال به‌‌‌‌ترتیب 41درصد، 45درصد، 52‌‌‌درصد و 11‌‌درصد افزایش یافته است. آخرین آمار مربوط به مصرف گاز خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده با ثبت عدد 595 میلیون متر مکعب در سال‌جاری رکوردشکنی کرد.

راهکار دولت برای تشویق سرمایه‌گذاران

بررسی‌‌‌‌ها نشان می‌‌‌‌دهد کشورهای توسعه‌‌‌‌یافته صنعتی که ذخایر نفت و گاز زیادی هم ندارند، برای اینکه در تولید با مشکل روبه‌‌‌‌رو نشوند، بیشتر از کشورهای خاورمیانه مانند قطر، ال‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی خریداری و آن را به گاز طبیعی تبدیل و از  این گاز استفاده می‌‌‌‌کنند تا تولیدشان در طول سال به‌‌‌‌صورت مستمر ادامه داشته باشد. در این راستا امسال وزارت نفت برای مدیریت ناترازی گاز در فصل زمستان و حمایت‌‌‌‌های تشویقی وزارت نفت برای سرمایه‌گذاران احداث واحدهای مینی ال‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی، سی‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی یا اس‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی و ساخت تاسیسات ذخیره‌‌‌‌سازی گاز، شیوه‌‌‌‌ نامه‌‌‌‌ای مبنی بر «جذب سرمایه‌گذار به‌‌‌‌ منظور افزایش پایداری تامین گاز طبیعی» را با اولویت مشترکان عمده و نیروگاه‌‌‌‌ها ابلاغ کرد که براساس آن صنایع می‌توانند با نصب تجهیزات لازم، گاز ذخیره کنند؛ طرحی که ضمن رفع ناترازی مانع قطع گاز صنایع نیز می‌شود. به گفته معاون برنامه‌‌‌‌ریزی وزارت نفت، در چارچوب این شیوه‌‌‌‌نامه، تمام سرمایه‌گذاران غیردولتی می‌توانند تقاضاهای خود برای احداث واحدهای مینی ال‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی، اس‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی و سی‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی را به شرکت ملی گاز ایران ارسال و نسبت به تولید ال‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی، اس‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی و سی‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی اقدام کنند و به متقاضیان داخل کشور بفروشند. افزون ‌‌‌‌بر آن، صنایع هم می‌توانند در مجاورت کارخانه‌‌‌‌های خود با دریافت گاز از شرکت ملی گاز ایران با همان نرخ سوخت یا خوراک خود، اقدام به احداث واحدهای مینی ال‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی، اس‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی و سی‌‌‌‌ان‌‌‌‌جی کنند و از گاز ذخیره‌‌‌‌شده در زمستان بهره ببرند. همچنین براساس این طرح اگر مشترک عمده مصرف‌کننده گاز اقدام به احداث واحدهای ذخیره‌‌‌‌سازی روزمینی نکند، به‌‌‌‌تدریج تعرفه گاز مصرفی آن برای دوره اوج مصرف در فصل سرد سال افزایش می‌‌‌‌یابد، به‌‌‌‌طوری که در ابتدای سال 1403، 30‌‌‌درصد افزایش گازبها خواهند داشت و تا سال 1405 تا 50‌‌‌درصد تعرفه آنها در دوره اوج مصرف افزایش می‌‌‌‌یابد. این پیشنهاد برای اعمال در زمستان سال آینده (1403) داده شده است و واحدهایی که می‌‌‌‌خواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند حدود یک‌سال‌‌‌‌ونیم زمان دارند. با وجود این باید دید استقبال صنایع از این طرح تا چه میزان است.