نوشیدنی قهوه از میوه درخت قهوه به دست می‌آید. این میوه در قرن یازدهم میلادی در کشور اتیوپی کشف شده است. قبل از صحبت درباره ویژگی‌های قهوه خوب، کمی از تاریخچه پیدایش قهوه و انواع آن صحبت خواهیم کرد.
قهوه، منبعی سرشار از کافئین است. بنابراین یکی از نوشیدنی‌های موثر در رفع خستگی و بالا بردن هوش و حواس افراد به شمار می‌رود. همچنین برای قهوه خواص زیاد دیگری نیز ذکر شده است. از جمله این خواص می‌توان به خاصیت قهوه در پیشگیری از آلزایمر، تاثیر در افزایش سوخت و ساز و کاهش وزن بدن، کاهش خطر ابتلا به دیابت، قدرت آنتی اکسیدانی و کاهش خطر ابتلا به سرطان را نام برد.
همچنین قهوه دارای خاصیت نشاط بخشی بوده که باعث شده این نوشیدنی یکی از نوشیدنی‌های ضد افسردگی به شمار رود. گفته شده قهوه در بسیاری از مواقع باعث تسکین سردرد می‌شود و همچنین حاوی پروتئینی مشابه مورفین است که دارای خاصیت ضد درد و آرام بخش است.
داستان کشف درخت قهوه
به گزارش الف، داستانی که در مورد آن گفته شده در مورد پسرک چوپانی است که متوجه می‌شود انرژی گوسفندانش پس از خوردن برگ‌های درختی خاص (درخت قهوه) افزایش می‌یابد. بنابراین به بررسی ویژگی‌های این درخت و میوه آن می‌پردازد. این داستان گرچه کمی تخیلی به نظر می‌رسد، اما به هر حال تاریخچه کشف قهوه به همان تاریخ و همان منطقه باز می‌گردد. یعنی قرن یازده در اتیوپی
درخت قهوه بیشتر در مناطق نزدیک به خط استوا کشت می‌شود و دانه‌های آن به طرق مختلفی رست (برشته) شده و آماده مصرف می‌شوند. قهوه در سراسر جهان در نواری کشت می‌شود که به طور کلی با راس السرطان و رأس الجدی محدود شده است. برزیل تولیدکننده برتر قهوه است، و پس از آن ویتنام، اندونزی و کلمبیا هستند. کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی، خصوصا برزیل و شرق آفریقا از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قهوه هستند.
قهوه در ایران کشت می‌شود؟
درخت قهوه در ایران کشت نمی‌شود. بنابراین قهوه از محصولات وارداتی می‌باشد.
قهوه چه زمانی و چگونه وارد ایران شد؟
این نوشیدنی در عصر صفویه و قبل‌تر از چای توسط زائران مکه از عربستان وارد ایران شد. خیلی زود، مغازه‌های قهوه فروشی موسوم به قهوه خانه در سراسر کشور شکل گرفت که یکی از محبوب‌ترین اماکنی بود که مردم در آنجا جمع می‌شدند. با ورود چای به ایران از محبوبیت آن کاسته شد و در نهایت جای خود را به چای واگذار کرد.
انواع قهوه
قهوه به دو دسته اصلی که هر کدام زیرشاخه‌های متعددی نیز دارند تقسیم می‌شود. نام این دسته‌بندی‌ها روبوستا و عربیکا می‌باشد.
| دانه قهوه عربیکا |
دانه قهوه روبوستا |
| در مناطق کوهستانی کشت می‌شود. |
در دشت‌ها کشت می‌شود. |
| قیمت بیشتری دارد. |
قیمت کمتری دارد. |
| کافئین کمتری دارد. |
کافئین بیشتری دارد. |
| مزه‌ای نزدیک به ترشی دارد. |
تلخ‌تر است. |
| دانه قهوه عربیکا کشیده و به صورت بیضی است. |
دانه قهوه روبوستا به شکل گرد است. |
| خط وسط دانه عربیکا منحنی است. |
خط وسط دانه روبوستا صاف است. |
| اگر دو طرف خط وسط دانه قهوه برآمدگی نداشته باشد آن دانه عربیکا است. |
اگر دو طرف خط وسط دانه قهوه برآمدگی داشته باشد آن دانه روبوستا است. |
| خط وسط دانه قهوه عربیکا روشن است. |
خط وسط دانه قهوه روبوستا تیره است. |
شیوه‌های متفاوت برای برشته (رست) کردن قهوه:
تفاوت این شیوه‌ها در میزان درجه بو دادن دانه‌های قهوه است. قهوه دارای انواع لایت (روشن)، مدیوم (متوسط) و دارک (تیره) است.
رست کردن لایت (روشن)
در این نوع برشته سازی، قهوه به میزان کمی رست می‌شود و رنگ آن روشن بوده و تقریبا بدون روغن است. در این درجه، شکاف دانه به طور کامل باز نمی‌شود و طعمی نزدیک به قهوه سبز دارد. در سال‌های اخیر انواع رست‌های لایت‌تر و فوق لایت نیز انجام گرفته است. قهوه لایت نزدیک‌ترین طعم به مزه اصلی قهوه را دارا است.
رست کردن مدیوم (متوسط)
در این نوع برشته سازی، میزان رست کردن کمی بیشتر است. رنگ آن قهوه متمایل به تیره بوده و دارای میزان کمی روغن است. در این درجه شکاف دانه قهوه تا حدودی بازتر می‌شود. در این نوع رست طعم اصلی قهوه تا حدودی حفظ می‌شود.
دارک (تیره)
در این نوع رست، سطح قهوه بسیار روغنی‌تر است و از طعم اصلی قهوه فاصله گرفته است. رنگ دانه‌ها متمایل به سیاه بوده و طعم قهوه تلخ و سنگین است. شکاف‌های دانه قهوه در این نوع رست، کاملا باز شده است.
ویژگی‌های قهوه خوب
- قهوه‌ای خوب است که، دانه‌هایش به اندازه بو داده شده باشند و خیلی برشته نشده باشند و عطر و طعم لازم و مورد رضایت را داشته باشند.
- انواع قهوه یا از دانه‌های عربیکا یا از دانه‌های روبوستا هستند و یا به صورت ترکیبی از این دو نوع دانه هستند. برای اینکه قهوه باکیفیت تر باشد، باید دانه قهوه عربیکا در آن بیشتر باشد زیرا کیفیت بهتر دارد و قیمت بالاتری هم دارد. پس برای اینکه قهوه ای که می‌نوشید، طعم و عطر واقعی‌تر و خالص‌تری داشته باشد، باید دانه‌های عربیکا بیشتر باشد.
- از اولین نشانه‌های ظاهری در تشخیص ویژگی‌های قهوه خوب این است که، دانه‌های قهوه باید درسته باشند. با خرید دانه‌های درشت و تبدیل آن به قطعات و اندازه‌های ریز و مناسب، می‌توانید قهوه باکیفیت‌تری را داشته باشید. قهوه‌هایی که آسیاب شده هستند را وقتی خریداری می‌نمایید خیلی نمی‌توان عصاره کشی باکیفیتی را از آن انتظار داشت. البته که این مورد در انتخاب فروشگاهی مطمئن و قابل اعتماد در فروش انواع قهوه هم تاثیر دارد. این را در خرید قهوه باکیفیت در نظر داشته باشید که طعم خود دانه قهوه از طعم پودری آن بسیار باکیفیت‌تر و مطبوع‌تر است.
- همیشه توجه داشته باشید که از ویژگی‌های قهوه خوب این است که روی دانه‌های قهوه شما نباید هیچ گونه اثری از روغن وجود داشته باشد. زیرا روغنی بودن دانه‌های قهوه نشان دهنده رست بیش از اندازه آن است که از کیفیت و طعم و مزه مطلوب قهوه می‌کاهد.
- از مهم‌ترین موارد ویژگی‌های قهوه خوب این است که فروشگاه معتبری را انتخاب نموده و با اطمینان خرید کنید؛ که هم راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد و هم جنس و محصول باکیفیت عرضه کند.
- از دیگر موارد ویژگی‌های قهوه خوب باید گفت که قهوه خوب و باکیفیت را در بسته‌بندی‌های استاندارد خریداری نمایید تا در مجاورت هوا قرار نگرفته و اکسید نشده باشد. اگر قهوه در مجاورت هوا قرار گیرد، خشک شده و دیگر کیفیت اولیه و اصلی خود را ندارد. همیشه سعی کنید که قهوه را به صورت بسته بندی شده و یا در کیسه‌های وکیوم شده خریداری نمایید. زیرا هر چه قهوه بیشتر در معرض هوا قرار گیرد، خشک شده و کیفیت طعم و مزه آن افت می‌کند.
- از دیگر ویژگی‌های قهوه خوب تفت داده شدن به‌اندازه است. اگر دانه‌های قهوه زیاد تفت داده شوند، روی دانه‌ها روغنی شکل است و این نشانه بی‌کیفیت‌بودن آن است. در این صورت شما طعم واقعی و اصیل قهوه را احساس نخواهید کرد. دانه‌های قهوه اگر در دمای بالا در زمان بیش از اندازه، تفت داده شوند، چسبندگی و غلظت در دانه‌ها هم کاهش پیدا می‌کند. زیرا دیواره سلولی قهوه از بین رفته و روغن آن خارج می‌شود.
- زمان تفت قهوه نیز یکی از عوامل مهم از ویژگی‌های قهوه خوب بوده و هر چقدر زمان کمتری از تفت دادن آن گذشته باشد طعم و مزه بهتری از قهوه خود خواهید داشت. این زمان در بیشترین حال باید 3 هفته قبل باشد که روی بسته بندی ذکر شده است. اگر این مورد روی بسته بندی ذکر نشده بود؛ بهتر است که آن قهوه را خریداری نکنید.
- برای حفظ ویژگی‌های قهوه خوب بعد از اینکه قهوه بو داده می‌شود، به سرعت تازگی خود را از دست می‌دهد. قهوه‌ای که تازه بو داده شده است را با مقادیری که در عرض یک تا دو هفته تمام خواهد شد، خریداری کنید تا طراوت و عطر و طعم آن حفظ شود.
- رنگ اصلی قهوه بعد از دم شدن در نوشیدنی، باید طیفی از رنگ روشن تا تیره باشد. این مساله می‌تواند درصورتی که قهوه پودری خریداری می‌کنید به شما کمک کند تا خرید قهوه اصل را تجربه کنید. زیرا قهوه‌هایی که ناخالصی دارند، رنگی سیاه مطلق و بدون طیف قهوه‌ای و کرم را به شما نشان خواهند داد.
ذخیره‌سازی یا نگهداری قهوه موثر در حفظ ویژگی‌های قهوه خوب
ظرف‌های شیشه‌ای تزئینی ممکن است در آشپزخانه شما عالی به نظر برسند، اما آنها بهترین راه برای نگهداری قهوه نیستند. برای حفظ از طراوت و طعم قهوه، باید در مقابل رطوبت، گرما، نور و بوی قوی حفاظت شود. قهوه می‌تواند بوی قوی را از غذاهای دیگر ذخیره شده در نزدیکی آن به خود بگیرد. نگه داشتن قهوه روزانه شما در یخچال، ایده‌آل نیست، زیرا رطوبت به سرعت کیفیت آن را بدتر خواهد کرد.
آن را محفوظ از هوا نگه دارید
آن را در ظرف سرامیکی، شیشه‌ای یا فلزی غیر واکنشی محفوظ از هوا نگه دارید. اگر قهوه زیادی خریداری می‌کنید، آن را بین دو ظرف تقسیم کنید، بخش بزرگتر و استفاده نشده را تا زمانی که لازم باشد، محفوظ از هوا نگه دارید.
آن را خنک نگه دارید
قهوه خود را در محلی تاریک و خنک دور از اجاق نگه دارید. در صورتی که در طول روز، نور خورشید زیاد است، کابینت روی دیوار خارجی را انتخاب نکنید.