کارشناسان معتقدند اجرای این سامانه میتواند مزایایی همچون دسترسی به خدمات بیمهای، تسهیلات بانکی و ضمانتنامه پروژه برای فریلنسرها فراهم کند، اما همزمان نیازمند توجه به الزامات اداری و مالیاتی است تا فعالیت آزادکاران تحت تاثیر پیچیدگیهای اجرایی قرار نگیرد.
زیر یک سقف رسمی
اوایل آذر ماه امسال بود که شغل فریلنسری با ابلاغ دستورالعمل نظارت بر پایگاه و سکوهای نرمافزاری و اعتبارسنجی آزاد کاران عضو پایگاه به رسمیت شناخته شد. در این دستورالعمل که با همکاری سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات و سازمان نظام صنفی رایانهای کشور تدوین شده و از سوی وزیر ارتباطات ابلاغ شده بود فریلنسرها یا آزادکاران میتوانستند با ثبتنام در پایگاه فریلنسری از مزایای پیشبینی شده در آییننامه حمایت از آزادکاران فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال کشور بهرهمند شوند.
اکنون نیز اظهارات رئیس سازمان نصر حاکی از آن است که پایگاه فریلنسری که قرار است نخستین ساختار رسمی شناسایی و اعتبارسنجی آزادکاران یا فریلنسرها باشد تا پایان سال عملیاتی خواهد شد. او دسترسی فریلنسرها به خدماتی مانند دریافت تسهیلات بانکی و اخذ ضمانتنامه پروژهها را از مزایای ثبتنام در این پایگاه نام برد و تاکید کرد چارچوب نهایی پایگاه به گونهای تنظیم خواهد شد که دغدغههای واقعی فریلنسرها در آن دیده شود.
حالا اما سوال این است که این سامانه و به رسمیت شناخته شدن فریلنسرها چه مزیتهایی برای آنها به همراه دارد. رضا الفتنسب، رئیس اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی در این باره به «دنیای اقتصاد» میگوید: «با شناختهتر شدن این شیوه کاری، فریلنسری میتواند بهعنوان یکی از تحولات مهم بازار کار ایران مطرح شود؛ تحولی که برای فعالان اقتصاد دیجیتال اهمیت ویژهای دارد. فریلنسرها سالهاست سهم قابلتوجهی از اقتصاد دیجیتال را تشکیل میدهند، اما در این مدت چارچوب حقوقی روشن و شفافی برای فعالیت نیروهای متخصص در این حوزه وجود نداشته و همین مساله آنها را با چالشهای متعدد روبهرو کرده است.»
او به این مورد اشاره میکند مزایایی که رسمیت یافتن فعالیت فریلنسرهای حوزه دیجیتال ایجاد میکند قابلتوجه است و در این خصوص توضیح میدهد: «به رسمیت شناختن این نوع فعالیت، تعامل فریلنسرها با سازمانها، کسب و کارها و حتی نهادهای دولتی را تسهیل کرده و موجب برخورد حرفهایتر و محترمانهتر با آنها میشود.
در صورت نهادینه شدن این رویکرد بسیاری از ابهامات موجود درباره همکاری با فریلنسرها نیز برطرف خواهد شد. از سوی دیگر دسترسی به خدمات بیمهای و حمایتی میتواند بخشی از دغدغههای اصلی این افراد را رفع کند. فریلنسرها غالبا از پوشش بیمه محروم بودهاند. هرچند در سال 1398 با همکاری سازمان تامین اجتماعی طرح بیمه خویشفرمایی برای شاغلان دورکار در فضای مجازی تعریف شد، اما با استقبال گسترده مواجه نشد.»
الفتنسب همچنین معتقد است که به رسمیت شناخته شدن این فعالیت میتواند به توسعه بازار فریلنسری نیز کمک کند. او میافزاید: «درحالیکه این بازار در سطح جهانی بسیار گسترده است در ایران عمدتا محدود به همکاریهای B2B بوده و ظرفیت رشد بالایی دارد. ایجاد چارچوب قانونی شفاف میتواند این ظرفیت را فعال کند.»
البته او میگوید با این حال نگرانیهایی نیز وجود دارد. نگرانیهایی بهویژه در این خصوص که ممکن است تحمیل تکالیف اداری و فرآیندهای پیچیده مالیاتی و بیمهای صورت بگیرد. فریلنسر برخلاف شرکتها از ساختار اداری گسترده برخوردار نیست و پیچیده شدن فرآیندها میتواند او را از کار اصلی خود دور کرده و چابکی و پویایی این مدل کاری را کاهش دهد. در چنین حالتی جذابیت فریلنسری نیز از بین خواهد رفت. رئیس اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی همچنین میافزاید: «بنابراین رسمیتبخشی نباید آزادی و استقلالی را که اساس ماهیت فریلنسری است، محدود کند.
هرگونه مقررهگذاری باید با در نظر گرفتن این ویژگیها انجام شود. آنچه بیش از همه اهمیت دارد رویکرد حمایتی و تسهیلگر است. در صورتی که دولت و نهادهای متولی بهجای کنترل و محدودسازی مسیر بهرهمندی فریلنسرها از مزایای قانونی را هموار کنند این اقدام میتواند جایگاه آنها را تقویت کرده و سهمشان را در اقتصاد دیجیتال افزایش دهد؛ در غیر این صورت نتیجهای معکوس خواهد داشت. بخشی مهم از آینده بازار کار ایران میتواند بر دوش فریلنسرها باشد. رسمیت بخشیدن به فعالیت آنها با نگاهی آیندهنگر و با مشارکت مستقیم خودشان میتواند آثار مثبت قابلتوجهی به همراه داشته باشد.»
در کنار راهاندازی پایگاه ملی فریلنسرها مسوولان تاکید کردهاند که ثبتنام در این سامانه کاملا اختیاری است و آزادکاران همچنان میتوانند مانند گذشته بدون عضویت فعالیت کنند. با این حال عضویت در پایگاه مجموعهای از مزایای مهم برای فریلنسرها ایجاد میکند. مهمترین مزیت آن رسمیتبخشی به هویت حرفهای است؛ موضوعی که میتواند جایگاه فریلنسرها را در تعامل با شرکتها و حتی دستگاههای دولتی تقویت کند و امکان همکاری در پروژههای بزرگتر را فراهم سازد.
از دیگر مزایا دسترسی به خدمات بیمهای و حمایتی است؛ حوزهای که همواره یکی از دغدغههای اصلی آزادکاران بوده است. همچنین فریلنسرها با ثبت سوابق و احراز هویت در این پایگاه میتوانند از تسهیلات بانکی، ضمانتنامه پروژه و فرآیندهای مالی شفافتر برخوردار شوند؛ موضوعی که اعتماد کارفرمایان را نیز افزایش میدهد. ایجاد یک پرونده حرفهای شامل رزومه، سوابق و رتبهبندی تخصصی نیز میتواند شانس آنان را برای حضور در پروژههای رسمی و بزرگتر افزایش دهد. با این حال کارشناسان هشدار میدهند که اگر الزامات اداری، فرآیندهای مالیاتی و مقررات بیمهای پیچیدهای بر فریلنسرها تحمیل شود این طرح میتواند چابکی و استقلالی را که اساس کار فریلنسری است تضعیف کند و عملا اثر معکوس داشته باشد.
