در این چارچوب، عراقچی در اولین دیدار خود با الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهور بلاروس، دیدار و گفتوگو کرد. سپس وزیر خارجه با ماکسیم ریژنکوف، وزیر خارجه بلاروس هم دیداری داشت. وزارت امور خارجه بلاروس در پیامی به جزئیات دیدار و رایزنی دوجانبه وزرای امور خارجه ایران و بلاروس در مینسک اشاره کرد. وزارت امور خارجه بلاروس در پیامی در صفحه رسمی خود در شبکه اجتماعی ایکس با اعلام دیدار «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و «ماکسیم ریژنکوف» همتای بلاروسی او روز دوشنبه در مینسک بیان کرد که دو طرف درباره همکاریهای دوجانبه و وضعیت فعلی مسائل بینالمللی گفتوگو کردند. وزیر امور خارجه بلاروس خطاب به همتای ایرانی خود در این سفر گفت:« ما بیشترین تلاش خود را به کار خواهیم بست تا سفر رسمی شما تا حد امکان مفید و ثمربخش باشد.»
امضای سه سند
همچنین وزرای خارجه ایران و بلاروس سه سند با عناوین «اعلامیه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس درباره اصول راهبردی مقابله با اقدامات قهری یکجانبه و راههای کاهش و رفع پیامدهای منفی آنها»؛ «اعلامیه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس درباره تقویت نقش حقوق بینالملل در روابط بینالملل» و «برنامه همکاری وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و وزارت امور خارجه جمهوری بلاروس 2030-2026 » امضا و تبادل کردند.
نقشه راه یک سال آینده
سیدعباس عراقچی که در جریان سفر رسمی خود به بلاروس در نشست مطبوعاتی مشترک با وزیر امور خارجه این کشور سخن میگفت، از دعوت رسمی و مهماننوازی دولت بلاروس قدردانی کرد و افزود: «گفتوگوهای بسیار خوب، سازنده و ثمربخشی با وزیر امور خارجه بلاروس و همچنین با الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهور این کشور داشتم که نقش مهمی در پیشبرد روابط دوجانبه ایفا کرد.»
وزیر امور خارجه ایران از توافق ایران و بلاروس درباره نقشه راه همکاری برای یک سال آینده خبر داد. وی با اشاره به اشتراک نظر دو کشور در بسیاری از موضوعات بینالمللی و منطقهای تصریح کرد که ایران و بلاروس همکاری نزدیکی در مجامع بینالمللی دارند و در قبال مسائل منطقهای نیز دیدگاههای مشترکی میان دو طرف وجود دارد. عراقچی با بیان اینکه بلاروس جایگاه ویژهای در سیاست خارجی ایران دارد، اظهار کرد: «ایران در چارچوب توسعه روابط با کشورهای مستقل و علاقهمند به همکاری مشترک و سازنده، آماده است تمام ظرفیتهای موجود در دو کشور را برای تامین منافع دو ملت بهکار گیرد.»
وی سفر رئیسجمهور بلاروس در سال گذشته و همچنین سفر رئیسجمهور ایران به بلاروس در ماه اوت سال گذشته را دو نقطه عطف مهم در روابط دوجانبه دانست و افزود: «این سفرها موجب جهش قابلتوجهی در همکاریهای سیاسی و اقتصادی دو کشور شده است.» وزیر امور خارجه ایران با اشاره به برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در هفته گذشته در تهران گفت: «در این نشست، توافقات مهم و ارزشمندی حاصل شد که نشاندهنده اراده جدی طرفین برای تداوم همکاریها و بهرهبرداری از ظرفیتهای اقتصادی موجود است.»
عراقچی همچنین خاطرنشان کرد که ایران و بلاروس در چارچوب نهادها و سازوکارهای منطقهای و بینالمللی از جمله اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و بریکس همکاری دارند و مصمم هستند از ظرفیتهای این نهادها در راستای منافع مشترک استفاده کنند. وی با ابراز خوشبینی نسبت به آینده روابط تهران و مینسک، از رئیسجمهور و وزیر امور خارجه بلاروس بهدلیل دیدارها، گفتوگوها و اعلام آمادگی برای گسترش همکاریهای دوجانبه تشکر کرد. عراقچی با بیان اینکه دو کشور ایران و بلاروس تحت تحریمهای یکجانبه هستند، گفت: «ما در حوزه مقابله با تحریمهای یکجانبه با یکدیگر همکاری میکنیم و در همین چارچوب دو کشور عضو دوستان منشور سازمان ملل هستند.» وی همچنین با اشاره به رایزنیهایی که در جریان این سفر بین مقامات دو کشور انجام شده است، تصریح کرد: «توافق کردیم که یک نقشه راه همکاریهای دو کشور در طول یک سال آینده را تبیین کنیم که چه گامهایی برداریم تا بتوانیم از ظرفیتهای دو کشور هرچه بیشتر استفاده کنیم.»
همچنین وزیر امور خارجه بلاروس در این نشست تاکید کرد که روابط کشورش با ایران مبتنی بر احترام به اصول حق حاکمیت، صلح و چندقطبی بودن است. وزیر امور خارجه بلاروس در باره این دیدار خاطرنشان کرد که «گفتوگوی ما در فضایی بسیار گرم و مبتنی بر اعتماد، دقیقا همانطور که باید بین دوستان خوب و شرکای قابل اعتماد باشد، انجام شد.» وی ادامه داد: «ما سطح بالای روابط بین بلاروس و ایران را که بر اساس احترام به اصول حق حاکمیت، صلح و چندقطبی بودن بنا شده است، مورد تایید قرار دادیم.» بنابر گزارش خبرگزاری بلتا، ریژنکوف پس از دیدار خود با عراقچی به خبرنگاران گفت که «مینسک و تهران با موفقیت در عرصههای بینالمللی همکاری میکنند.»
وی گفت: «ایران و بلاروس، بهعنوان کشورهای تحت فشار تحریمها، استفاده از محدودیتهای اقتصادی را که با اصول حقوق بینالملل مغایرت دارد، به مردم عادی آسیب میرساند و باعث تشدید تنشها میشود، محکوم میکنند.» وزیر امورخارجه بلاروس همچنین تصریح کرد: «در همین راستا، خرسندم که همکاری موفقیتآمیز بین کشورهایمان در چارچوب سازمان همکاری شانگهای و بریکس را در جهت ارتقای منافع ملی در این عرصههای بینالمللی که نماینده صدای اکثریت جهانی هستند، برجسته کنم.»
پیشتر در شامگاه سهشنبه 28مرداد رئیسجمهور به بلاروس سفری داشت. ایران و بلاروس در جریان این سفر، 12سند همکاری و یک بیانیه مشترک امضا کردند. در سفر رئیسجمهور ایران به جمهوری بلاروس، عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا 12سند همکاری بین تهران و مینسک به امضا رسید. همکاری برای مقابله با تحریمها، تعرفه صفر بر 87درصد کالاها، لغو ویزا و برقراری پرواز مستقیم بین دو کشور از مهمترین دستاوردهای سفر پزشکیان به دروازه اوراسیا بود.
اهمیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اهمیت روابط ایران و بلاروس علاوه بر روابط دوجانبه و توافقات اقتصادی به عضویت دو کشور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازمیگردد. البته ایران فعلا عضو ناظر این اتحادیه است و رایزنیها برای عضویت کامل ادامه دارد. عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در جریان اجلاس سران این اتحادیه در دیماه1403 در سنپترزبورگ روسیه به تصویب اعضا رسید. ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و روسیه، اعضای اصلی این اتحادیه بوده و ایران، ازبکستان، کوبا و مولداوی اعضای ناظر این اتحادیه هستند.
همچنین توافقنامه تجارت آزاد تمامعیار بین کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و ایران روز جمعه 26اردیبهشتماه سال جاری به اجرا درآمد. توافقنامه تجارت آزاد تمامعیار بین کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و ایران، کاهش قابلتوجه عوارض گمرکی را مدنظر قرار میدهد و فرصتهای جدیدی را برای صادرات ایجاد میکند. این توافقنامه کامل و جدید جایگزین توافقنامه موقتی میشود که از سال2019 لازمالاجرا بوده و پوشش محدودی از محصولات را شامل میشد. این امر برای تولیدکنندگان کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا دسترسی گستردهتر و ترجیحی به بازار ایران را فراهم میکند.
آزمونی برای اجرای واقعی توافقات خارجی
حسن بهشتیپور، کارشناس مسائل بینالملل، در گفتوگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» درباره اهمیت این سفر گفت: « ایران در مواجهه با کشورهایی مانند ونزوئلا، بلاروس، کوبا، نیکاراگوئه، آفریقای جنوبی، برزیل و اعضای بریکس و شانگهای که کشورهایی همسو هستند، در تلاش برای ارتباط است و گسترش این مناسبات بستگی به همکاری طرف مقابل دارد.» به گفته بهشتیپور، روسیه سفید در دو سال اخیر همکاریهایش را با ایران به موازات گسترش همکاریهای ایران با روسیه افزایش داده و برخی از این همکاریها وارد فاز عملیاتی شده است. وی افزود: «ترسی که پیشتر بلاروس از همکاری با ایران داشت که مشمول تحریم قرار نگیرد، امروز کاهش پیدا کرده است؛ زیرا این کشور نیز تحت فشار اتحادیه اروپا قرار دارد.»
این کارشناس با اشاره به اینکه به نظر میرسد اکنون زمینه خوبی فراهم شده تا تهران و مینسک بتوانند آن مواردی را که توافق کردهاند، اجرایی کنند، تشریح کرد: « این در حالی است که یکی از مشکلات ایران این است که با بسیاری از کشورها تفاهمنامه امضا میکند؛ ولی در اجرا تبدیل به قرارداد نمیشود و وقتی هم قرارداد میشود تعداد کمی اجرایی میشوند. ولی با بلاروس ظاهرا پیشرفتهایی در جهت پیش بردن تفاهمنامهها در زمینههای مختلف حاصل شده است.» بهشتیپور میگوید که سفر آقای عراقچی به روسیه سفید برای انجام مجموعه اقداماتی در روابط دوجانبه صورت گرفت؛ اما این سفر در سطح منطقهای ارتباط مستقیم با اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارد. وی تاکید کرد: «زیرا بلاروس نیز از اعضای این اتحادیه است و توافقی که بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به دست آمده، مقدمهای است با هدف اینکه ایران عضویت کامل اوراسیا را بهدست آورد.»
به گفته این کارشناس، حسن این توافق این است که مشمول تعرفههای گمرکی میشود یعنی هم ایران تعرفههای گمرکی را برای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا کاهش خواهد داد و هم کشورهای عضو این اتحادیه تعرفههای گمرکی را یا معاف میکنند یا کاهش میدهند. این مساله بر گسترش روابط تاثیر مثبت دارد. وی درباره احتمال عضویت کامل ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفت:« اگر بخواهیم بررسی دقیق داشته باشیم، بخش عمدهای از مبادلات به مسائل بانکی بازمیگردد و چون ایران با FATF هنوز در وضعیت قرمز قرار دارد، این مشکل بسیار مهمی است؛ زیرا اتحادیه اوراسیا در یک بخش زیرمجموعه FATF است. البته روسیه چون مشمول تحریم شده است از این دسته خارج میشود. در مجموع اگر ایران عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا شود، فرصت خیلی خوبی برای ایران است تا زمینهای فراهم شود که ایران نیز زیرمجموعه FATF قرار بگیرد.»
