جهان معاصر پیش از گذشته نیازمند قرآن است، از آن رو که در سال‌های زیادی قرآن مهجور بوده است. آگاهی به مهجوریت قرآن و بهره از دریای بی‌کران معانی قرآن باعث شد تا مسلمانان بیدار شوند و رهبران تاریخی مسلمان کسانی هستند که با تکیه به این منبع لایزال الهی توانستند جهانی را تکان دهند. امام خمینی(ره) بنیانگذار نظام مقدس جمهوری اسلامی در خصوص مهجوریت قرآن و ارتباط آن با وضعیت مسلمانان در جهان معاصر می‌گوید: قرآن و اسلام مهجور و مظلومند؛ برای اینکه مهجوریت قرآن و مهجوریت اسلام به این است که مسائل مهم قرآنی و مسائل مهم اسلامی یا بکلی مهجور است و یا برخلاف آنها بسیاری از دولت‌های اسلامی قیام کردند.
خروج از مهجوریت قرآن و دیدن تاثیر نورانی کتاب‌الله که تمدنی درخشان ایجاد کرده بود، ضرورتی است که یک مسلمانان باید به آن آگاه شود. در این میان جایگاه تفسیر می‌تواند مهم باشد. در همین راستا، خبرنگار خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در خصوص نقش تفسیر در تاثیرگذاری قرآن در جهان معاصر به گفت‌وگو با حجت‌الاسلام و المسلمین حامد شیوا‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم نشسته است، وی معتقد است که انسان معاصر پرسش‌ها و نیازهایی دارد و طبق این نیازها به ادیان و متون مقدس آنها از جمله قرآن رجوع می‌کند. کار مفسر آن است که این متن را با پرسش‌ها و نیازهای انسان معاصر منطبق کند. در پی مشروح این گفت‌وگو را مطالعه می‌کنید:
ایکنا: تفسیر قرآن چه نقشی در افزایش اثرگذاری کتاب‌الله در جهان معاصر دارد و آیا برای چنین تاثیری، تفسیر قرآن ضروری است؟قطعا تفسیر در عصر حاضر در افزایش تاثیر قرآن در اندیشه و حیات انسان معاصر اثر دارد. انسان معاصر پرسش‌ها و نیازهایی دارد و طبق این نیازها به ادیان و متون مقدس آنها از جمله قرآن رجوع می‌کند. کار مفسر آن است که این متن را با پرسش‌ها و نیازهای انسان معاصر منطبق کند. بلاتشبیه قرآن مثل مواد غذایی ارزشمندی است که یک انسان معمولی نتواند از آنها استفاده کند. در این جا آشپز ماهری لازم است که طبق نیاز و ذائقه این شخص، از آن مواد غذای خوبی برای او آماده کند.
ایکنا: تفسیر قرآن به طوری که موثر در حیات معاصر انسان باشد چه اقتضائاتی دارد؟ عرض کردم که انسان معاصر پرسش‌ها و نیازهایی دارد. نمی‌شود مفسر معاصر شانه‌هایش را به نشانه بی‌توجهی بالا بیندازد و بگوید من به این پرسش‌ها و نیازها کاری ندارم، بلکه به تفاسیر پیشینیان رجوع می‌کنم و قول مختار خودم را با تفحص در میراث تفسیری اسلام انتخاب می‌کنم. سوال این است که برای چه کسی این کار را می‌کنید؟ مفسر اگر دنبال تاثیر تفسیر خودش است نمی‌تواند چشم را بر مخاطب دغدغه‌مند معاصر ببندد.
ایکنا: با توجه به اقتضائات جهان معاصر کدام روش تفسیری مناسب است؟روش‌های تفسیری متنوع‌اند و نمی‌شود نسخه واحدی تجویز کرد. باز هم مثال مواد غذایی و آشپز را تکرار می‌کنم. ذائقه مخاطب معاصر در عین داشتن ویژگی‌هایی کلی و مشترک، تفاوت‌هایی هم دارد. مثلا کسانی بیشتر دنبال مسائل عرفانی و معنوی در قرآن‌اند و کسانی بیشتر پرسش‌های اجتماعی و سیاسی دارند.
با این حال روش تفسیری موسوم به «اجتهادی» آن‌گونه که در تفاسیری مثل المیزان می‌بینیم، شاید مناسب‌ترین روش با توجه به اقتضائات روزگار ما باشد.
ایکنا: آیا آسیب‌شناسی تفاسیر سنتی قرآن در جهان معاصر ضروری است؟بله. حتما. مسلم است که امروزه برخی روش های تفسیری مثل برخی از موشکافی‌های ادبی و لغوی (از قبیل برخی بحثها در تفسیر کشاف یا البحرالمحیط) یا بحث‌های منسوخ شده کلامی (از قبیل برخی از مباحث مفصل مفاتیح‌الغیب فخر رازی) یا تاویلات بعید عرفانی (از قبیل تفسیر عرائس البیان روزبهان بقلی) امروز دیگر بعید است مشتری داشته باشد.
بنابراین آسیب‌شناسی این تفاسیر ضروری است. مثلا می‌توان پرسید که مفسران گذشته ما با وجود آن همه زحمت (که ان‌شاء‌الله مشکور باشد) چرا به بعد هدایتی و تربیتی قرآن کمتر توجه کرده‌اند؟ یا برخی از پرسش‌های جدی درباره برخی از آیات را بی‌پاسخ گذاشته‌اند؟
گفت‌وگو از میثم قهوه‌چیان
