بانک های اطلاعاتی در شبکه جهانی

جهان مجازی (virtual) در مقابل جهان واقعی (actual) جزء حقایق تحول ساز جوامع بشری گردیده است. مباحثی که جزء فن آوریهای جدید مطرح بوده اند (از قبیل معاملات مجازی، سیاحت مجازی، تبادل نظر مجازی، کتابخانه مجازی)، به سطوح بسیار بالاتری که قبلاً جزء تخیلات بشر قرار می گرفت ارتقاء یافته اند (از جمله دانشگاه مجازی، شهر مجازی، دولت مجازی، و بانکهای اطلاعاتی مجازی).

«بانکهای اطلاعاتی» که موضوع این نوشتار است، در مقطع فعلی نقشی مهم در اطلاع رسانی علمی تخصصی پژوهشی ایفا نموده است. و مقوله مزبور، شناسایی و تأمین منابع علمی (کتب، نشریات، رساله ها و پایان نامه ها) برای دانشوران و فرهیختگان عالم را متکفل گشته اند.

این بانکها با اهتمام قابل توجه خود فن آوری اطلاعات و ارتباطات را در دهه اخیر، در بعد نشر الکترونیکی و ایجاد بستر عرضه اطلاعات ناشران بزرگ بین المللی تحولات عمیق و گسترده ای را ایجاد نموده اند.

کلیات اطلاعات موجود در بانکهای اطلاعاتی عبارتند از:

1- نشریات مختلف در دهه و سده های اخیر، به صورت تمام متن یا تمام تصویر.

2- مراجع و منابع بین المللی از خدمات کتابخانه ای خودکار.

3- بانکهای اطلاعاتی علمی، پژوهشی و تحقیقی.

4- رساله ها و پایان نامه ها بیش از 1/6 میلیون.

5- دایرة المعارف ها و انواع لغتنامه های عمومی و تخصصی معتبر جهان

6- بیش از یک میلیارد صفحه مقالات علمی.

امکانات فراوان، از جمله امکانات جست و جو، موارد یاد شده را پشتیبانی می کند. بانک های اطلاعاتی، به دو صورت، اخذ وجه و رایگان، خدمات ارائه می نمایند.

بسیاری از منابع مذکور در قبال پرداخت وجه قابل بازیابی اند. پایگاه های یاد شده به علت وجهه تخصصی علمی پژوهشی خود تفاوت اساسی با پایگاههای اطلاع رسانی و خبررسانی عمومی دارند؛ لذا اخذ وجه و بلکه اخذ هزینه بسیار بالا را برای خود قابل توجیه می دانند، و برای دریافت اطلاعات از پایگاه های مذکور باید مشترک شد، و اشتراک افراد حقیقی در این پایگاه ها، به علت هزینه بالا، به صرفه نیست. بنابراین مناسب است از طریق نهادهای علمی این کار صورت پذیرد. البته پایگاه های رایگان نیز کم نیستند. همچنین در باره پایگاههای هزینه ای نیز ممکن است دریافت صفحات اولیه رساله به صورت رایگان انجام گیرد.

اکنون برای نمونه، بانک اطلاعاتی ProQuest Digital Dissertation را مطرح می نمائیم که با نشانی www.lip.umi.com/dissertation قابل دستیابی است، موارد زیر را دربردارد:

أ. 1/6 میلیون مدخل

ب. منابع دارای مجوز از مؤلفان

ج. انواع رساله های عمومی، تحقیقی

د. پایان نامه های بیش از هزار نفر فارغ التحصیل مدارس و دانشگاه ها

ه. اضافه شدن 47/000 رساله جدید در سال

و. پوشش زمانی از 1861 تا کنون

ز. خلاصه مقالات در حدود 150 کلمه

ح. در دسترس قرار دادن رایگان خلاصه رساله های دو ساله اخیر (بیش از 225000 رساله)

ط. متن کامل بیش از 100/000 رساله