در کتابهای طب سنتی و در بازار با نامهای انیس سبز،«انیسون»،«زنبان»،»«زنیان»،«زیره رومی» و به عربی« الرازیانج رومی» ،«رازیانج شامی»، حب الحلوه نام برده می شود.گیاهی الست از خانوادهUmbelliferae از جنس Pimpinellaکه به فرانسویAnis و Anise vert و به انگلیسیSpanish و Aniseو anise True و تخم آن را Anise seed می نامند.نام علمی Pimpinella anisum L.آن می باشد.
مشخصات
این گیاه یکساله به بلندی یک متر ،بر گهای ان باریک و خوشبو و ساقه آن چهار گوش و گلهای آن سفید و تخم آن در غلافی ظریف و طویل به ابعاد 4-5/1 میلی متر و از تخم رازیانه کوچکتر و سبز تر و مایل به سفیدی و کمی مثلثی شکل که روی پوست ان 5 خط طولی تیره وجود دارد.ممکن است با تخم شود اشتباه شود.
تکثیر بادیان رومی از طریق کاشت تخم آن است که در اوایل بهار مستقیما در زمین اصلی می کارند. در حدود 12-10 کیلو بذر در هر هکتار کافی است پس از حدود 3 ماه شکوفه های سفید ان ظاهر می شود و حدود یک ماه بعد نیز میوه آن رسیده و آماده برداشت خواهد بود .تخمها را در سایه خشک نموده برجاری و بسته بندی و در انبار خشکی نگه داری می نمایند. معمولا از هر هکتار 800-500 کیلو گرم تخم بادیان رومی برداشت می شود. زمین مزرعه انیس سبز باید آفتابگیر باشد و در معرض باد نباشد و خاک ان خوب باید شخم خورده و آماده شده باشد. تخم انیس سبز چون خیلی سریع قوه نامیه اش از دست می رود باید در محل خشک نگهداری شود.انیس سبز بومی ایران و آسیای صغیر و مصر و جزایر یونان است.در ایران در مناطق غرب ایران در کردستان و آدر بایجان می روید و در حال حاضر در مکزیک ،اسپانیا،شوروی،آلمان،ترکیه،ایتالیا،ایران و سایر کشور های مناطق معتدل دنیا حتی در هند و آمریکای جنوبی نظر به وجود بازار فروش به صورت وسیع کاشته و تولید می شود.
ترکیبات شیمیایی
از نظر ترکیبات شیمیاییی و از تخم بادیان رومی یا انیس پس از تقطیر اسانس روغنی فرار بسیار معطری در حدود 3-2 درصد وزن تخم به دست می آید.این اسانس دارای ماده عاملی به نام آتنول است که به اسانس ،رنگ زرد کمرنگ می دهد.آنتول ماده ای است با فرمول شیمیاییC1 .H12 O خام وبیش از 90-50درصد اسانس بادیان رومی را تشکیل می دهد و بقیه اسانس شامل پی-متوکسی فنیل ،آستون و چاویکول می باشد.
ماده عامل آنتول در انیس سبز و رازیانه موجود است .اسانس سبز و تخم آن دارای بویی معطر تند شبیه بوی عصاره شیرین بیان است در حالی که هیچ گونه ارتباط خانوادگی با شیرین بیان ندارد.در انگلستان در قرن سیزدهم در دوران سلطنت ادوارد چهارم مصرف بادیان رومی چنان رواج داشت که دولت انگلیس عوارضی برای فروش آن وضع نموده و از محل دریافتی آن عوارض در سال 1305 میلادی پل معروف لندن تعمیر شده است.
خواص و کاربرد
انیس سبز برای تقویت معده مفید است[لیو]،به عنوان بادشکن [بووالدا]،معرق و محرک معطر [اپهوف] و افزایش دهنده ترشح شیر زنان در چین مصارف وسیعی دارد [مادوس].در شبه جزیره مالایاانیس سبز در ترکیبی با سایر داروها برای رفع دل درد و قولنج داده می شود [برکیل و هانیف] و به عنوان تونیک مادران پس از تولد بچه می دهند[فاید برکیل و ریدلی].
در کتابی که آقای [بووالدا] دانشمند معروف درباره گیاهان خانواده چتریان نوشته اظهار عقیده می کند که انیس سبز از ایران از راه هندوستان به چین وارد می شود.[مادوس] در کتابش موارد مصرف خیلی وسیعی برای انیس سبز را ارائه می دهد،ولی ظاهرا انیس سبز مورد نظر او ،از انیس وارده از اروپا بوده است ،به طور کلی اسانس انیس سبز به عنوان داروی ضد نفخ و برای تهیه قطره آرام کننده سرفه و همچنین به عنوان داروی خلط آور و بلغم آور کاربرد دارد.مصرف انیس سبز به صورت گرد در کپسولهای تا 2 گرم در هر کپسول به طور خالص یا مخلوط عسل و همچنین به صورت دم کرده به نسبت 15-10 گرم در هزار گرم آب برای تسکین دل پیچه و دردهایی که با منشا عصبی باعث انقباض معده و روده می شوند و به طور کلی برای تقویت هاضمه مورد توجه است . خوردن انیس سبز توسط مادران شیرده موجب ازدیاد ترشح شیر می شود و ضمنا ناراحتی های کودک از نظر درد و دل پیچه را نیز از طریق اثری که در شیر می گذارد رفع می کند.
و اما از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی بادیان رومی گرم و خشک است و از نظر خواص معتقدند که دم کرده آن به عنوان مسکن دردهای معدی و سردرد و زیاد کردن ترشح ادرار و حیض وشیر و عرق بدن و روشن ساختن رنگ رخسار مفید و موثر است اگر بادیان رومی را کوبیده به صورت گرد در آورند و گرد آن را با گل قند بخورند و یا گرد آن را جوشانیده و بخورند برای مالیخولیا بسیار مفید است . اگر دم کرده آن را با عسل بیاشامند برای کابوس نافع است واگرگرد آن را با مسواک به دندانها بمالند برای جلای دندان و رفع بد بویی دهان مفید است . جویدن انیس سبز برای سردردهای سرد و باز کردن گرفتگی مجاری تنفسی و رفع درد سینه و تنگی نفس و تقویت دهانه معده مفید است . اگرآب دم کرده آن را با ریشه شیرینم بیان تهیه و بیاشامند برای بیماری های سینه و باز کردن گرفتگی های کبد،طحال،کلیه ،مثانه،رحم، و رفع استقسا و خرد کردن سنگ مثانه و تقویت نیروی جنسی مفید است و اگر با گردآن مخلوط با روغن گل سرخ قطره ای درست شود و در گوش چکانیده شود برای تسکین درد گوش و رفع کری و سنگینی شنوایی که از ضربه حادث شده باشد مفید است.
برای ازدیاد شیر ،دم کرده 30-20 گرم تخم مرغ انیس سبز در 100گرم آب توصیه می شود که روزانه 20-15 قاشق بزرگ خورده شود.برای جلوگیری از قی کردن و تقویت معده مفید است ،برای این کار یک قاشق قهوه خوری تخم بادیان رومی را در دم کرده رازیانه می ریزند.برای تهیه دم کرده رازیانه 10-5 گرم تخم رازیانه در یک لیتر آب جوش دم می شود.برای رفع قی روزی 3-2 فنجان از این محلوط می خورند.
با انیس سبز نوشابه ای درست می شود که آن را گویند،برای کمک به هاضمه و اختلالات هضم غذا خیلی موثر است
روش تهیه گرد انیس سبز :تخم انیس سبز را به مقدار مورد نظر گرفته و کاملا تمیز و پاک نموده و اجسام خارجی آن را جدا می نمایند و در گرم خانه در 25 درجه سانتی گراد حرارت می خشکانند و در هاون نرم کوبیده وازالکنمره1داروسازی بدون نخاله بیرون می کنند. از این گرد به مقدار 2-2/0گرم برای تقویت معده و هاضمه استغمال می شود.
جوشانده انیس سبز:انیسون 10 گرم،آب1000گرم جوشانده و صاف نمایند. این جوشانده محرک مطبوعی است.
دم کرده انیس سبز:5 گرم تخم انیس سبز و 10 گرم ریشه شیرین بیان را با یک لیتر آب جوش مخلوط کرده و دم کرده و بگذارند سرد شود و صاف کنند به جای ریشه شیرین بیان ممکن است 50 گرم شربت ساده مصرف شود و در عرض روز آن را بتدریج مصرف نمایند.
تنطور انیسون:انیسونیک واحد که نیم کوب شود،الکل 80 درجه 5 واحد، مدت ده روز انیسون نیم کوب را در الکل بخیسانندو گاه گاه به بزنند و از پارچه گذرانیده و با کاغذ صاف کنند. خوردن 20-2 گرم بتدریج از این نتطور برای تحریک و تقویت معده ورفع قولنجهای باد و نفخ موثر است.
نتطور تخم گشنیز و تخم رازیانه و زیره کرمانی و زیره سبز را نیز به همین روش درست می کنند.
شربت انیسون: عرقانیسون 100واحد،قند سفید خرد شده 180.احد،قند را در حالت سدی در عرق حل می کنند و با کاغذ صاف می نمایند150-60 گرم از این شربت در تحریک و تقویت معده موثر است.
عرق انیسون:یک واحد انیسون را با مقداری آب مخلوط و در حماما ماریه با وسیله دیگری تقطیر کنند تا جمعا4 واحد به دست آید و مصرف کنند.
پوسیون بادشکن انیسون:12 قطره اسانس انیسون،4 گرم قند سفید ،8 گرم تنطور زنجبیل ،250 گرم عرق نعنا فلفی را مخلوط کنند60-15 گرم از این پوسیون برای رفع قولنجهای نفخ موثر است.
مشخصات
گیاهی است پایا با ریشه ای قوی دو کی شکل.برگهای آن مرکب و سبز است.برگهای پایین ساقه دارای 9 برگچه دندانه دار و برگهای بالای ساقه با بریدگی زیاد به صورت نوار درآمده است .ریشه گیاه بوی نامطبوعی داردو طعم آن تند و تیز است.
این گیاه در چمنزارهای مرطوب و حاشیه جنگلها به طور خودرومی روید. در ایران در آذربایجان افشار و بین قطور سو و زاراشو و در گیلان در داماش دیده می شود.از نظر ترکیبات شیمیایی دارای اسانس و ماده تلخ است.درریشه آن وجود ماده تلخ پیم پی نلین تایید شده است.
خواص و کاربرد
ریشه گیاه تلخ و گس گزنده و در اروپا به عنوان لیتون تری پتیک برای حل کردن سنگهایی که در اعضای مختلف بدن تشکیل می شود.به کار می رود ، در ضمن اشتها آور و مقوی و تونیک و قاعده آور نیز می باشد. ریشه و سرشاخه های گیاه معطر و بادشکن و تونیک معده است[لیو]جوشانده گیاه برای نفخ و گازهایی که در اثر سوهاضمه ایجاد می گردد ،خورده می شود. در استعمال خارجی از جوشانده گیاه آن به طور غرغره برای رفع گلو درد و ضد عفونی دهان استفاده می شود
مقدار خوراک آن از گرد ریشه تا یک گرم و برای تهیه جوشانده سر شاخه گلدار با ریشه آن مصرف می شود و 40 گرم گیاه با ریشه را در 1000 گرم آب می جوشانند و صاف کرده و با شکر بتدریج می خورند،جوشانده ان برای انقباض رحم در زنان حامله مفید است .
گونه دیگری از این جنس که در بلوچستان می روسد نام علمی آن می باشد. گیاه خیلی کوچکی است (15-10 سانتی متر)علفی یکساله.گلهای آن سفید و دارای میوه تخم مرغی پوشیده از تار سفید است.
از نظر خواص در هندوستان دانه های آن را له کرده با آب مخلوط و برای تسکین دل درد می خورند.
منبع: www.taamasrar.com/خ
