گفت‌وگو با خانم دکتر شیرین نیرومنش درباره بارداری و زایمان دوقلو
خیلی از زوج‌ها دوست دارند 2 یا 3 فرزند داشته باشند اما معتقدند گذراندن دوباره مراحل پرورش و تربیت برای فرزند دوم دشوار است و فرزندان دوم و سوم به اندازه فرزند اول از لحاظ مادی و معنوی تامین نمی‌شوند. خیلی از زوج‌ها هم وقتی بچه‌های دوقلو را در خیابان می‌بینند، به حال والدین آنها غبطه می‌خورند و می‌گویند: «خوش به حالشان! یک بار سختی‌‌های بچه دارشدن را تحمل کرده و در عوض صاحب 2بچه شده‌اند». اما اگر کمی به شرایط بارداری و زایمان 2 یا چندقلویی فکر کنیم و روزهای مشقت‌بار ابتدای تولد آنها را در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که نگهداری همزمان از 2 کودک واقعا مشکل است. گفت و گوی ذیل با خانم دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره 2 یا چندقلویی زایی است.
خیلی از زوج‌ها دوست دارند فرزندان دوقلو داشته باشند. نظر شما در این باره چیست؟
بارداری دوقلویی عوارض زیادی دارد و تمام خطرهای احتمالی بارداری معمولی مانند سقط جنین، خونریزی، مسمومیت بارداری، قطع جفت، جفت سرراهی، دیابت، مشکلات ادراری، کم‌خونی فقرآهن، نقص جنین، اختلال رشد جنین، سقط، زایمان زودرس، افزایش احتمال سزارین و انتقال خون بین جنین‌ها (به‌خصوص در دوقلوهای همسان) در بارداری 2 یا چندقلویی بیشتر است.
منظورتان از انتقال خون بین جنین‌ها چیست؟
عروق خونی دوقلوهای همسان با هم اتصالاتی دارند و ممکن است خون یک جنین به جنین دیگر منتقل شود و در نتیجه یک جنین رشد بیش از حد و دیگری رشد ناکافی داشته باشد.
برخی معتقدند مصرف مداوم قرص‌های پیشگیری از بارداری و قطع ناگهانی آن باعث افزایش احتمال بارداری دوقلویی می‌شود. آیا این نظر درست است؟
شاید، خانم‌هایی که به‌طور مداوم قرص پیشگیری مصرف کرده‌اند و می‌خواهند مصرف قرص را قطع کنند، باید تا 1 ماه پس از قطع مصرف قرص‌ها، از روش‌های طبیعی پیشگیری استفاده کنند. طبق آمارها، احتمال بارداری دوقلویی در خانم‌هایی که طی 1 ماه پس از قطع قرص پیشگیری باردار شده‌اند، بیشتر است اما این موارد در کشور ما زیاد گزارش نشده و علت بیشتر موارد بارداری‌های دوقلویی، تجویز زودهنگام داروهای نازایی برای افراد دارای شانس باروری است. بعد از قطع روش‌های پیشگیری، برای نابارور دانستن زوج به 1 سال زمان نیاز است. یعنی اگر یک سال بدون استفاده از هیچ روش پیشگیری‌ای خانم باردار نشود، باید برای تشخیص ناباروری و درمان اقدام کرد.
پس چطور ممکن است یک زوج به طور طبییعی صاحب دوقلو شوند؟
سابقه دوقلوزایی در خانواده خانم مهم است. البته وزن زیاد و سن بالای 35 سال نیز احتمال بارداری 2 یا چندقلویی را افزایش می‌دهد اما تغییر شرایط محیطی لقاح و شیوه تغذیه مادر احتمال بارداری دوقلویی را افزایش نمی‌دهند. اگر یک تخمک زن با یک اسپرم مرد تلقیح و سپس به دلایل نامشخص نطفه تشکیل‌شده به 2 جنین هم‌جنس جدا یا چسبیده تبدیل شود، دوقلوها همسان خواهند بود و اگر به هر دلیلی به جای یک تخمک دو تخمک از تخمدان آزاد و بارور شوند، دوقلوهای غیرهمسان شکل می‌گیرند.
بارداری دو یا چندقلویی اصول تغذیه و شیوه زندگی خاصی را می‌طلبد؟
در بارداری دوقلو، وزن مادر 17-16 کیلوگرم افزایش می‌یابد و به‌دلیل احتمال بیشتر بروز خطر، باید با فواصل کوتاه‌تری به متخصص زنان مراجعه کند و سونوگرافی‌های بیشتری انجام دهد. این خانم‌ها باید به خصوص از هفته 20 بارداری به بعد، فعالیت و استرس خود را کاهش دهند، زیاد نایستند و بیشتر استراحت کنند زیرا خطر زایمان زودرس وجود دارد. آنها باید به یک متخصص تغذیه مراجعه کنند تا با توجه به شرایط و وزن اولیه، یک برنامه غذایی سالم برایشان تنظیم شود. علاوه بر اینها، در بارداری 2 یا چندقلویی نیاز مادر به آهن و فولیک‌اسید افزایش می‌یابد.
گفته می‌شود فشار روی لگن و مقعد خانم باردار می‌تواند او را دچار بواسیر کند. خانمی که دوقلو باردار است و بی‌شک این فشار برای او بیشتر، می‌تواند از بروز این مشکل پیشگیری کند؟
اگر خانمی از قبل دوران بارداری دچار بواسیر (همورویید) است، باید حتما آن را درمان کند و در دوران بارداری مراقب باشد دچار یبوست نشود و مایعات، سبزی‌ها و غذاهای ملین (مثل روغن زیتون) را در برنامه غذایی خود بگنجاند.
بعضی خانم‌ها نگران‌اند بارداری 2یا چندقلویی باعث بشود نتوانند زایمان طبیعی داشته باشند، این نگرانی بجاست؟
بله، در بارداری معمولی سر جنین به سمت پایین قرار می‌گیرد اما جنین‌های دوقلو ممکن است در وضعیت‌های متفاوتی باشند و اگر به‌طور عرضی یا در حالت پا رو به پایین قرار گرفته باشند، باید سزارین انجام شود.
زایمان دوقلوها باید در شرایط خاصی باشد؟
بله، از آنجا که احتمال زایمان زودرس و نارس بودن نوزادهای دوقلو زیاد است، بیمارستان باید به تجهیزات لازم و بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان مجهز باشد و متخصص زنان، بیهوشی و کودکان در اتاق زایمان حضور داشته باشند. اگر احتمال زایمان زودرس وجود داشته باشد، برای مادر آمپول بتامتازون تجویز می‌شود تا به رسیدگی ریه‌های جنین کمک کند.
شرایط مادر بعد از زایمان چگونه خواهد بود؟
در این زنان خونریزی و افسردگی‌های پس از زایمان بیشتر است و اطرافیان باید شرایط مناسبی برای مراقبت از این مادران فراهم و از او حمایت کنند.
آیا مادر می‌تواند پس از دوقلوزایی، هر دو نوزادش را با شیر خود تغذیه کند؟
بله، معمولا مادر می‌تواند به هر دو کودک شیر دهد اما اگر بچه?ها رشد کافی نداشته باشند، باید زیرنظر پزشک شیر مصنوعی هم مصرف کنند.
منبع:هفته نامه سلامت