پژوهش/اخلاق کتاب خوانی
مقدمه
مطالعه، یکی از نیازهای اساسی در زندگی امروزی است. با افزایش روزافزون اطلاعات، کنار گذاشتن مطالعه، سبب محروم شدن از اطلاعات جدید می شود و به دنبال آن، آدمی احساس می کند از زمان خود عقب مانده است. برای دستیابی به مطالعهای موفق و سودمند، نکاتی وجود دارد که رعایت آنها ما را در رسیدن به هدف یاری رسان خواهد بود.
الف) نکات معنوی
کسب دانش، در شکوفایی و تعالی انسان مؤثر است. مطالعه کتابهایی که سبب افزایش معرفت انسان میشوند، مقدمهای برای نزدیکی به خداوند و کوشش در بندگی اوست. استوارسازی عقاید دینی و درک مقام و جایگاه بزرگان دین، آشنایی با اسوه های پارسایی و ایمان و دیگر دانشهایی که از سفره مطالعه به دست میآیند، گام هایی در رسیدن به تکامل است. ازاین رو، چنین مطالعهای خود عملی معنوی و عبادت شمرده شده و انجام آن با تشریفات معنوی، سودمندی بیشتری خواهد داشت. برخی از مقدمات و فنون معنوی مطالعه چنین است:
1. مطالعه با وضو؛
2. مطالعه با نیت تقرب به خداوند و به عنوان رفتاری عبادی؛
3. آغاز مطالعه با دعای مخصوص آن؛
4. یاری طلبی از خداوند برای فهم بهتر مطالب، یادسپاری و به کارگیری آن؛
5. عزم جدی در تبدیل اطلاعات سودمند به رفتارهای اخلاقی و مورد رضایت حقتعالی؛
6. بهرهگیری از اطلاعات به دست آمده در زدودن اخلاقهای ناپسند و آراسته شدن به رفتارهای شایسته؛
7. تلاش برای استفاده از اطلاعات گردآوری شده در راه کمک به دیگران و گرهگشای فکری از نیازمندان فکری و فرهنگی؛
8. تلاش در نشر دانش اندوخته شده و تشویق دیگران به مطالعه.
ب) نکات روانشناختی
کاری موفقیتآمیز است که درست انجام شود. گاهی با فراهمسازی شرایط مطالعه، چنان از زمان مطالعه و کیفیت آن لذت میبریم که آن را بر هر کار دیگری ترجیح می دهیم و زمانی با ناآگاهی، مطالعه را به کاری سخت، خسته کننده و ناخوشایند تبدیل مینماییم. برای داشتن مطالعهای سودمند و موفق، رعایت چند نکته ضروری است:
1. دروازه ورود به شهر مطالعه و پیوستن به اهل دانش، توجه به آثار فراوان آن است.
2. رمز ماندگاری در شهر مطالعه و اسکان در آن، رعایت اعتدال و به کار بستن اطلاعات به دست آمده است.
3. تمرکز، شما را ساعتها جلو میاندازد. در هر زمان فقط برای آن زمان باشید و به چیز دیگری فکر نکنید.
4. حواسپرتی، دشمن حافظه و یادگیری است. برای بسیجکردن حواس خود تلاش کنید.
5. مکان مطالعه باید جایی آرام، پرنور و پر از هوای تازه باشد.
6. اگر بتوانید در زمانهای منظمی مطالعه کنید، میوههای بیشتری خواهید چید.
7. به یاد داشته باشید که کار کم، ولی سودمند، بهتر از کار زیاد، اما بیفایده است.
8 . مقدار زمانی که به مطالعه اختصاص میدهید، اهمیت چندانی ندارد، بلکه محصولی که از این برنامه برداشت میکنید، مهم است.
9. مطالعه را به جذابترین کار خود در شبانهروز تبدیل کنید.
10. به مطالعه خود تنوع بدهید و مطالب گوناگونی را بخوانید.
11. مطالب تازهای که میآموزید برای دیگران بازگو کنید. این کار توان بیشتری برای اقدام به مطالعه بعدی به شما میدهد.
12. پس از مطالعه، وارد دنیای شیرین تفکر شوید. نظر بدهید و نظرات خود را یادداشت کنید.
13. با یادداشتبرداری از مطالب مهم کتاب، از فراموش کردن آن جلوگیری کنید.
14. کتابهایی را که خواندهاید نگاه دارید، این کتابها، سند گفتههای شما خواهند شد.
15. در انتخاب کتاب دقت کنید. از اهل فن مشورت بگیرید و در خرید آن دشوارپسند باشید. شما برای فکر و روح خود غذا تهیه میکنید؛ پس باید احتیاط بیشتری به خرج دهید.
16. پس از عادت کردن به مطالعه، خودتان بهترین کارشناس مطالعه درباره خود می شوید.
17. خستگیهای روزانه و دغدغههای فکری را با آرامش مطالعه برطرف کنید. شما ذهن خود را با تمرکز بر روی صفحات کتاب مورد علاقهتان نوازش می دهید.
18. پیش از مطالعه، هدف یا اهداف خود را از کتابی که در دست دارید روشن کنید.
19. با طرح سؤال، کنجکاوی خود را در دنبال کردن مطالب کتاب مورد مطالعه افزایش دهید.
20. از لذت مطالعه برای دیگران هم تعریف کنید و آنها را در جرگه اهل دانش ثبت نام کنید.
ج) نکاتی درباره دعای پیش از مطالعه
«اَللّهُمَّ اَخْرِجْنی مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَکْرِمْنی بِنُورِ الْفَهْم اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَ انْشُر عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمین؛ خدایا! مرا از تاریکی نادانی و توهم برهان و با نور درک و فهم گرامیام دار. خدایا! درهای مهرت را به رویم بگشا و گنجینههای دانش بیپایانت را بر من بگستران. به مهرورزیات ای مهربانترین».
1. نادانی، سیاهی و تاریکی است و قدم گذاشتن در وادی تاریک، پر خطر و ترسناک است. کسب دانش و مطالعه، چراغی است برای روشنایی این وادی و رهیدن از خطرهایی که در کمین نادانان است.
2. توان فهم و درک، از سوی خداوند به بندگان هدیه میشود. این هدیه آسمانی، سبب تکریم و بزرگداشت زمینیان است. ازاین رو، عالمان، دانایان و دانشمندان مورد احترام هستند. سختترین مطالب را هم میتوان با تکیه بر لطف الهی فهمید.
3. خداوند، ولیّ و سرپرست مؤمنان است و آنها را از تاریکی به سوی روشنایی رهنمون میگردد.[1] خداوند با گشودن دروازههای دانش، پرتوی دیگر از جلوه مهرش را به روی جویندگان دانش میگشاید.
4. دانش حقیقی نزد خداوند است و او به هر که بخواهد و صلاح بداند، میبخشد.[2] مطالعه کننده در آغاز راه از خداوند میخواهد تا از آن دانش بیمثالش به وی ارزانی دارد.
