سیر تاریخی امر به معروف و نهی از منکر

به حکم قرآن، حضرت حق تعالی خود موسس و بنیان گذار فریضه بزرگ امر به معروف و نهی از منکر هستند. قرآن در جایی می فرماید:
(ان الله یامر بالعدل والاحسان وایتاء ذی القربی وینهی عن الفحشا والمنکر)3، از این آیه استفاده می شود که موضوع امر به معروف و نهی از منکر یک موضوع ریشه ای است; یعنی از همان بدو تولد حضرت آدم و حوا(ع)، بحث امر به معروف و نهی از منکر هم پدید آمد. شاهد گفته ما همان گفت وگوی زیبایی است که خداوند در بخشی از آن به حضرت آدم(ع) می فرماید: (ای آدم تو با زوج خود در بهشت جای گزین و در آن جا از هر نعمت که بخواهید برخوردار شوید، ولی به این درخت نزدیک نشوید که از ستم کاران خواهید بود)4.
(اسکن انت وزوجک الجنه) مصداقی از مصادیق معروف و (لاتقربا هذه الشجره) عنوانی از عناوین منکر شمرده شده است.
اریخ گواهی می دهد که این موضوع در پی چرخیدن چرخ هستی و تطورات مختلف مکتبی و طبیعی هم چنان رشد و نمو می کرد. حضرت نوح نبی الله را می بینیم که چگونه قوم خود را امر به معروف می کند و می فرماید: (اعبدوالله مالکم من اله غیره)5. بعد از او حضرت ابراهیم خلیل الله را می یابیم که ابتدا قومش را از منکر دور کرد سپس به معروف رهنمون ساخت و فرمود: (تعبدون ماتنحتون والله خلقکم وماتعملون)6. بعد از حضرت ابراهیم فرزندانش هر کدام قوم خود را امر به معروف و نهی از منکر کردند; به عنوان نمونه قرآن در مورد حضرت شعیب می فرماید:
(قال یا قوم اعبدوالله)7. در رابطه با حضرت لوط می فرماید: (واذ قال لقومه اتاتون الفاحشه)8. در رابطه با حضرت الیاس(ع) می فرماید: (اذ قال لقومه الا تتقون اتدعون بعلا وتذرون احسن الخالقین)9. و نیز حضرت هود10 و حضرت صالح11 و به دنبال آنان حضرت موسی کلیم الله است که این وظیفه خطیر را انجام می دهد و آن وقتی است که حضرت موسی(ع) مدت چهل شبانه روز به کوه طور مشرف شدند و هنگامی که برگشت دید قومش گرفتار منکر سامری شدند، از این رو آن ها را نهی از منکر کرد و فرمود: شما بعد از من بسیار بد حفظ الغیب12 من کردید (.
بعد نوبت به حضرت عیسی روح الله رسید که به قومش فرمود:
(فاتقوا الله واطعیون ان الله ربی وربکم فاعبدوه هذا صراط مستقیم)13.
این رکن رکین با آمدن پیامبر رحمت،جایگاه رسمی پیدا کرد و از دایره محدود پیامبران و انبیا به انسان های آزاده دیگر هم گسترش یافت.
پی نوشت ها:
1 امر به معروف و نهی از منکر، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه.
2 تحریرالوسیله، کتاب الامر بالمعروف والنهی عن المنکر، ص463.
3 نحل(16) آیه 90.
4 بقره(2) آیه 35.
5 اعراف(7) آیه 59.
6 صافات(37) آیه 9594.
7 اعراف(7) آیه 85.
8 همان، آیه 80.
9 صافات(37) آیه 125124.
10 اعراف(7) آیه 65.
11 همان، آیه 73.
12 همان، آیه 150.
13 آل عمران(3) آیه 51 50.