خارش، هزار و یک علت دارد

گفتگو با دکتر بهروز باریک‌بین درباره خارش و علل آن
خارش، یکی از شایع‌ترین شکایات پوستی است که گاهی آن‌قدر شدیدمی‌شود که خواب و آرام را از آدم می‌گیرد. شدت خارش گاهی به حدی است که بیمار با خاراندن‌های مکرر، بدنش را زخم می‌کند. با دکتر بهروز باریک‌بین، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره این مشکل نسبتا شایع به گفتگو نشسته‌ایم.

آقای دکتر! اصلا چرا پوست آدم می‌خارد؟
 

دلایل متعددی برای خارش پوست وجود دارد که برخی از آنها مربوط به بیماری‌های پوستی است و برخی مربوط به بیمار‌ی‌های عمومی؛ مثل هپاتیت C، بیماری‌های انسدادی کبد، نارسایی کلیه، کم‌کاری یا پرکاری تیرویید، کم‌خونی فقرآهن، پرخونی، برخی سرطان‌های خونی مثل لوسمی و لنفوم (به خصوص لنفوم هوچکین)، میلوما، سرطان‌های داخلی، انگل‌های روده‌ای، ام‌اس، ایدز و برخی بیماری‌های اعصاب و روان. دیابت نیز به کرات جزو علل داخلی خارش مطرح می‌شود اما اغلب افراد مبتلا به دیابت خارش ندارند. بنابراین اگر فردی با خارش عمومی مزمن مراجعه کرد، اول باید یک معاینه و آزمایش کامل برای بررسی بدخیمی‌های داخلی و بررسی عملکرد تیرویید، کبد، کلیه و حتی ایدز و هپاتیت، البته بر اساس صلاحدید پزشک، مدنظر باشد.

بعضی‌ها بلافاصله پس از حمام دچار خارش می‌شوند؛ آیا ممکن است این هم ریشه در بیماری خاصی داشته باشد؟
 

از بیماری‌های داخلی که باعث خارش می‌شوند، نوعی پرخونی به نام پلی‌سیتمی ورا وجود دارد که در آن، بیش از یک‌سوم افراد از خارش رنج می‌برند. خارش این افراد بیشتر با تغییر حرارت و به خصوص دقایقی بعد از استحمام است. علتش هم مشخص نیست و کمی آسپیرین موجب تخفیف فوری خارش در‌ آنها می‌شود. اما از بحث بیماری‌های داخلی که بگذریم، بیماری‌های پوستی متعددی وجود دارند که خارش جزو شکایات اصلی مبتلایانش است؛ مثلا اگزمای سرشتی، گال و درماتیت هرپسی‌فرم.

چه چیزهایی خارش را بدتر می‌کند؟
 

بیشتر خارش‌ها با گرما تشدید می‌شوند. همچنین استرس، اضطراب و ترس نیز می‌توانند خارش را تشدید نمایند. اکثر خارش‌ها، شب‌هنگام زمانی که فرد از کار و فعالیت روزانه فارغ می‌شود، تشدید می‌شوند. کانال گوش خارجی، سوراخ بینی و ناحیه اطراف مقعد و ناحیه تناسلی، نواحی مستعد خارش محسوب می‌شوند.

خارش هم می‌تواند ریشه عصبی داشته باشد؟
 

بله، برخی خارش‌ها در حیطه بیماری‌های پوست و مو بسیار مرتبط با مسایل روحی و روانی هستند و به همین علت به آنها درماتیت‌های عصبی (نورودرماتیت) می‌گویند. در این بیماری‌ها فرد تمایل شدیدی به خاراندن برخی نواحی در دسترس پوست دارد و از خاراندن این نواحی احساس لذت می‌کند و یک سیکل معیوب از خارش و خاراندن درست می‌شود و پوست شبیه پسوریازیس می‌شود. در درمان این افراد باید حتما به مسایل روحی توجه شود و درمان موضعی صرف جواب نمی‌دهد. در برخی موارد مثل کهیر، علت اصلی خارش ماده هیستامین است. کهیر می‌تواند به دلیل مصرف یک دارو یا غذای خاص یا به دلیل برخی عفونت‌ها باشد و البته علل متعدد دیگری هم برای کهیر وجود دارند؛ مثلا ممکن است نور آفتاب یا تماس با آب یا تماس با سرما یا ارتعاش موجب کهیر شود. گاهی حساسیت‌های پوستی به برخی مواد موجب خارش‌های شدید می‌شود، مثل کسی که با اسپری ضدعرق و خوش‌بوکننده زیر بغل دچار حساسیت می‌شود.

آیا این خارش‌‌ها درمان دارند؟
 

بله، البته! قدم اول درمان، تشخیص علت خارش است و بدون این مهم، فایق آمدن بر خارش بسیار مشکل است اما برخی اقدامات وجود دارد که می‌تواند به تخفیف خارش کمک کند؛ مثلا خنک نگاه داشتن محیط و پرهیز از حمام‌های داغ و لباس‌های پشمی. خشکی پوست هم یکی از علل مهم خارش است و لذا در بیمارانی که از خشکی پوست رنج می‌برند چرب و مرطوب نگاه داشتن پوست برای تخفیف خارش اهمیت بسیاری دارد. در افراد مسن، خشکی یک علت مهم و شایع است که باید مراقب استفاده از شوینده‌های نامناسب پوست و استحمام‌های مکرر که باعث خشکی پوست می‌شوند، بوده و مرتب از مرطوب‌کننده استفاده نمایند. برخی داروهای موضعی نیز می‌توانند موجب کاهش‌ خارش‌های موضعی شوند؛ مانند بی‌حس‌کننده‌های موضعی (مثل کرم لیدوکائین، ژل نیزوکائین) و برخی آنتی‌هیستامین‌های موضعی (مثل کرم داکسپین) و محلول‌های موضعی حاوی کامفور یا مفتول. کورتون موضعی هم در برخی موارد که علت خارش، التهاب است (مثل اگزماها)می‌تواند مفید باشد. کرم یا لوسیون کالامین نیز می‌تواند مفید باشد. باید توجه داشت که تمام داروهای موضعی گاهی می‌توانند خود موجب ایجاد آلرژی و حساسیت شده و موجب تشدید خارش شوند؛ بنابراین مصرف این داروها باید زیرنظر پزشک و ترجیحا به تجویز متخصص پوست باشد تا بتواند اتفاقات احتمالی را مدیریت نماید. از نظر داروهای خوراکی هم آنتی‌هیستامین‌ها از شایع‌ترین داروهای تخفیف خارش‌اند. اما بسیاری از این داروها خواب‌آور بوده و به خصوص در افرادی که رانندگی می‌کنند یا در افراد مسن باید بسیار مراقب بود. داروهای آنتی‌هیستامین غیرخواب‌آور روی خارش اثر ندارند، مگر در مورد کهیر. از برخی داروهای ضدمخدر نیز اثرات ضدخارش دیده شده و در نهایت از نور درمانی نیز می‌توان در برخی خارش‌ها استفاده کرد.
منبع:www.salamat.com
/ع