بررسی برخی مسائل زنان با رویکردی به اندیشه حضرت امام(س)

معرفی چند پژوهش

موضوعات و مباحث مربوط به زنان همواره یکی از مباحث مهم و فراگیر در طول تاریخ اندیشه ها بوده و در دوران معاصر به دلایل مختلف از رشد و بسامدی بیشتر در ایران و جهان برخوردار شده است.

زنان در اندیشه حضرت امام [زن از دیدگاه امام خمینی(س)]

پژوهشگر: طیبه ابراهیمی

رشته، مقطع و محل تحصیل: معارف اسلامی، کارشناسی/ 1380، قم، جامعه الزهرا(س)

استاد راهنما: حسن محمدی

چکیده: زنان در برهه های مختلف زمان کمتر از حقوق انسانی خویش بهره برده اند، گاه ملعبۀ سرمایه داران و مردان بی بندوبار بوده اند یا به عنوان یک کالای تجاری مورد خرید و فروش واقع می شدند، اما به فرمایش امام خمینی اسلام زنان را نجات داد و مقام و منزلت او را به حدی بالا برد که حضرت زهرا(س) را به عنوان بانویی نمونه و انسانی کامل به جهانیان معرفی نمود. نقش زنان در تربیت را در دو امر می توان خلاصه کرد: 1- اهمیت نقش مادران در تربیت صحیح فرزندان. امام(س) صلاح و فساد فرزندانی که در دامن مادر پرورش می یابند را موجب اصلاح و فساد جامعه دانسته، متذکر می شوند که مادران مسئول افعال و اعمال فرزندان هستند. 2- اهمیت و شرافت مادری و لزوم تکریم مادران به دلیل تحمل رنج ها و مشقت ها. امام خمینی تعلیم و تعلم را بر زنان و مردان واجب می دانستند. چنانچه جهت فراگیری علوم سیاسی خواهران، مکتب هایی تأسیس نمودند و بانوان را به تهذیب نفس همراه با تحصیل علم توصیه کردند در عرصه سیاسی فعالیت زنان به قبل و بعد از انقلاب تقسیم می شود که امام از حضور زنان در نهضت تنباکو و مشروطیت به نیکی نام می برند، چنانچه حضور گستردۀ زنان در تظاهرات قبل از پیروزی انقلاب را نشانۀ مهم سیاسی بالای زنان می دانستند. زنان در پیروزی انقلاب سه نقش اساسی بر عهده داشتند: 1- تحولات روحی و فکری زنان و رهایی از وضعیت اسفبار رژیم پهلوی 2- پیشگام بودن در نهضت و تشویق مردان 3- حضور در تظاهرت و سهیم بودن در نهضت. در زمینه های اقتصادی نیز امام در راستای اشتغال زنان به عنوان عضوی از جامعه که بتوانند در حل مشکلات کوشا باشند کاملاً موافق بودند، اما اعتقاد داشتند که اولاً مادر بودن شغل اصلی زنان است و ثانیاً رضایت همسر شرط مهم در اشتغال زنان می باشد. در زمینۀ دفاع مقدس امام خمینی(س) تأکید داشتند که دفاع بر زنان نیز واجب است و زنان با آموزش های نظامی باید آمادۀ دفاع از مملکت باشند، ایشان همواره حضور زنان در پشت جبهه و روحیۀ شهادت طلبانۀ آنان را مورد تقدیس قرار می دادند.

***

مساله هویت زنان با تاکید بر گفتمان امام خمینی(س)

پژوهشگر: سکینه اسدی

رشته، مقطع و محل تحصیل: اندیشه سیاسی در اسلام، کارشناسی ارشد/ 1386، پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

استاد راهنما و استاد مشاور: محمدحسین جمشیدی، منصور انصاری

چکیده: جنسیت به عنوان یکی از انواع هویت چیزی جز حاصل گفتمانها نیست. مفاهیم زنانگی و مردانگی نتیجه توافق و عدم توافق گفتمان ها است. برای اینکه هویت زنان را بررسی کنیم باید ببینیم چه گفتمانی در مورد آنها چه گفته است. در این رساله با توجه به نظریه گفتمانی ارنستو لاکلا و شنتال موفه (که بر مبنای نظریه رابطه ای هویت بود) نشان دادیم که در هر دوره خاص گفتمان های مختلف چگونه به تثبیت موقتی هویت می رسند. با توجه به اینکه هویت نوین زنان با ورود مدرنیته به ایران همراه بود این مسأله را از زمان انقلاب مشروطه به طور توصیفی بررسی کردیم اما مهمترین نکته و مرکز ثقل رساله بر این است که در دهه 60-1350 (که مقارن با انقلاب اسلامی بود) گفتمان امام خمینی چه هویتی را برای زنان ایران ترسیم نمود. بدین ترتیب از زمان هویت بخشی گفتمانها زنان ایرانی با دو دنیای متفاوت روبرو شدند. دنیای سنت و آنچه از گذشتگان به جای مانده بود و تجربة موفق آنها بود و آنچه دنیای جدید با مقتضیاتش و با توجه به عقل بشر به آنها هدیه کرده بود. آنچه بیش از همه در این رساله به چشم می خورد مواجه شدن زنان در این دو دنیای متفاوت است. با توجه به محور قرار گرفتن دیدگاههای امام خمینی به تشریح گفتمان ایشان -در مواجهه با مسأله هویت زنان- پرداختیم. گفتمان امام خمینی با محور قراردادن دال اسلامیت هویت زنان را با دالهای مدرنیته مفصل بندی می کند.

***

نگرش فقهی بر مساله قضاوت زن از دیدگاه فقها و امام خمینی(س)

پژوهشگر: نرگس شاه محمدی

رشته، مقطع و محل تحصیل: فقه و مبانی حقوق اسلامی، کارشناسی ارشد/ ٨١-٨٠، پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

استاد راهنما و استاد مشاور: لعیا جنیدی، سیدمحمد موسوی بجنوردی

چکیده: این رساله درصدد پاسخ دادن به این پرسش است که فقهاء شیعه با چه ادله عقلی و نقلی بر عدم جواز قضاوت زن حکم داده اند و این ادله تا چه حد منطبق با قرآن به عنوان تنها منبع تحریف نشده است و آیا ذکوریت در قاضی یک امر الهی و تغییر ناپذیر است؟با نگاهی به اراء فقیهان هر دو مذهب تشیع و تسنع، اکثریت فقیهان رأی به جایز نبودن قضاوت زنان داده اند و در این میان به ادله ای از کتاب و سنت و نیز دلایلی چون عقل، اجماع، قیاس و استحسان – دو مورد اخیر در آراء فقه های سنی دیده می شود – مطرح کرده اند اما پژوهش در متون نشان می دهد ادله فقیهان بر جایز نبودن قضاوت زنان مبتنی بر هیچ منبع معتبر و محکم عقلی و شرعی نبوده و اغلب تحت تأثیر شرایط زمانی و مکانی بوده است. حال با تغییر شرایط سیاسی و اجتماعی و ظرفیت بالای اجتماعی شرط ذکوریت در قاضی قابل تجدید نظر است بدون اینکه تغییری در آموزه های دینی داده شود. در بخشی از این رساله نظریات امام خمینی(س) بررسی شده است، ایشان معتقد به ذکوریت بوده و این دیدگاه وی پس از انقلاب هم تغییری نیافت اما براساس نقش زمان و مکان در فقه شیعی می توان. نظریه فقهی اجتهادی را طراحی کرد که در آن معضل یکنواختی و موانع ساختاری فقهی را رفع می نماید.

***

ح‍ض‍ور ف‍ق‍هی زن در سین‍م‍ا ب‍ا ت‍کیه ب‍ر ن‍ظر ام‍ام خ‍مینی(س)

پژوهشگر: سیده ف‍اطم‍ه م‍ریدی

رشته، مقطع و محل تحصیل: فقه و اصول، کارشناسی ارشد/ 1388، قم، ج‍ام‍ع‍ه ال‍زه‍را(س)

استاد راهنما و استاد مشاور: م‍ه‍دی اع‍ت‍م‍ادی ف‍رد، اب‍راهیم اک‍ب‍ری دیزگ‍اه

چکیده: رسانه به طور عام و سینما به طور خاص به عنوان مظهری از مظاهر تمدن جدید انسانی در عالم مدرن مطرح است که ورود آن به جامعه اسلامی چالش های فقهی زیادی به همراه داشته و دارد. حضور زن مسلمان به عنوان بازیگر در سینما بخش عمده ای از این چالش ها را به خود اختصاص میدهد. تا کنون نسبت به حضور زن در سینما سه رویکرد کلی از سوی فقهای اسلامی ابراز شده است. نگارنده بر آن است که به یاری خداوند ضمن ارائه توصیفی مناسب در راستای این سه رویکرد جایگاه هر یک را مشخص و ممتاز نماید.

***

بررسی دیدگاه امام خمینی(س) درباره اشتغال زنان و بیان مبانی فقهی – حقوقی آن

پژوهشگر: لیلا اکبرزاده

رشته، مقطع و محل تحصیل: ف‍ق‍ه و م‍ب‍انی ح‍ق‍وق اس‍لامی، کارشناسی ارشد/ 1390، پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده ام‍ام خ‍مینی(س) و ان‍ق‍لاب اس‍لامی

استاد راهنما و استاد مشاور: سیدمحمد موسوی بجنوردی، جمشید جعفرپور

چکیده: اسلام به عنوان دین جامع و جهان شمول، احکام و مقررات فراوانی را به منظور تبیین وظایف انسان در رابطه با خداوند و تنظیم روابط او با همنوعانش بیان نموده است. این احکام به صورت مجموعه ای از حقوق و تکالیف است از جمله این مقررات، حقوق و وظایفی است که اعضای یک خانواده، از آن برخوردارند. اسلام برای خانواده اهمیت ویژه ای قائل است و برای سلامت خانواده و یشگیری از تزلزل آن دستورات فراوانی وجود دارد. از میان اعضای خانواده، زن بیش از دیگران مورد توجه قرار گرفته است. موضوع اشتغال زن در خارج از خانه یکی از مسائل چالش برانگیزی است که اگر به ابعاد مختلف آن، توجه دقیقی نشود، استحکام خانواده را در معرض خطر قرار می دهد.

این پژوهش پس از بررسی مبانی فقهی – حقوقی اشتغال زنان به این نتیجه می رسد که اشتغال زنان در خارج از خانه به نحو مشروط و در شرایط خاص جایز است. در ادامه به نقد و بررسی موارد شبهه در اشتغال پرداخته و متذکر می شود که در فقه امامیه بعضی مشاغل به دلیل منع شرعی یا مصلحت اندیشی نظام برای بانوان ممنوع می باشد. در فصل آخر با بررسی مبانی فقهی امام خمینی(س) و نقش عنصر زمان و مکان در موضوع اشتغال زنان به این نتیجه می رسد که اشتغال زنان تا آنجا که به استحکام خانواده لطمه نزند و تربیت فرزندان را به خطر نیندازد و با رعایت عفاف و پرهیز از اختلاط زن و مرد صورت گیرد؛ بلا مانع است و گرنه در اسلام اولویت با خانواده و حفظ حریم این نهاد مقدس است و مجموع تعالیم اسلامی، در صدد است تا زن بدون ضرورت های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی محیط امن خانه و خانواده را ترک نگوید.

***

حق اشتغال زنان با تاکید بر دیدگاه های امام خمینی(س)

پژوهشگر: رقیه جوانی مطلق

رشته، مقطع و محل تحصیل: فقه و مبانی حقوق اسلامی، کارشناسی ارشد/ 1386، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات

استاد راهنما و استاد مشاور: احمد باقری، علیرضا امینی

چکیده: اشتعال و کار حق طبعی یک انسان اعم از زن و مرد است و بی تردید درتعامل اجتماعی افارد با یکدیگر و روابط اقتصادی انسانها با هم زن و مرد به عنوان آحاد تشکیل دهنده جامعه بشری نقش خاص خود را ایفا می کنند و نمی توان فعالیت های اجتماعی رابه یکی از آنها اختصاص داد و دیگری را محروم ساخت. اما قهراً تقاوت های فیزیکی و عاطفی زن و مرد از یک سو و حقوق و تعهدات متنوع و متفاوتی که هر کدام در مقابل دیگری از آن برخوردارند از سوی دیگر موجب خواهد شد که تاثیر آنها در جامعه و میزان اثر پذیری هر کدام به نوعی متفاوت از دیگری باشد. دراین نوشتار ضمن تاکید بر این حق طبیعی زن، در صدد هستیم تا با تبیین همه جانبه آن بان توهم را که مکتب فقهی اسلام زن را از هر گونه اشتغال و کار ممنوع ساخته بر طرف سازیم. در این میان پس از بررسی آراء و نظریات مختلف فقهی پیرامون حق اشتغال زن، از طریق پیامدهای جامعه شناختی و روان شناختی موضوع ونیز با تاکید بر ضوابط و محدودیت هایی که به جهت تفاوتهای خَلقی و خُلقی متوجه رفتار اجتماعی زنان خواهد بود به این نتیجه رسیده ایم که با ملاحظه اصول و مبانی فقه اسلامی اشتغال زنان در جامعه امروز به عنوان یک ضرورت غیرقابل انکار مطرح است و نصوصی که اشتغال زن را ممنوع می داند ناظر به مواردی است که با حقوق مرد در خانواده تعارض پیدا می کند یا شخصیت و شانیت زن را زیر سوال می برد و خدشه دار می سازد.

***

دیدگاه عالمان شیعه ایران معاصر: امام خمینی(س) و استاد مطهری(س) در مورد «حقوق سیاسی زنان»

پژوهشگر: راضیه ایروانی غفاری

رشته، مقطع و محل تحصیل: علوم سیاسی، کارشناسی ارشد/ 1385، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، واحد علوم و تحقیقات

استاد راهنما و استاد مشاور: ابراهیم برزگر، ملک یحیی صلاحی

چکیده: پژوهش حاضر به بررسی چگونگی تحول دیدگاه عالمان شیعه ایران معاصر: امام خمینی و استاد مطهری درباره «حقوق سیاسی زنان» می پردازد. دستیابی به چرایی تفاوت دیدگاه ایدئولوژیک و «بنیانگذار» نظام جمهوری اسلامی ایران و نیز «تئوریسین انقلاب» در سالهای قبل از وقوع انقلاب اسلامی (42-1341) در مقایسه با آستانه و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می تواند ما را در چگونگی موضع گیری سیاستگذاران نظام ج. ا. ا با فرایند جهانی شدن (الزام کشورها برای الحاق به کنوانسیون های بین المللی) یاری رساند. این مطالعه با استفاده از روش بازسازی نظریه «ساختار انقلاب های علمی» توماس کوهن و تطبیق آن با دیدگاه امام خمینی و استاد مطهری در مورد «حق مشارکت سیاسی زنان» در سه دوره: قبل از انقلاب اسلامی (بر مبنای فقه سنتی)، در آستانه و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی (حاکمیت فقه سنتی- پویا) و بعد از رحلت و شهادت (برمبنای فقه پویا) انجام شده است. بررسی عوامل داخلی و خارجی «مقتضیات زمان و مکان» به عنوان عوامل موثر بر تحول دیدگاه عالمان شیعه ایران معاصر: امام خمینی و استاد مطهری بیانگر آن است که «عوامل داخلی» خصوصیت «ایجابی» داشته اند. به عبارت دیگر، «بازاندیشی دینی» و نقد سنت و تجدد که موجب وقوع انقلاب اسلامی و تغییر نظام ارزشی حاکم بر جامعه و نیز تغییر «عرف» گردید، موجب شد تا با توجه به «نقش زمان و مکان و تأثیر آن بر اجتهاد» این عالمان دینی به تغییر «حکم» در مورد «حق مشارکت سیاسی زنان» رأی دهند. در حالی که عوامل خارجی «مقتضیات زمان و مکان» از جمله گسترش موج فمینیسم و مدرنیزاسیون، خصوصیت «سلبی» داشته است و عالمان شیعه ایران معاصر هم قبل از انقلاب (وقایع سالهای 42-1341) و هم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در برابر آن به موضع گیری پرداخته و آن را تیغة دیگر قیچی (همانند تحجرگرایی) موجب انزوای اسلام اصیل تلقی نموده اند.

***

بررسی تطبیقی جایگاه زن در اندیشه امام خمینی و دیدگاه های فمینیستی

پژوهشگر: انسیه ملکیان

رشته، مقطع و محل تحصیل: علوم اجتماعی، کارشناسی ارشد/ 1388، قم، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، دانشکده علوم اجتماعی

استاد راهنما و استاد مشاور: نعمت الله کرم اللهی، شمس الله مریجی

چکیده: موضوعات و مباحث مربوط به زنان همواره یکی از مباحث مهم و فراگیر در طول تاریخ اندیشه ها بوده و در دوران معاصر به دلایل مختلف از رشد و بسامدی بیشتر در ایران و جهان برخوردار شده است. رویکرد معقول به مباحث این عرصه و دفاع منطقی از اندیشه-های اسلامی در مورد زنان، مستلزم آشنایی هر چه بیشتر با دیدگاه های اسلامی و غیر اسلامی هست که در این زمینه مطرح شده است. این اصل اگر به گونه ای تطبیقی انجام شود از دامنه تأثیرگذاری بیشتری برخوردار است و دایره وسیع تری از حقیقت را روشن می سازد. از این رو در این رساله، در یک گونه شناسی تطبیقی نگرش امام خمینی(س) و فمینیسم در باب جایگاه زن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در این پژوهش جایگاه زن در سه بعد بررسی خواهد شد. الف) جایگاه زن به عنوان انسان. ب)جایگاه زن در خانواده. ج) جایگاه زن در اجتماع. که جایگاه زن در اجتماع در سه بعد بررسی خواهد شد. اول: جایگاه زن در اقتصاد. دوم: جایگاه زن در سیاست. سوم: جایگاه فرهنگی زن. در بین دیدگاه های فمینیستی ما سه دیدگاه را بررسی خواهیم کرد، زیرا این سه دیدگاه از اساسی ترین و شناخته شده ترین دیدگاههای فمینیستی هستند که عبارتند از: فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیست، فمینیسم رادیکال و در مراحل بعدی به مقایسه این سه دیدگاه با دیدگاه امام خمینی پیرامون جایگاه زن خواهیم پرداخت.

حقوق اجتماعی زنان از دیدگاه امام خمینی

پژوهشگر: سمیه نریمانی

رشته، مقطع و محل تحصیل: الهیات و معارف اسلامی، کارشناسی ارشد/ 1389، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج

استاد راهنما و استاد مشاور: رامین پورسعید، صدیقه مصدق صدیقی

چکیده: ح‍ق‍وق اج‍ت‍م‍اعی زن‍ان در زم‍ان ه‍ای م‍خ‍ت‍ل‍ف دس‍ت‍خ‍وش ف‍راز و ن‍شیب ه‍ای ف‍راوانی ش‍ده اس‍ت ت‍ا ج‍ایی ک‍ه در ب‍ع‍ضی دور ت‍اریخی ح‍تی از اص‍لی ت‍رین ح‍ق‍وق خ‍ود م‍ث‍ل ح‍ق حیات م‍ح‍روم ش‍ده و در ب‍ع‍ضی دور ب‍ه ح‍اک‍میت س‍رزمین خ‍ود دس‍ت یاف‍ت‍ن‍د. ب‍ر ه‍مین اس‍اس ح‍ق‍وق اج‍ت‍م‍اعی زن‍ان از دیر ب‍از م‍ورد م‍ن‍اق‍ش‍ات و ب‍ررسی ج‍ام‍ع‍ه ش‍ن‍اس‍ان و م‍ح‍ق‍ق‍ان ق‍رار گ‍رف‍ت‍ه اس‍ت.

***

مبانی فقهی حضور زنان در اجتماع از دیدگاه امام خمینی(س)

پژوهشگر: مریم آلباش باویل

رشته، مقطع و محل تحصیل: فقه و مبانی حقوق اسلامی، کارشناسی ارشد/ 1384، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده الهیات، ادبیات و علوم انسانی

استاد راهنما و استاد مشاور: زهرا فهرستی، هادی عظیمی گرکانی

چکیده: ‫در این رساله نویسنده ضمن بررسی دیدگاه ها و نظرات امام درباره حضور زنان با توجه به مبناهای فقهی آن و ریشه یابی نظرات امام خمینی از دیدگاه آیات و رویات، اثبات کرده که دیدگاه های امام، تماما برگرفته از آیات و روایات و کاملا منطبق با دیدگاه های ناب اسلامی است و برخاسته از اسلام اصیل است و حضرت امام(س) به تبع اسلام به زن اهمیت داده و در عرصه های مختلف، این بینش را داشته اند و این کار از ذوق شخصی نبوده، بلکه برمبنای فقهی بوده است.

***

م‍ش‍ارک‍ت سیاسی و اج‍ت‍م‍اعی زن از دیدگ‍اه اس‍لام و ان‍دیش‍ه ام‍ام خ‍مینی(س)

پژوهشگر: شیرین ح‍سین آب‍ادی

رشته، مقطع و محل تحصیل: معارف اسلامی، کارشناسی/ 1387، تهران، م‍درس‍ه ع‍ل‍میه ف‍اطم‍ه ال‍زه‍را(س) (ش‍هید دق‍ایقی)

استاد راهنما و استاد مشاور: خ‍دیج‍ه ب‍وت‍رابی، ش‍ه‍رب‍ان‍و م‍ح‍لاتی

چکیده: موضوع مشارکت سیاسی زنان از جمله موضوعاتی است که هم با رشد و ارتقای جایگاه و منزلت زنان و مردان، و هم با رشد و توسعه جامعه ارتباطی اساسی و عمیق دارد. اگر بخواهیم جامعه ای متوازن بسازیم باید نقش سیاسی زنان را در کنار مردان ببینیم و بپذیریم و راه را برای مشارکت سیاسی جدی زنان هموار سازیم؛ چرا که نادیده گرفتن این گروه عظیم زنان جز بی اعتبار کردن خط و مشی های توسعه و تبدیل آن ها به عوامل ضد توسعه ندارد. نقش آفرینی و مسئولیت پذیری انسان در جامعه تنها اختصاص به مردان ندارد، بلکه زنان هم در این راستا سهم قابل توجهی در اجتماع دارند چناچه پیامبر(ص) فرموده اند: «کُلّکُم راعٍ و کُلُّکُم مَسئُولٌ عَن رَعیهٍ». این حدیث مبین همین مسأله است زیرا خطاب به همه مسلمانان است و از آنجا که حضرت امام خمینی(س) نیز می فرمایند: «زن یکتا موجودی است که می تواند از دامن خود افرادی به جامعه تحویل دهد که از برکاتش نه یک جامعه بلکه جامعه ها به استقامت و ارزش های والای انسانی کشیده شوند. » این پژوهش سعی دارد با بهره گیری از منابع دینی و با استفاده از دیگر منابع و نظرات و دیدگاه های مختلف و نظر امام خمینی(س) ادله مخالفین و موافقین مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان را مورد بررسی قرار دهد و هدف از این تحقیق آشکار نمودن تأکید اسلام بر مشارکت زنان در جامعه می باشد.

***

بررسی اندیشه حضرت امام خمینی(س): نقش زن در اجتماع

پژوهشگر: فاطمه رمضانی شبخوسکله

رشته، مقطع و محل تحصیل: دینی و عربی، کارشناسی/ ١٣٧٨، کرج، مرکز آموزش عالی فرهنگیان امیرکبیر کرج (باغستان)

استاد راهنما: جبار رضایی

چکیده: از آنجا که در مکتب اسلام برای زنان جایگاه ویژه حقوق مبسوط و حدود دقیق و ظریف و حکیمانه ای پیش بینی و تبیین و تعریف شده است و این حقیقت های متعالی و راهگشا و نجاتبخش در اندیشه های ناب امام راحل آشکارا تبلور یافته است بر آن شدیم تا دیدگاه های آن راهبر فرهیخته را در رابطه با زن در اجتماع مورد بررسی قرار دهیم. زن دارای شخصیت والایی است و در جهان حاضر در همه عرصه ها حضوری همه جانبه دارد، لذا اهمیت دادن به این نیمه بالنده جوامع بشری و تجلیل از مقام ارزشمند در جهت تعالی هر چه فزونتر امور معنوی و پیشرفت و ترقی پر شتابتر و پویاتر درامور علمی و مادی است. بی شک آن کس که مسلمانان است و ایدئولوژی اسلامی شیعی را پذیرفته است، سعی دارد، با الهام گرفتن از حیات فاطمه فکرش را فاطمی و اخلاقش را زینبی وعیان ونهان و بیان و مرامش را توحیدی نماید و بالاخره بینش و منش خویش را خدا پسندانه کند. این امری است که در سایه آگاهی خواستن تمرین و ایمان به دست می آید از فاطمه الگوی زنان باید درس زندگی و عظمت آموخت زیرا فاطمه تکامل یافته ترین شخصیت زنی است که پا به عرصه گیتی نهاده است. زیرا همه مراحل زندگیش آموزنده است شخصیت انسانی و الهی او بینش شناخت او رسالت و مسئولیت پذیری اجتماعی و سیاسی او، حیات بخش، آموزنده و سراسر سازنده است راه پیروزی و اعتلاء و پویایی حق را به ما نشان می دهد. حضرت امام راحل در زاد روز مبارک حضرت زهرا و روز زن فرمودند: «روز بزرگی است یک زن در دنیا آمد که مقابل همه مردان است. یک زن به دنیا آمد که نمونه انسان است یک زن به دنیا آمد که تمام هویت انسانی در او جلوه گر است پس روز، روز بزرگی است روز شما زنان است» باید توجه داشت دیر زمانی است که تیغ تهاجم فرهنگی رگ انسانیت زن را می برد و از طرفی حصار پولادین تحجر و تنگ نظری، شخصیت والا واستعدادهای توانای زن را در زندان مخوف ترس و بی اعتمادی محبوس می کند. در هجوم فرهنگی و غارت اخلاقی به شرق اسلامی، زن تخستین قربانی این تهاجم و اولین اسیر دام بحران هویت بوده است. اکنون سزاوار است به لطف پروردگار، از اندیشه فرزند برومند زهرای اطهر حضرت امام راحل بهره ببریم، تا مصباح الهدایه باشد در فراسوی تاریکی ها و جهالتها. اما پس از گذشت قرنها که حقوق زنان ضایع شده بود و آنان معلبه دست جنایتکاران زر و زور قرار گرفته بودند، عظمت روحی، این قشر سرافراز، شخصیت وشرافت و عزت واقعی شان را به آنان نمایاندند. امام عزیز همواره آنها را به دخالت مستقیم در سرنوشت خویش و امور سیاسی، اجتماعی مکلف می نمود. علامه مجاهد امینی در مقام والای آن رادمرد می فرماید: «الخمینی ذخیره الله للشیعه» وقتی ابعاد شخصیت خداگونه مردی از فرط عظمت و گستردگی در محدوده تاریخ نگنجد کلمات را کجا توان آن است. تا در عرصه تنگ و محدود خویش پرتوی از انوار آن روح بزرگ را به نمایش گذارد. و حامل قطره ای از اقیانوس عظیم ارزش ها و کرامت های انسانی او باشد؟ هرچند در درک فلسفه قیام این «آفتاب عالم تاب انقلاب» ناتوانیم، شهامت و عظمت او جونان بارقه نوری روشنگرانه پرتو افکن راه حق است. باید گفت امام اسوه است، زیرا مطیع امر مولا و بنده صالح خدا بود، روایتی که از امام هفتم امام موسی کاظم نقل شده است در فضای تاریخ طنین افکنده است و اوج می گیرد. «رجل من اهل یدعوالناس الی الحق، یجتمع معه قوم کز برالحدید لا تزلهم الریاح العواصف ولایملون من الحرب ولا یجبنون وعلی الله یتوکلون و العاقبه للمتقین» مدری از اهل قم به هم می رسد مردم را به حق (و یاری آن) فرا می خواند گروهی با او همراهی کنند که چونان قطعه های آهن باشند. تند بادهای آنان را تکان ندهد واز جنگ به ستوه نیایند. و از چیزی ترس به دل راه ندهد و همواره با توکل بر خداوند به پیش تازند و پیروزی نهائی از آن تقوی پیشه گان است. ذکر این نکته حائز اهمیت است که «امروز همه مردم ما، مردم دنیا، با چشمی پراز احترام و تقدیس به زنان مسلمان ایران می نگرند زنان با رسالتی که علیرغم تلاش های مرموز عوامل بیگانه با حفظ کسوت ملی، مذهبی روحیه پرصلابت، مقاوم و انقلابی دادند، و رسالت انسانی و اسلامی و اجتماعی خویش را ادا کردند. آری دختران و زنان مسلمان ایران در مقیاس های وسیع 5 میلیونی و بیشتر در سطح کشور در تظاهرات، حتی تظاهرات خونین، شرکت کردند و در برابر مسلسل ایستادند و شعار دادند و خروش برآوردند و به بستر شهادت خفتند، و در دل جباران ترس آفریدند. و بالاخره پیروز شدند. نقشی که زنان متعهد و فداکار در پیروزی انقلاب و تداوم آن داشته اند به شهادت همه آنانی که در انقلاب بوده اند و به گواهی امام راحل به یک معنا از نقش مردان نیز بالاتر بوده است و این مسئوولیتی بزرگ برای همه کسانی که به حاکمیت اسلام و سربلندی نظام اسلامی می اندیشند و حفظ ارزش های انسانی و تحقق مدنیت اسلامی دغدغه خاطر آنان است به شعارهایی که درباره ارتقاء حیثیت زنان تبلیغ می شود جامه عمل بپوشانند. و در این راستا گامهای اساسی تری بردارند. بطوری که مد نظر امام راحل بوده است.

***

مدل اجتماعی پایگاه و نقش زن مسلمان در جامعه اسلامی بر اساس دیدگاه حضرت امام خمینی(س)

پژوهشگر: فاطمه صفری

رشته، مقطع و محل تحصیل: جمعیت شناسی، کارشناسی ارشد/ ١٣٧٠-١٣٦٩، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی

استاد راهنما و استاد مشاور: باقر ساروخانی، غلامعباس توسلی، منصور وثوقی

چکیده: نویسنده در این پایان نامه ابتدا به جهان بینی توحیدی اسلام و نقش جایگاه زنان در جامعه اسلامی پرداخته سپس نقش سیاسی - اجتماعی زنان و حضور آنان در انقلاب اسلامی را تحلیل می کند. در فصل سوم و چهارم به نقش زنان در تعلیم و تربیت کودکان و نقش زنان در امور پشت جبهه پرداخته است و بالاخره در پایان در مورد تشخص و منزلت زنان مسلمان در علم و فرهنگ، اقتصاد و مقایسه نقش های سیاسی، اجتماعی زنان قبل و بعد از انقلاب اسلامی می پردازد.

***

مشارکت سیاسی زنان از دید امام خمینی(س)

پژوهشگر: فاطمه کاشف الغطا

رشته، مقطع و محل تحصیل: علوم سیاسی، کارشناسی ارشد/ 1385، قم، موسسه آموزش عالی باقرالعلوم(ع)

چکیده: در این پژوهش به بررسی نظر امام(س) در مورد عوامل موثر بر افزایش مشارکت سیاسی زنان پرداختیم. از آنجا که از لحاظ زمانی مقطع پس از پیروزی انقلاب اسلامی مد نظر بود و به نوعی نظرات امام(س) در این دوره به عمل تبدیل شده است که از چارچوب مطرح شده در کتب مشارکت سیاسی توسط میلبراث استفاده شده که شاخص های عملی را در مورد مشارکت سیاسی ارائه داده است. عوامل موثر بر مشارکت سیاسی در قالب عوامل اجتماعی- اقتصادی و سیاسی مطرح شده است. عوامل اجتماعی- اقتصادی از جمله میزان تحصیلات، شغل، شرایط خانوادگی، محل اقامت و مذهب است که در این پژوهش در مورد ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه به بررسی دیدگاه امام خمینی(س) راجع به زنان پرداخته شد. جریان انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(س) باعث شد که زنان هم از لحاظ فکری و هم از لحاظ عملی به جایگاه واقعی خود که اسلام مشخص کرده است برسند. به نظر امام(س) زن و مرد از لحاظ حقوق انسانی و اجتماعی مساوی هستند و در صورت رعایت موازین اسلامی از جانب همه هیچ مانعی برای مشارکت سیاسی زنان وجود ندارد بلکه دخالت در سرنوشت خود حق زنان است و در شرایط فعلی حضور آنان در صحنه های سیاسی نه تنها حق بلکه تکلیف آنان است؛ به این ترتیب برخورداری از تحصیلات و شغل مناسب در کنار عامل مذهب و در پیوند با ارتقا سایر شاخص ها در کنار رفع موانع حقوقی و ساختاری باعث یک تحول اساسی در وضعیت مشارکت سیاسی زنان در ایران شده است هر چند در سطوح بالای مدیریتی کشور هنوز جای زنان مدیر این مرز و بوم خالی است.

***

تحول در الگوی مشارکت سیاسی زنان در ایران از آغاز نهضت امام خمینی(س) تا سال 1379

پژوهشگر: مسعود نوربخش

رشته، مقطع و محل تحصیل: علوم سیاسی، کارشناسی ارشد/ 1382، دانشگاه امام صادق(ع)، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی

استاد راهنما و استاد مشاور: محمدرضا احمدی طباطبائی، زهرا مصطفوی

چکیده: هدف از نگارش این پایان نامه بررسی این موضوع به عنوان یکی از موضوعات موثر بر مشروعیت و کارکرد دولت و شناخت زمینه ها و علل ساختاری مشارکت یا عدم مشارکت زنان در برهه های مختلف و علل اقبال بیشتر زنان به حضور فعالانه در عرصه های مختلف بویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی می باشد. سوال اصلی پایان نامه چنین می باشد: چرا زنان در جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با جامعه پیش از انقلاب حضور بسیار فعال و گسترده تر در امور سیاسی داشته اند؟ بنابراین فرضیه اصلی پایان نامه چنین است: کاهش مشارکت زنان پیش از انقلاب بخاطر عدم سازگاری الگوی مشارکت رژیم گذشته با گفتمان دینی اسلام بوده است و در آستانه انقلاب و بعد از آن به خاطر تغییر این الگو و تطابق آن با گفتمان دینی که توسط امام خمینی(س) ارائه شده بود مشارکت زنان خصوصا مشارکت توده ای افزایش یافته است. نتایج بدست آمده به شرح زیر است: 1- انقلاب اسلامی و دیدگاه های بنیانگذار آن، برای توده های عظیمی از زنان مسلمان و پایبند به ارزش های اسلامی این امکان را فراهم ساخت که با حفظ ارزشهای دینی و اعتقادی مشارکت جدی در فعالیت های سیاسی - اجتماعی داشته و حجاب را مانع چنین مشارکتی قلمداد نکنند. 2- تغییر در الگوی مشارکت زنان بعد از انقلاب آن بود که این الگوی جدید مشارکت زنان بعد از انقلاب آن بود که این الگوی جدید مشارکت زنان از سطح نخبگان و برگزیدگان و اقشار خاص به کل اقشار جامعه خصوصا طبقات پایین جامعه تعمیم داد.