فروش بوتاکس و داروهایی که باعث از بین رفتن چین‌وچروک صورت و اختلالات ماهیچه‌ای می‌شود تقریباً به دو میلیارد دلار رسیده است. این روش درمانی عموماً ایمن تلقی شده و دکترها نیز از آن استفاده می‌کنند. شاید دلیل این استفاده، بی‌خطر دانستن بوتاکس و موقتی بودن آن باشد.
اما اخیراً مطالعه‌ای از سوی دانشگاه ویسکانسین مدیسون مجدداً باعث افزایش نگرانی‌ها از عملکرد بوتاکس بر بدن شده است. با بنیتا همراه باشید تا به بررسی این مقاله بپردازیم.
برخلاف این تصور که بوتاکس تنها در محل تزریق‌شده باقی می‌ماند، محققان در آزمایش‌های خود بر روی حیوانات به شواهدی دست یافته‌اند که این دارو قادر به حرکت در میان سلول‌های عصبی بوده و این احتمال وجود دارد که چنین جابجایی مشابهی نیز در سلول‌های انسان‌ها پدید آید.
این یک مسئله‌ی تازه نیست. سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده‌ی آمریکا (FDA) هم در سال 2009 یک هشدار ایمنی در مورد حرکت بوتاکس از محل تزریق و ایجاد علائم بوتولیسم در بدن نظیر ضعف عضلات و تنگی نفس تا چند ساعت و یا چند هفته پس از تزریق، داده بود.
بوتاکس با نام سم بوتولینوم نوع A به فروش می‌رسد. یک سم عصبی با خاصیت فلج کردن عضلات و ماهیچه‌ها که می‌تواند کشنده هم باشد. بوتاکس در ابتدا تأییدیه‌ی سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان امراض پزشکی نظیر گرفتگی عضلات، تعریق شدید زیر بغل و تیک‌های عصبی پلک را گرفت.
سازمان غذا و داروی آمریکا در سال 2002 تأیید کرد که این دارو برای از بین بردن چین‌وچروک‌های اندک بر روی سطح پوست صورت، بخصوص خطوط عمودی بین ابروها، مورداستفاده قرار می‌گیرد. بوتاکس تا پیش‌ازاین زمان، بدون هیچ نشان و برچسبی برای مصارف آرایشی کاربرد داشت.
فروش بوتاکس در سال 2001 تنها اندکی بیشتر از 300 میلیون دلار بود؛ اما سال گذشته، سال 2015، فروش این دارو به رقم 1/9 میلیارد دلار رسید.
بوتاکس دارای تاریخچه‌ای کاملاً امن و مطمئن است. تنها 36 مورد شکایت از تأثیر بسیار مخرب استفاده از بوتاکس برای مصارف آرایشی بین سال‌های 1989 تا 2003 در سازمان غذا و داروی آمریکا به ثبت رسیده است.
هایلی گلدباک، دکتر متخصص امراض پوستی در دانشگاه لس‌آنجلس می‌گوید هر روش درمانی دارای ریسک است، اما پیشینه‌ی امن بوتاکس بسیار عالی و قابل‌اعتماد بوده است. او در ادامه می‌افزاید ده‌ها میلیون بیمار در دنیا وجود دارد که با بوتاکس درمان شده‌اند.
مطالعه‌ی دانشگاه ویسکانسین با هدف بررسی اینکه آیا سموم تزریق‌شده به بدن در نواحی تزریق باقی می‌مانند یا خیر، شروع به کار کرد. محققان در بررسی‌های خود دو نوع از سم بوتولینوم را مورد کاوش قرار دادند. آن‌ها با استفاده از عصب‌های موش‌ها نشان دادند که مولکول‌های سم قابلیت جابجایی بین سلول‌های عصبی در یک ظرف آزمایشگاهی را دارند.
اِدوین چاپمن، نویسنده‌ی ارشد این مقاله و محقق در موسسه درمانی هوارد هاجز و همچنین پروفسور علم اعصاب در دانشگاه ویسکانسین، می‌گوید زمانی که سموم بوتاکس وارد یک عصب می‌شوند، بخشی از سم شروع به فعالیت در داخل آن عصب کرده، اما بخش دیگری از سم قادر به جابجایی از عصب اولی به اعصاب دیگر متصل‌به‌هم است. به‌عبارت‌دیگر این سموم قادر به حرکت در میان شبکه‌های عصبی متصل به یکدیگر هستند.
چاپمن می‌گوید چیزی که مشخص نیست این است که این سموم تا چه اندازه در سلول‌ها جابجا می‌شوند. احتمالاً میزان جابجایی آن‌ها به دوز سم تزریق‌شده و عوامل دیگر بستگی داشته باشد.
اما دکترها می‌گویند آن‌ها همچنان در استفاده از بوتاکس بیشترین راحتی و سهولت را دارند. دکتر کاتلین سوزی، آموزش‌دهنده در بخش امراض پوستی در مدرسه‌ی درمانی یِل، می‌گوید حتی اگر این سم قادر به جابجایی میان سلول‌های عصبی باشد، این احتمال کم است که بتواند باعث ایجاد مشکلاتی در نواحی دورتر از محل تزریق شود. برای مثال، یک فرد پس از تزریق بوتاکس به پوست صورت خود، با تجربه‌ی تنگی نفس مواجه نخواهد شد.
او می‌افزاید بیماری‌های ناشی از تزریق بوتاکس به‌ندرت اتفاق افتاده و زمانی هم که رخ دهند معمولاً باعث فلج شدن ناخواسته‌ی برخی از نواحی صورت نظیر افتادگی پلک‌ها می‌شوند.
گلدباک می‌گوید این مطالعه بر روی اعصاب موش‌ها با استفاده از یک لوله‌ی آزمایشی انجام‌شده و کاملاً مشخص نیست که آیا نتایج این مطالعه بر روی بدن یک ارگانیسم زنده، نظیر بدن انسان، مشابه است یا خیر.
کاتلین سوزی می‌گوید مطالعه‌ی آن‌ها بر روی انسان‌ها انجام نشده است ازاین‌رو یافته‌های آن‌ها لزوماً نمی‌تواند به محیط بیرون از آزمایشگاه تعمیم داده شود. به‌علاوه حتی اگر یک جابجایی در سلول‌های عصبی هم وجود داشته باشد، باید مشخص شود که این جابجایی چه میزان بوده و آیا خطرناک است یا خیر.
چاپمن تأیید کرد که برای آگاهی از واکنش این دارو بر روی بدن انسان به تحقیقات بیشتر نیاز است. او می‌گوید این یک مسئله‌ی مهم است. حالا ما می‌دانیم که این سموم قادر به جابجایی از یک عصب به عصب دیگر هستند. این آغاز راه است و نه پایان آن.
برای بیمارانی با مشکلات ناتوان‌کننده نظیر میگرن‌های حاد، خبر خوش این است که استفاده از بوتاکس می‌تواند زندگی آن‌ها را تغییر دهد. در این موارد، به نظر می‌رسد مزایای استفاده از بوتاکس بر خطرات آن چیره می‌شود.
اِوا بومبا وارزاک، دانشجوی دکترای رشته‌ی علوم اعصاب از دانشگاه ویسکانسین، می‌گوید امتحان این دارو برای افرادی که از دردهای شدید رنج می‌برند ارزشمند است. او می‌افزاید برخی از بیماران هیچ گزینه‌ی دیگری برای انتخاب ندارند.
در حال حاضر هیچ جایگزین مؤثری برای بوتاکس وجود ندارد. برای افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند، اثرات درمان موقتی است، ازاین‌رو حتی اگر این سم به سلول‌های مجاور هم منتقل شود، برای همیشه در بدن باقی نخواهد ماند.
چاپمن می‌گوید به‌منظور کاهش خطر این سم، تمامی آن‌ها دارای یک عمر محدود هستند. این سم درنهایت برای اکثر بیماران، صرف‌نظر از نوع مصرف آن‌ها، در بدن از بین می‌رود.
