درباره صرع کودکان چه می دانید؟

درباره صرع کودکان چه می دانید؟ آیا شایع ترین صرع دانش آموزان را می شناسید؟ آیا می دانید در زمان بروز صرع چه باید کرد؟
صرع از بیماری های شایع همه کشورها است به گونه ای که شیوع آن حدود 7 تا 9 در هزار می باشد. و در همه سنین، همه نژادها و هر دو جنس بروز می کند. در نورولوژی کودکان، صرع شایع ترین بیماری را تشکیل می دهد. علت های زیادی مثل تومورها، مننژیت و هیپوگلیسمی و نمونه های دیگر ممکن است حالت های صرعی را ایجاد کند، لذا لازم است بیمار از این جهت ها هم بررسی شود. در مورادی که علت مشخصی برای حمله های صرعی پیدا نمی کنیم، واژه صرع اولیه را به کار می بریم. همیشه در نخستین حمله به ویژه تشنجات حرکتی علل مهمی مانند مننژیت، کمبود کلسیم خون، هیپوگلسیمی، هیپوپاراتیروئیدی باید در نظر گرفته شود. عکس این مسئله نیز وجود دارد، یعنی بسیاری اوقات با افرادی روبرو می شویم که صرع ندارند ولی به غلط با عنوان این بیماری درمان می گردند نمونه آن برخی مبتلایان به هیستری و هیپوگلیسمی می باشد. با توجه به این مسایل آشنایی با تعریف صرع و علل و علایم آن لازم است.

صرع (EPILESPY)
 

اپی لپسی یعنی بروز دشارژهای الکتریکی غیرطبیعی و گاهگاهی از یافته های مغز که به یکی یا آمیزه ای از حالت های بالینی زیر منجر می شود.
از دست دادن هوشیاری، حرکات تشنجی اندام ها، مات شدن، اختلالات دستگاه خودکار، اتوماتیسم، ادراکات حسی غیرطبیعی، رفتارهای غیر عادی و نشانه های گوناگون دیگر. پیدایش هر یک از علایم بالا به کانون آسیب در مغز و جای تخلیه امواج صرعی بستگی دارد. در اصطلاح نورولوژی صرع به حملات تکرار شونده گفته می شود که از دیدگاه بالینی نماهای گوناگونی پیدا می کنند به عبارت دیگر:
صرع حالتی عصبی است که در آن گروهی از سلول های مغزی در زمانی نابه جا به میزان زیادی فعال شده و ترشح می کنند. با اینکه صرع علت بسیاری از تشنجها است اما صرع با تشنج تفاوت دارد. کودکی که یک بار تشنج کرده است یک کودک صرعی نیست بلکه ممکن است علل بسیار زیادی بتوان برای تشنج او پیدا کرد.

نشانه های اخطار دهنده
 

برخی از کودکان مبتلا به صرع چند روز پیش از حمله، حملات ویژه ای دارند که هشدار دهنده بروز صرع در آنها می باشد. این نشانه ها ممکن است به صورت عصبی شدن، احساس خوشی، خستگی یا میل به غذا خوردن باشد.
بسیاری از والدین ممکن است به این فکر کنند که آیا کاری کردند؟ یا کاری باید می کردند و نکردند که باعث شروع صرع در کودک شده است. و ممکن است به دنبال علت بیماری گشتن بخشی از تلاش آنها را به دنبال صرع کودک شامل شود. بسیار بعید است که شما به عنوان والدین کاری کرده باشید که مسئول تشنج فرزندتان باشید و در بسیاری از مواقع علت صرع شناخته نشده است.

علل بیماری های صرعی
 

* علل ارثی و فامیلی---> اختلالات کروموزومی، لیپیدوزها، آمینو اسیدوری ها و صرع های ارثی.
* علل داخلی رحمی و ضربه های زایمانی---> زایمان مشکل، استفاده از فورسپس، آنوکسی هنگام تولد، ضربه به سر، پرتو درمانی و ابتلای مادر به توکسوپلاسموز و سرخجه.
* عفونت های مغزی.
* نئوپلاسم های مغزی مثل تومورهای اولیه.
* آسیب های عروقی---> ناهنجاری های شریانی - وریدی، خونریزی درون مغزی.
* اختلالات متابولیک---> اورمی، هیپوگلیسمی، کمبود ویتامین B6
*پیشینه ضربه های شدید مغزی.
* علل سمی---> مصرف زیاد داروهای مانند آنتی هیستامین ها، کاربامازپین، فنی تویین و آمفتامین.

صرع کوچک یا پتی مال (Petimal = Absence)
 

از مشخص ترین انواع صرع های فراگیر اولیه کودکان است که معمولا بین 6 تا 13 سالگی بروز می کند و در دختران کمی شایع تر می باشد. نمای بالینی صرع کوچک به شکل وقفه های بسیار کوتاه مدت چند ثانیه ای در هوشیاری بیمار است، به طوری که گاهی تا مدت ها والدین بیمار متوجه این حالت ها نمی شود. از ویژگی های این حملات بروز چندین تا چند صد باره آنها در روز می باشد. در این صرع بیمار برای لحظه ای مکث می کند و ارتباطش با محیط قطع می شود ولی به زمین نمی افتد و بلافاصله هوشیاریش را به دست می آورد و به کار خود ادامه می دهد. آموزگار ممکن است نخستین کسی باشد که متوجه جا انداختن لغات ساده در دیکته دانش آموز دچار پتی مال می شود و این اشتباه املایی همزمان با مات زدگی بیمار است. گاهی همراه با وقفه های هوشیاری، نشانه هایی مانند خیره شدن چشم ها، پلک زدن پیاپی و پرش هایی در لب ها نیز پدیدار می گردد. برای تشخیص اگر از بیمار بخواهیم سه دقیقه تند و عمیق نفس بکشد، علایم به صورت مات زدگی یا خیره شدن نمایان می شود.
نکته قابل توجه در صرع کوچک اینکه ممکن است این صرع با تیک یا نوروزهای دیگر اشتباه شود. کودکان مبتلا به تیک می توانند از بروز حرکات غیر طبیعی خود جلوگیری کنند ولی در صرع پتی مال، اراده بیماری تاثیری در پیدایش این حرکات ندارد. همچنین صرع کوچک با خستگی و تنفس عمیق پی در پی، تشدید یا بارز می گردد ولی در تیک توجه بیمار به مسایل دیگر سبب رفع حملات می شود.

تشخیص
 

بهترین روش تشخیص پتی مال نوار مغزی است که در این صورت امواج تیره و آهسته با فرکانس سه بار در ثانیه به ویژه هنگام تنفس عمیق (به مدت سه دقیقه) بروز می کنند، در پتی مال سی تی اسکن مغزی طبیعی است و انجام آن معمولا ضرورت قطعی ندارد.

پیش آگهی پتی مال
 

30 درصد بیماران پس از بلوغ بهبودی کامل پیدا می کند،30 درصد حتی بعد از بلوغ نیز دچار حملات می شوند و در 50-30 درصد موارد (طبق آمارهای گوناگون) این بیماری به صرع بزرگ تبدیل می گردد. اگر فرکانس حملات زیاد باشد، اختلال وضع درسی به شکست تحصیلی بیمار می انجامد. بهترین پیش آگهی در بیمارانی است که هوش طبیعی دارند، شروع پتی مال در آنها زودرس و معاینه عصبی آنها طبیعی می باشد.

درمان
 

گر چه در درمان دارویی پتی مال نظریه هایی وجود دارد ولی ما از بحث در این باره خودداری می کنیم چرا که تجویز دارو بستگی به نظر پزشک مربوط دارد.
آیا اقدام های اولیه زمانی که کودکی دچار تشنج می شود را می دانید؟
دو مورد مهمی که باید انجام شود این است که
1. مطمئن شوید کودک شما نفس می کشد.
2. اجازه ندهید کودک به خودش آسیب بزند.
آرامش خود را حفظ کنید و این چند مرحله ساده را دنبال کنید:
* مطمئن شوید کودک تان نفس می کشد. اگر لب هایش کبود شده نشانگر آن است که نفس نمی کشد.
* اگر کودک نفس نمی کشد، با اورژانس تماس بگیرید، اگر احیا بلد هستید پیش از رسیدن کمک، احیا را شروع کنید.
* اگر کودک نفس می کشد او را روی زمین بخوابانید تا زمین نخورد.
* کودک را به پهلو بخوابانید تا از خفگی ناشی از انسداد مجاری تنفسی جلوگیری شود.
* اطراف کودک را از چیزهایی مثل میز و صندلی خالی کنید.
* بند لباس هایی که کودک به تن دارد را شل کنید.
* بچه را محکم نگیرید و مانع حرکات او نشوید.
* هرگز حین تشنج، چیزی داخل دهانش نگذارید و سعی نکنید با انگشت دهانش را باز نگه دارید.
* در صورت امکان هر چه زودتر با پزشک تماس بگیرید.
* احتمالا بعد از تشنج کودک شما به خواب عمیقی فرو خواهد رفت. این طبیعی است. او را بیدار نکنید. وقتی او خواب است به او غذا و آشامیدنی ندهید.

رژیم غذایی:
 

بعضی بچه هایی که دچار انواعی از صرع هستند درمان آنها مشکل است. ممکن است رژیم غذایی پر چربی که کتوژنیک نامیده می شود به آنها کمک کند. متاسفانه معمولا پیگیری این رژیم دردسر ساز است و می تواند باعث بد فرم شدن بدن کودک شود اما اگر توصیه پزشک تان باشد و شما عمل نکنید وضع از این بدتر می شود. به هر شکل حتما قبل از آنکه برای کودک تان از رژیم غذایی خاصی استفاده کنید با پزشک تان مشورت نمایید.

مشکلات رفتاری در کودک مبتلا به صرع:
 

خانواده های کمی هستند که دچار مشکلات رفتاری نیستند - چه کودک مبتلا به صرع داشته باشند و چه نداشته باشند - به ندرت پیش می آید که مشکلات رفتاری به طور مستقیم ناشی از صرع باشد و چیزی تحت عنوان «شخصیت صرعی» تنها یک افسانه است.
تشنج برخی از بچه ها با استرس یا هیجان بدتر می شود و در بعضی موارد مشکل رفتاری به دلیل داروهای خاصی بوجود می آید. گاهی بی حواسی زودگذر در جریان یک تشنج کوچک و بی علامت در صرع کوچک می تواند باعث گیجی یا ناامیدی کودک شود که به نوبه خود منجر به مشکلات رفتاری می شود.
اگر کودک تان دچار مشکلی شد سعی کنید تا حد امکان دلیل پیدایش آن مشکل را دریابید. متخصصانی که درگیر مسایل کودک تان هستند به خوبی می توانند به شما کودک کنند. بنابراین از اینکه به آنها بگویید یا از ایشان سوال کنید، واهمه نداشته باشید.
بعضی از بچه های مبتلا به صرع در مدرسه منزوی می شوند. این به دلیل عدم اعتماد به نفس و توانایی اندک آنها در برقراری ارتباط متقابل می باشد. ممکن است کودک کج خلق یا خشن شده، یا اینکه سوء رفتارهایی مثل فرار از مدرسه از خود بروز دهد. با معلم کودک تان صحبت کنید و مطمئن باشید فرزندتان به اعتماد و حمایت شما پشتگرم است.

آموزگار و والدین گرامی
 

به کودک کمک کنید که با صرع زندگی کند.
اطلاعات صحیح و خوشبینانه به والدین کودک و خود او کمک می کند که از زندگی دوران کودکی او لذت ببرند. به او به اندازه ای راجع به صرع بگویید که احساس می کنید می تواند بفهمد و به او راه های ساده ای را که بوسیله آنها می تواند شرایط را کنترل کند نشان دهید. هر چه قدر بزرگ تر می شود شما می توانید او را تشویق کنید تا مسئولیت پذیرتر باشد.

خطوط راهنمای زیر می تواند مفید باشد
 

1. دانش آموزتان را آنگونه که هست بپذیرید (به عنوان کسی که صرع دارد) و او را تشویق کنید که به همین شکل عمل کند.
2. او را حمایت کنید و اعتماد و اطمینان او را برای قرار گرفتن در شرایط متفاوت افزایش دهید.
3. به او اطمینان دهید وقت، علاقه و انرژی شما بین هر یک از دانش آموزان تان تقسیم شده است.
4. به جای آنکه به کارهایی که نمی تواند انجام دهد فکر کنید، به آنچه می تواند انجام دهد معطوف شوید.
5. در مغز خود این نکته را جا بیاندازید که احساس عصبانیت یا بی میلی نسبت به بچه های تان که گاهی به سراغ تان می آید امری طبیعی است و البته شما آنها را بسیار دوست دارید و مراقب شان هستید و برای موفقیت شان تلاش می کنید.
6. مانند یک خانواده از با هم بودن لذت ببرید.
7. از کمک به او مگر در حالتی که واقعا به کمک احتیاج دارد خودداری کنید.
8. زندگی خود را به این دلیل که کودکی مصروع دارید مختل نکنید.
9. با بچه ای که مبتلا به صرع است متفاوت از دیگر دانش آموزان رفتار نکنید.
10. اجازه ندهید او خود را مریض تصور کند یا ابتلا به صرع را یک گناه بداند.
منابع:
- Case Smith.j.Occupational Therapy For Children mosby
- ‌بیماری های مغز و اعصاب. دکتر اکبر سلطان زاده. ناشز جعفری
- بیماری های اعصاب. آندرولی. کارپنتر. ترجمه دکتر بهرام قاضی جهانی. انتشارات سماط
- رفیعی. شهلا / کاردرمانی برای کودکان با نیازهای خاص، نشر طبیب، تهران
منبع: ماهنامه آموزشی کودک شماره 50