-*مونیکا نادی: فرزند خواندگى فرایندی حقوقى است که برای منافع دو گروه ویژه ایجاد شده است. گروه نخست کودکان بى‌سرپرست یا بد سرپرستی هستند که با فرزند خواندگى از نعمت داشتن خانواده بهره‌مند مى‌شوند.
گروه دوم زنان و مردانى هستند که به هر دلیل خواستار داشتن فرزندى هستند که طفل متعلق به آنها نیست. بی‌شک منافع هر دو گروه در زمینه حقوقی، ضرورت وجود قوانین آمره را شکل می‌دهد، چرا که ایجاد این رابطه حقوقى باید از سازو کارهاى حمایتى قانونگذار برخوردار باشد.
به گزارش ، بر اساس قانون حمایت از متقاضیان و حمایت از کودکان در مرحله نخست امکان ایجاد ارتباط صحیح در بین آنها را به وجود می‌آورد. در مرحله بعد هم باید با توجه به جنبه‌هاى پیشگیرانه از تضییع حقوق کودکان و سرپرستان در زمینه مسائل حقوقى ایجاد شده جلوگیری شود.
در سال ٩٢ قانونگذار با تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بى‌سرپرست، بد سرپرست و اصلاح قانون قبلی شرایط فرزند خواندگى را تسهیل کرد و به این شکل گروه بیشترى از افراد امکان درخواست فرزند خواندگى را پیدا کردند.
همچنین دامنه شمول کودکانى که مى‌توان آنها را به فرزند خواندگى سپرد هم گسترش پیدا کرد، به نحوى که امکان به فرزندى گرفتن کودکان بد سرپرست نیز در قانون پیش بینى شده است.
افزایش فرزندخواندگی خارج از قانون
با توجه به افزایش آمار مثبت سازمان بهزیستى درباره شمار فرزند خواندگى‌ها باید دانست که فرزندخواندگی‌های خارج از چرخه و روند قانونى همچنان قابل توجه است. اغلب متقاضیان به دلیل سختگیرى‌هاى ضرورى قانونگذار به سمت راه‌هاى غیرقانونى فرزندخواندگی سوق پیدا می‌کنند. افراد به دلیل تعجیل در گرفتن سرپرستی کودکان ترجیح مى‌دهند برخلاف قوانین حرکت کنند.
این گروه بعضا مدعى این هستند که از نظر قانونى شرایط لازم را ندارند و روند سختگیرانه و بعضا طولانى قانونى را بهانه اقدامات غیرقانونى خود مى‌دانند. این در حالى است که قانون حاکم بر این موضوع، تسهیلات بسیارى براى متقاضیان قائل شده است. در واقع قانونگذار حداقل استانداردهاى ضرورى را براى متقاضیان لحاظ کرده است. در واقع قانون فرزند خواندگی با توجه به منافع کودک و خانواده تدوین شده و ایجاد شرایط آسان‌تر از این عملا ممکن نیست، هر چند در عمل این روند از حیث سرعت اجرا ایراد دارد.
در واقع افراد متقاضی فرزند خواندگی در اطاله روند رسیدگى به درخواست‌هاى فرزندخواندگى در سازمان بهزیستى و دادگسترى به راه‌هاى خارج از قانون برای به دست آوردن فرزند خوانده سوق پیدا می‌کنند.
قانونگذار و قوانین فرزندخواندگی
نکته قابل توجه این است که قانونگذار حمایت قاطعی از فرزند خواندگى‌هاى خارج از چارچوب قوانین ندارد، اما در برخى موارد نهایتا این قبیل موارد را به رسمیت مى‌شناسد؛ چون در بسیاری از موارد خانواده‌هایى که فرزندى را از راه‌های غیرقانونى تحت سرپرستى گرفتند، برای اخذ شناسنامه براى کودکان دچار مشکل مى‌شوند. شاید کودک از این خانواده‌ها به دلیل برخوردار نبودن از شرایط قانونى پس گرفته و به بهزیستى سپرده شود.
این امر منشأ مشکلات بسیارى براى خانواده و کودک است. همچنین در ادامه روند فرزند خواندگی خارج از چارچوب قانونی باید تاکید کرد که حتی بسیاری از این افراد از راه‌های غیرقانونی برای اخذ شناسنامه برای کودکان استفاده می‌کنند که در نهایت کودک را با مشکلات و مسائل قانونی مختلف روبه‌رو می‌کنند. شایان ذکر است که در بسیارى از موارد این احتمال وجود دارد که کودکان این قبیل فرزند خواندگی‌ها ربوده شده و در معرض خرید و فروش قرار گرفته باشند.
در این وضعیت صرف نظر از جرمى که در این موارد افراد با خرید این کودکان مرتکب مى‌شوند و مجازاتى که قانونگذار براى این عمل تعیین کرده است، باید آگاه باشند که حقوق این کودکان ضایع شده است، چون بسیارى از این کودکان از خانواده‌هاى خود به نحو غیرقانونى جدا شده‌اند؛ بر اساس قانون، کودکان حق دارند که در کنار خانواده خود زندگى کنند و تحت سرپرستى آنها باشند، این جدا سازى برخلاف منافع و مصالح کودکان است و کودک را از دستیابی به حقوق اساسی‌اش محروم می‌کند.
برای مثال بر اساس قانون کودکانى که توسط والدینشان سر راه گذاشته مى‌شوند باید تحت پوشش سازمان بهزیستى قرار گرفته و سپس در چرخه قانونی فرزند خواندگى قرار گیرند تا امکان سوء استفاده از آنها به هر دلیل منتفى شده و رعایت مصالح کودک تضمین شود. لازم است متقاضیان کودکان با درک سختگیری‌هاى قانونگذار به منظور رعایت منافع کودکان و خودشان که در قانون سال ٩٢ تا حد قابل توجهی به صورت منطقى و استاندارد درآمده است، به منظور اجتناب از تبعات منفى قانونى، اجتماعى و ارتکاب نشدن به جرم به راه‌هاى غیر قانونى متوسل نشوند. از سوی دیگر امید است با تسریع روند اجرای صدور و اجراى احکام سرپرستى در دادگاه‌ها و ادارات بهزیستى زمینه‌هاى اعتماد عموم به مسیرهاى قانونى فراهم شود و شاهد فرایندهای مثبتی از سوی سازمان بهزیستی برای اجرا کردن قانون، تسهیل و تسریع موارد فرزند خواندگی باشیم تا امکان حمایت از کودکان بد سرپرست و بی سرپرست در چهارچوب قوانین فراهم شود.
* فعال حقوق کودکان و نوجوانان
