بَم یکی از شهرهای مهم در استان کرمان در جنوب شرقی ایران است. این شهر دومین شهر استان کرمان به لحاظ مساحت بعد از کلانشهرکرمان است. شهر بم تنها شهر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو است.
بم در بخش مرکزی شهرستان بم قرار دارد. این شهر در 58 درجه و 21 دقیقه درازای خاوری و 29 درجه و 6 دقیقه پهنای شمالی و در ارتفاع 1060 متری از سطح دریا قرار دارد. شهر بم در 180 کیلومتری جنوب خاوری کرمان واقع شده‌است.
پیشینه
بم یکی از شهرهای تاریخی ایران و استان کرمان است طوری که اگر بخواهند به یک جهانگرد دو سه عکس تاریخی از ایران نشان دهند حتماً یکی از آنها ارگ بم است. (ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان است که از لحاظ عظمت و زیبایی با دیوار چین مقایسه می‌شود). همچنین بم در گذشته به پاریس ایران شهرت داشت.شهر بم به فاصله تقریبی 1200 کیلومتری پایتخت قرار دارد، این شهر به لحاظ تاریخی و محصولات کشاورزی (به‌ویژه خرما)، معروفیت جهانی دارد. شهر قدیم بم یکی از پنج کورهٔ ایالت فارس بود و به دروازه شرق ایران شهرت داشته‌است . بم در مقطع حساسی از تاریخ (اواخر پادشاهی لطفعلی خان زند در زمان فرار او به بم) حتی از طرف لطفعلی خان پایتخت ایران نیز اعلام شد و برای مدتی پایتخت ایران بود.
وقتی پاتی نجر جهانگرد انگلیسی در حدود 1189 خورشیدی وارد بم شد، قلعه آنرا مستحکم دیده و ذکر میکند: بقدری آنرا مستحکم کرده‌اند که شاید در همه ایران ازین حیث بی‌نظیر باشد.
بنوشته بارتولد: بم مرکز صنعتی کرمان بوده و پارچه‌های نخی که در بم می‌بافته‌اند بهمه جا حتی تا مصر می‌رفت…»
یعقوبی که در 278 ه.ق. از نطقه کرمان سخن به میان آورده از قلعه بم نیز یاد کرده است که از نوشته های او، این چنین بر می آید که استحکامات خوبی نیز داشته است.
جغرافی نویسان عرب قرن دهم به ویژه مقدسی شرح خوبی درباره اهمیت اقتصادی بم به دست ما می‌دهند و مقدسی می‌نویسد: بم یک مرکز ولایتی با اهمیت و دلکش و بزرگ است مردم آن کارشناس و دارای مهارتند. این شهر بازارگاهی است و مردم را از راه دور به خود می‌کشاند و پارچه‌ای که در اینجا تولید می‌شود در کشورهای بسیاری شهرت دارد و آوازه بم در همه جهان اسلام پیچیده و مایه سرفرازی کشور می‌باشد و بیشتر اهالی شهر بافندگانند و بیشتر رخت‌های صادراتی بم در دهکدۀ بزرگی نزدیک آن فراهم می‌شود و در خاور و باختر جهان اسلام این رختها را به عالی‌ترین همه لباس‌ها می‌دانند و علاوه بر اینها دستار و پیراهن و لباسهای فاخر که طالب بسیار دارد و البسه‌ای که از مرو بیرون می‌آید در بم تولید می‌گردد.
دکتر مظاهری: «…پرورش کرم ابریشم و کارگاههای ابریشم بافی متعددی از قرن ششم میلادی در نواحی یزد، بم، شوشتر و خوزستان شروع بکار کرده‌اند و احتمال بسیار دارد که صنعتی نساجی قدمت بیشتری در ناحیه بم داشته باشد.
کتاب بدایع الزمان; ولایت بم حکایت از بهشت میکرد، خطه‌ای مشتمل بر الوان نعیم…
ساکنان نخستین بم اطلاعات ساکنان نخستین بم بدرستی شناخته نیست اما از روی سکونتگاههای دسته جمعی بویژه ایجاد برج و بارو های مستحکم در اطراف آنها، می‌توان حدس زد که این شیوه فرهنگ آریائی باشد(زیرا بومیان ایران چنین استحکاماتی را لازم نمی‌دانستند) و با توجه به سکونت مداوم مردم در ارگ از هزاره های گذشته تا 150 سال پیش می توان حدس زد مردم کنونی بم از نژاد آریایی نسبتاً اصیل باشند. تیره‌ای آریائی نژاد که بر بم تاختند با بومیان مقاوم روبرو شدند و چون بر آنان پیروز گشتند بساختن برج و بارو و استحکاماتی پرداختند.
همچنین چندی پیش تحقیق وپژوهش یک محقق در مورد مردم بخش دهبکری و روستاهای تابع آن وآزمایش از آنها نشان داد DNAمردم دهبکری و توابع آن با DNAاجساد مدفون در ارگ بم یکی است و این موضوع به این معنا است که مردم دهبکری و توابع آن همان مردم قدیم ارگ بم هستند که صدها سال قبل به دلایل نامعلومی مثل خشکسالی یا گرمی هوا و غیره.. به مرور زمان و طی سالیانی از داخل ارگ بم به این منطقه ی پر آب و خوش آب و هوا نقل مکان کرده‌اند که عده ی بیشتر آنها در همان ارگ مانده‌اند.
بنای این شهر قدیمی را در اساطیر ایرانی به بهمن ابن اسفندیار نسبت می‌دهند.
هفتواد اسطوره ی بمی شاهنامه
باستناد داستان هفتواد در شاهنامه و کتاب کارنامک اردشیر بابکان می‌توان دریافت که با نام کجاران یا کوزران، که اکنون محله‌ای به همین نام در شمال غربی بم می‌باشدکه بطور حدس و گمان آنرا می‌توان بعنوان نخستین هسته شهر بم پنداشت. در روزگار ساسانیان هفتواد مرد فقیر ساکن در شهر کجاران سرو سامانی یافته و حاکم را از میان برمی‌دارد و برای خود برج و باروئی بر بالای تپه مجاور قلعه حاکم قبلی میسازد که همین ارگ کنونی بم است…بنابراین هفتواد شهر را توسعه نداد، بلکه محل تجمع سکونتگاهی را تغییر داد و مردم را از شهر کجاران به پای تپه کشانید و خود بر بالای تپه و در برج بحکمرانی پرداخت.
بم در گذشته یکی از پنج کورهٔ ایالت فارس بود. ابن حوقل مؤلف کتاب صورةالارض در قرن چهارم هجری از بم به نام شهری که از جیرفت بزرگ‌تر و هوایش از آن سالم‌تر و دارای نخلستان‌های زیاد بوده، یاد کرده‌است. همچنین از سه مسجد بم به نام‌های مسجد خوارج و مسجد هزاران و مسجد قلعه نام برده و به تفصیل پارچه‌های مرغوب و زیبایی را که در آن جا بافته می‌شد، ذکر کرده‌است. بنا به گفته مقدسی در کتاب احسن‌التقاسیم، باروی شهر بم چهار دروازه به نام‌های نرماشیر، کوسکان، آسبیکان و کورجین داشته‌است. طبق گفتهٔ وی بیشتر بازارهای بم در خارج شهر و تعدادی هم در داخل شهر قرار داشته‌اند. بم در مسیر جاده‌هایی که جنوب خاوری ایران را با سیستان، افغانستان و بلوچستان مرتبط میکند قرار دارد. به همین جهت این شهر از دوره ساسانیان اهمیت نظامی و بازرگانی زیادی داشته‌است. شهر بم در سال 1131 ه. ق به تصرف محمود افغان درآمد، ولی به علت شورشی که در قندهار روی داد آنجا را رها کرده عازم قندهار شد. ولی بار دیگر در سال 1134 ه. ق بر بم استیلا یافت و این وضع تا سال 1143 ه. ق که نادر، اشرف افغان را شکست داد، ادامه داشت. در سال 1209 ه. ق، لطفعلی‌خان زند، در همین شهر توسط عمال آقا محمد خان قاجار دستگیر شد. خان قاجار به یادگار این موفقیت مناره‌ای از سرهای 600 تن از مخالفین خود در بم برافراشت.
اقلیم و آب و هوا
آب و هوای بم گرم و خشک است اما به علت مجاورت با کویر آب و هوای متغیری دارد، به طوریکه گاهی اوقات در تابستان‌ها گرم‌ترین و در زمستان‌ها سردترین نقطه کشور گزارش شده‌است. میزان بارندگی سالانه بطور متوسط 68 میلی‌متر است.
یکی از جاذبه های بی نظیر بم بخش خوش آب و هوا وتوریستی گردشگری دهبکری است.دهبکری زیباترین منطقه ی سرسبز و چشم نواز است که در شهرستان کویری بم خود نمایی میکند و به همین دلیل نزد مردم بم بسیار محبوبیت دارد.علاوه بر مردم بم در همه ی فصول سال دهبکری پذیرای مسافران بیشماری است.دهبکری دارای ارتفاعات بکر و دست نخورده ی بسیاری است به طوری که همه ساله گروه های کوه نوردی و گردشگری بسیاری در استان کرمان به ارتفاعات دهبکری قدم می گذارند.از جمله این ارتفاعات می توان به کوه شیر و منطقه ی زیبای مرغک اشاره کرد.
یکی دیگر از جاذبه های زیبا و دست نخورده ی بم منطقه ی مرغک از توابع دهبکری است که همه ی این مناطق دارای جنگل های پسته وحشی-بادام وحشی و سرسبزی بسیاری است.در مرغک نیز در گذشته موسیقی سنتی ایرانی اصیلی رواج داشته.از منطقه ی دهبکری از گذشت های دور در نوشته های نویسندگان و ادیبان به عنوان بهشت میان دو جهنم یاد شده است و همه در وصف سر سبزی آن سخن رانده‌اند.
یکی از مسائل گردشگری و مدرن مورد بحث درباره ی دهبکری ساختن تله کابین در دهبکری است که البته این طرح همواره با بی توجهی مسئولین همراه بوده.
ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر و در مجاورت جادهٔ ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی و یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بوده‌است. ارگ بم در تاریخ 1 فروردین 1345 به شماره 519 در فهرست آثار ملی و شهر بم با عنوان بم و منظر فرهنگی آن در ژوئن 2004 در فهرست آثار میراث جهانی به ثبت رسیده‌اند. ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان است که از لحاظ عظمت و زیبایی با دیوار چین مقایسه می‌شد اما متأسفانه در زلزله دی ماه سال1382 این بنای بی نظیر آسیب جدی دید و هنوز با گذشت چند سال از وعده‌های مسئولین همچنان این بنا به همان شکل مانده‌است. با بررسی انجام شده طی چند سال گذشته بنای اولیه این ارگ تاریخی به شش هزار سال پیش بر می‌گردد
تل آتشین دارستان بم
طی کاوشهای اخیر که در بخش دارستان انجام گرفت نشانه‌هایی از دوران نوسنگی کشف شده که به هزاره هفتم قبل از میلاد مسیح می‌رسد به طوریکه می‌تواند تکمیل کننده حوزه فرهنگی هلیل که مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است باشد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیرامون مطالعات تخصصی این متحول گر تاریخ بشریت گمانه زنی و لایه نگاری با مسئولیت دکتر گاراژیان و دکتر مختاری اقداماتی را انجام داده‌است. نشانه‌های دیگری از این دوران در فلسطین وجود دارد که از جمله تفاوتهای آن با آثار به دست آمده در بم می توان به وجود سفال در منطقه دارستان بر خلاف فلسطین اشاره نمود.
صنعت و اقتصاد
ارگ جدید و منطقه ویژه اقتصادی
منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید، با هدف ایجاد و توسعه زمینه‌های لازم برای فعالیتهای کارامد صنعتی، جذب فناوری‌های نوین و افزایش زمینه‌های اشتغال از طریق جلب و هدایت سرمایه گذاری داخلی و خارجی در دهه فجر سال 1376، تاسیس ورسماً کار خود را آغاز کرد. مساحت این منطقه بالغ بر 1100هکتار است که در فاصله 10 کیلومتری شرق شهرستان بم (در جاده بم -زاهدان) در استان کرمان واقع شده‌است. این منطقه قبل از پیوستن به مناطق ویژه اقتصادی، سرمایه گذاری خارجی را از طریق همکاری با شرکت خودروسازی دوو کره جنوبی جذب و به تدریج زمینه لازم را برای فعالیت سایر شرکتها فراهم نمود. براین اساس، با مشارکت وسرمایه گذاری‌های گسترده انجام شده و همت متخصصان داخلی، در حال حاضر منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید، تنها منطقه ویژه اقتصادی تخصصی در زمینه صنایع خودروسازی، قطعه سازی و صنایع وابسته به آن درکشور محسوب می‌شود به طوریکه در حال حاضر چندین مدل از خودروهای تولیدی در کشور توسط شرکتهای حاضر در این منطقه ساخته می‌شود. شرکت عمران ارگ بعنوان سازمان مسئول منطقه ویژه اقتصادی ار گ جدید به منظور تحقق بخشیدن به توسعه فعالیتهای صنعتی، اقتصادی و گردشگری از ابتدای تاسیس بخش عمده‌ای از فعالیت خود را در این منطقه آغاز کرد. از جمله اقدامات این شرکت ایجاد زیر ساختها وامکانات پشتیبانی مورد نیاز از قبیل احداث ترمینال اختصاصی درفرودگاه بم، تاسیس ترمینال مسافری و باربری، راه آهن و انبارهای مجهز کالا، تامین آب، برق و مخابرات، ساخت هتلها، امکانات ورزشی، تفریحی، آموزشی و سایر تسهیلات بوده‌است که علاوه بر فراهم آمدن زمینه‌های لازم برای توسعه پیش از پیش سرمایه گذاری‌های صنعتی، امید می‌رود تا این منطقه با توجه به پتانسیل‌های لازم در آینده‌ای نزدیک به یکی از قطبهای توریستی و تفریحی کشور نیز تبدیل شود.
