تاریخ خبر: 1393/08/17-رهاسازی آب در زاینده‌رود، تنها رودخانه پرجاذبه‌ترین شهر توریستی کشور، موجی از شادی را به اصفهان بازگردانده است، اصفهانی که شاید در روزهای گذشته، موجی از اخبار منفی و نگران‌کننده را به خود دیده، این‌بار روان شدن آب در رگ‌هایش، خنده را بر لبان مردمش نشانده است.
به گزارش اعتماد، مردم اصفهان با تجمع روی پل‌های مختلف شهر، در سرمای بی‌سابقه آبان ماه که دست کمی از سرمای آذر و دی نداشت، با پیچیدن خود در پتو و لباس‌های گرم، صحنه ورود آب به رودخانه خشک را از دست ندادند. آب آمد و رودخانه پر شد، مردم هم می‌خواهند به شکرانه نعمت آب، آیین شکرگزاری به جا بیاورند. کشاورزان اصفهانی خوشحال‌اند و دیدن ورود آب به نزدیکی مزارع‌شان، شادشان کرده است. انگار آب زاینده‌رود، زندگی را به اصفهان بازگردانده است. قایقرانان زیر پل توی قایق‌های‌شان نشسته‌اند و منتظرند آب بیاید زیر قایق و از گل درش بیاورد. کافه‌داران زیر پل‌ها خوشحالند از خیل مشتریانی که قرار است راهی قهوه‌خانه‌های کنار آب شوند، حتی در سوز زمستان تا چایی گرم بنوشند و صدای آب را بشنوند.
زاینده‌رود اصفهان چند روزی است آب دارد، حقابه رودخانه و سهم کشاورزان باعث شد بیش از 400 میلیون مترمکعب آب به شهر برسد و نصیب کشاورزان شرق اصفهان شود تا کشاورزی پاییزه‌شان بی‌رونق نماند. مدیرکل محیط زیست استان اعلام کرده است اگر بارندگی‌ها خوب باشد، زاینده‌رود تا خرداد 94 هم آب خواهد داشت، اما احتمال اینکه زاینده‌رود تا 9 ماه دیگر آب‌دار باشد همانقدر کم است که احتمال بارندگی خوب در استان‌های مرکزی و خشکی چون اصفهان.
چهارشنبه بود که معصومه ابتکار اعلام کرد امشب زاینده‌رود پر‌آب می‌شود. از یکی دو روز پیش، بنا بر اظهارات وزیر نیرو که تاریخ دقیق سیراب شدن زاینده‌رود را اعلام کرده بود، علایم هشدار نسبت به دور ماندن از حاشیه رودخانه به مردم اعلام شده بود، هشدارهایی لذت بخش برای اصفهانی‌ها که به خاطر شدت آب ورودی به رودخانه خشک، آنها را از نزدیک شدن به حاشیه رودخانه در ساعاتی که آب رهاسازی می‌شد، برحذر کرده بود.
مدت زیادی است که استان‌های مرکزی ایران با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کنند، انتقال آب در میان استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان تبدیل به مساله‌یی بغرنج برای مردم این استان‌ها شده، تا جایی که زنجیره‌های انسانی پیوسته در خوزستان برای ممانعت از انتقال آب رود کارون به زاینده‌رود تشکیل شد، در چهارمحال و بختیاری، مردم به احداث تونل‌های انتقال آب از این استان به اصفهان اعتراض کردند، اصفهانی‌ها هم که زاینده‌رود را از آن خود می‌دانستند، نسبت به خشکی مداوم آن و از رونق انداختن صنعت، گردشگری و آب و هوای شهرشان گلایه داشتند. به گفته معاون حقوقی محیط زیست، سال گذشته سال پرتنشی به لحاظ مسائل آبی در کشور بود، کاهش میزان بارندگی و افزایش میزان مصرف، نه تنها شهرهای مرکزی ایران که پایتخت را هم با بحران مواجه کرده بود. بارندگی‌ها شاید کمی از بار این بحران را کاسته باشد، اما هنوز میزان ذخایر آبی از حداقل‌های موجود هم کمتر است، سدها به وضعیت اسفباری رسیده‌اند و سازمان‌های مرتبط به ناچار به محدود کردن مصرف‌های خانگی و شرب شهری روی آورده‌اند، هر‌کس بیشتر از حد مجاز مصرف کند، جریمه می‌شود. سید محمد مجابی به کاهش منابع آبی در منطقه اشاره کرد و گفت: «در منطقه زاینده‌رود با کاهش میزان بارندگی و افزایش میزان مصرف مواجه بودیم که این امر باعث کاهش منابع آبی بین 400 تا 600 میلیون متر مکعب در آن مناطق شده بود، ولی با توجه به مصوبه شورای عالی آب برای احیای زاینده‌رود، طی دو مرحله آزادسازی آب از محل سد زاینده‌رود صورت می‌گیرد و بر این اساس جریان آب در زاینده‌رود به حرکت خواهد آمد.»از سویی، مدیر اداره حفاظت محیط زیست استان اصفهان با تاکید بر اینکه « زاینده‌رود تغذیه‌کننده یکی از مهم‌ترین تالاب‌های کشور است» به ایسنا گفته است: «متاسفانه این رودخانه در طول مسیر خود با انواع فاضلاب‌های کشاروزی، صنعتی و شهری آلوده شده و این آلودگی‌ها در نهایت وارد تالاب می‌شوند که بسیاری از سموم ناشی از آنها می‌تواند با واردشدن در مسیرهای طولانی و پیچیده شیمیایی در یک زمان نسبتا طولانی تجزیه و از درجه سمیت‌شان کاسته شود؛ بنابراین تالاب گاوخونی یک تصفیه‌کننده طبیعی است که از آلودگی‌های بعدی سفره‌های آب زیرزمینی جلوگیری می‌کند.»
زاینده‌رود از سال 86 خشک شد
میزان پرندگان مهاجر فرودآمده بر تالاب گاوخونی نشانه‌یی دیگر از اوضاع آبی منطقه است، با سردشدن هوا، مهاجرت عظیم پرندگان از نواحی قطبی و سردسیر به طرف نقاط گرمسیر و جنوبی ایران آغاز می‌شود. خشک شدن آب باعث اختلال در محیط زیست منطقه شده است، به گفته حمید ظهرابی، از سال 86 فرآیند خشک‌شدن زاینده‌رود آغاز شده است، در نهایت تاسف باید بگوییم که زمانی 100هزار قطعه فلامینگو در تالاب گاوخونی زمستان‌گذران بودند اما در سرشماری سال گذشته تنها 50 تا 60 قطعه دیده شده است. او معتقد است: «رودخانه‌یی که زمانی به صورت دایمی در جریان بوده امروزه با نوساناتی همراه است و این در زندگی همه اعضای اکوسیستم از کف‌زیان تا پستانداران گوشتخوار که در بالادست زنجیره غذایی هستند، تاثیرگذار خواهد بود.»اما آنچه مشخص است، برنامه‌های درازمدت برای زاینده‌رود است، که از سوی معاونت محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با تعیین مشاور برای اخذ حقابه زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی مشخص شده است. مدیرکل حفاظت
محیط زیست استان اصفهان در این خصوص اعلام کرده است بر اساس این برنامه، بازه‌های مکانی در طول رودخانه ایجاد و ایستگاه‌های هیدرومتری نصب می‌شود تا با نیاز اکولوژیکی منطقه حقابه لازم را شناسایی و از وزارت نیرو مطالبه کنیم.
سیستم سنتی کشاورزی در مناطق گوناگون کشور، باعث هدررفت آب در حجم بالایی شده است تا جایی که برای احیای دریاچه‌یی با وسعت و عظمت ارومیه، دست اندکاران تصمیم به اصلاح سیستم‌های کشاورزی در منطقه کرده‌اند تا راهی باشد بر زنده کردن این حوضه آبی. در خصوص زاینده‌رود هم می‌توان همین نسخه را به شکل مشابه پیچید. توسعه بی‌رویه کشاورزی و استفاده نامعقول از ظرفیت‌های طبیعی و ارزش‌های طبیعی مشکلاتی هستند که از نگاه مدیر زیست محیطی اصفهان حایز اهمیت است.
اما برخی مسوولان امر معتقدند صرفه‌جویی باعث ذخیره آب پشت سد زاینده‌رود شده است، آبی که در آبان 93، فراهم شد تا به اصفهان برود. مهرزاد احسانی، مدیر دفتر بهم پیوسته حوضه آبریز زاینده‌رود در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: «برای رسیدن آب به اصفهان و کشاورزان شرق استان، حدود یک سال برنامه‌ریزی کردیم؛ در سال گذشته آبی (91-92) وقتی دیدیم امکان توزیع آب برای کشاورزی شرق اصفهان نداریم، برنامه‌یی را پیاده کردیم که حداکثر صرفه‌جویی در توزیع و مصرف آب داشته باشیم. در همه بخش‌ها این اتفاق افتاد تا بتوانیم در پایان سال آبی 92-93 حدود 400 میلیون متر مکعب پشت سد زاینده‌رود ذخیره کنیم.»به گفته احسانی در پایان شهریور 93، یعنی پایان سال آبی، 416میلیون مترمکعب آب پشت سد زاینده‌رود ذخیره شده است، که 400 میلیون آن را به کشاورزان شرق اصفهان که بیشتر غله کارند و در پاییز کشت می‌کنند و یک نوبت در پاییر آب می‌دهند و نوبت بعدی در بهار، در خرداد هم برداشت می‌کنند. کشاورزی غرب استان هم که بیشتر باغداری است، سهمی 200 میلیون متر مکعبی دارد که در طول بهار و تابستان رهاسازی می‌شود.
رییس انجمن صنفی حمایت از کشاورزان شهرستان اصفهان اما از دو مرحله‌یی بودن انتقال آب به دست کشاورزان سخت گفته است. حسین محمدرضایی با بیان اینکه آب پشت سد زاینده‌رود از ساعت یک بامداد روز 13 آبان در رودخانه زاینده‌رود جاری شده است، به مهر گفته است: «آب پس از 300 روز لب‌های خشک زاینده‌رود را تر می‌کند. کل آب تخصیص یافته در دو مرحله به کشاورزان استان اصفهان 400 میلیون متر مکعب است، این میزان آب در دو مرحله در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.»
وی با بیان اینکه در مرحله اول آب از 13 آبان به مدت یک ماه در رودخانه جاری خواهد بود، افزود: «حجم آب تخصیص یافته در مرحله اول 150 میلیون متر مکعب برآورد شده است. مرحله دوم بازگشایی رودخانه زاینده‌رود نیمه دوم اسفند ماه سال جاری تا نیمه دوم خرداد ماه سال 94 برآورد شده است، در این مرحله نیز 250 میلیون لیتر مکعب آب در اختیار کشاورزان قرار خواهد گرفت.»
