وقتی آهن طلا می‌شود (۱)

 تحریریه دنیای سلامت

آهن یکی از املاح ضروری و مورد نیاز بدن انسان است. تمام سلول‌های قرمز خونی بدن در هموگلوبین خود آهن دارند. کمبود آهن خون می‌تواند به کم‌خونی و کمبود آهن منجر شود. این عارضه در میان کودکان بسیار شایع است.

کم‌خونی و کمبود آهن

بدن ما نیاز به آهن دارد تا هموگلوبین بسازد؛ پس اگر به اندازه کافی آهن در اختیار نداشته باشد، تولید هموگلوبین در بدن محدود می‌شود و این مسأله روی تولید سلول‌های قرمز خونی اثر می‌گذارد. کاهش میزان هموگلوبین و در نتیجه کاهش تولید سلول‌های قرمز خونی را کم‌خونی می‌نامند.

از آنجا که سلول‌های قرمز خونی باید اکسیژن را به تمام بدن برسانند، کم‌خونی باعث می‌گردد اکسیژن به اندازه کافی به تمام نقاط بدن نرسد و عملکرد آنها دچار اختلال شود. کمبود آهن، اغلب در اثر جذب ناکافی آهن رخ می‌دهد و مهم‌ترین علت کم‌خونی کودکان نیز همین است. این کم‌خونی طی چند سال گذشته در کشورهای بزرگ و پیشرفته تا حدودی برطرف شده است، اما هنوز در بسیاری از کشورها کودکان بسیاری به این وضعیت دچارند.

کمبود آهن به طور ناگهانی و اتفاقی پیش نمی‌آید. گاهی اوقات آهن بدن بسیار کم است، اما آهن سلول‌های قرمز خونی هنوز کاهش نیافته است. اگر کمبود آهن بدن جبران نشود، این عارضه گسترش یافته و به کمبود آهن سلول‌های قرمز خونی نیز منجر می‌گردد. در این حالت گفته می‌شود که فرد کم‌خونی کمبود (فقر) آهن دارد.

علت کم‌خونی فقر آهن چیست؟

این عارضه می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود؛ مثل:   کمبود آهن در برنامه غذایی  جذب نامناسب آهن توسط بدن   از دست دادن مداوم خون (این مورد در میان زنان در دوران قاعدگی شایع است).

 رشد سریع بدن.  کمبود آهن در برنامه غذایی در نوزادان، کودکان نوپا و کودکانی بالغ‌تر منجر به کم‌خونی کمبود آهن می‌شود. کودکانی که به میزان کافی غذاهای سرشار از آهن نمی‌خورند، بیشتر در معرض این خطر هستند. در این مورد قدرت و استطاعت مالی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

کمبود آهن باعث می‌شود تا بدن سرب بیشتری را جذب کند و افزایش سرب در بدن موجب نوعی مسمومیت در کودکان می‌شود (بخصوص کودکانی که در خانه‌های قدیمی زندگی می‌کنند). کمبود آهن و مسمومیت با سرب ممکن است موجب بیماری شدید کودک شود و برخی مشکلات رفتاری و یادگیری را در او ایجاد کند.

در طول دوران طفولیت و بزرگسالی، بدن همواره به آهن کافی نیاز دارد؛ اما کودکانی که به یکباره رشد می‌کنند و قد می‌کشند، بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر کمبود آهن و کم‌خونی هستند؛ زیرا رشد بیشتر نیاز به مواد مغذی بیشتری دارد. نوزادانی که قبل از 12 ماهگی به جای شیر مادر از شیر گاوی تغذیه می‌کنند نیز در معرض کم‌خونی هستند؛ زیرا شیر گاو آهن کمی دارد و برای رشد نوزاد کافی نیست.

شیر جذب آهن را کاهش می‌دهد و می‌تواند در روده‌ها ایجاد حساسیت نماید و حتی در برخی موارد منجر به خونریزی خفیف شود. کاهش تدریجی خون به دلیل خونریزی خفیف روده‌ها که از مدفوع خارج می‌شود و همچنین جذب پایین آهن موجب کمبود آهن و کم‌خونی کودک می‌گردد.

خطرات بیشتر

 وزن بسیار کم به هنگام تولد و تولد زودهنگام نیز ممکن است در اثر کمبود آهن و کم‌خونی باشد. کودکان 3-1 ساله نیز در معرض کم‌خونی و کمبود آهن هستند. آنها از غذاهای پرآهن تغذیه نمی‌کنند و احتمالا شیرگاوی زیادی می‌خورند و به همین ترتیب آهن بیشتری از دست می‌دهند.

در نخستین مرحله از بلوغ، وقتی که بدن بیشترین رشد خود را دارد، پسرها بیشتر در معرض کمبود آهن قرار می‌گیرند؛ ولی پس از بلوغ، دختران بیشتر دچار کم‌خونی و فقر آهن می‌شوند؛ زیرا همان مقدار آهن جزئی ذخیره شده در بدنشان را به دلیل قاعدگی‌های ماهانه از دست می‌دهند. بیشتر دخترها علی‌رغم این مسأله باز هم در برنامه غذایی‌شان آهن کمی را می‌گنجانند.

علائم

 اغلب کودکانی که دچار کمبود آهن می‌شود، هیچ علامتی ندارند؛ زیرا ذخیره آهن بدن آهسته آهسته تمام می‌شود. وقتی که کم خونی بیشتر شد، برخی علائم زیر در کودک بروز می‌کند:  خستگی زیاد و ضعف شدید، رنگ پریدگی، افزایش ضربان قلب و یا صدای اضافی قلب، حساسیت و زودرنجی، کاهش اشتها، سرگیجه...

برای خواندن بخش دوم- وقتی آهن  طلا می‌شود- اینجا کلیک کنید.