دکتر محمدحسین صالحی سورمقی؛ دکترای فارماکوگنوزی
سدر درختی است، ارتفاع آن تا 10 متر می‌رسد. این درخت خاردار و دارای ساقه‌ای به رنگ سفید است. این گیاه در ایران سدر یا کنار در زبان عربی به آن سدر می‌گویند. در برخی کشورها، میوه این درخت را می‌خورند، ولی برگ‌های آن را خشک و پودر کرده و از این پودر برای شستشوی بدن و مو استفاده می‌کنند. برگ‌های این گیاه حاوی تانن و مملو از استرول‌های گیاهی، همچون پتاسیتوسترول، بتاسیتوسترول گلوکزید و ساپونین ابلین لاکتون هستند.
ساپونین موجود در برگ سدر موجب کف‌کنندگی می‌شود و همانطور که می‌دانید، ابلین لاکتون از جمله ساپونین‌های استروئیدی است که در تهیه هورمون‌های استروئیدی به کار می‌رود. میوه تخم‌مرغی شکل و زردرنگ آن خوراکی است و طعمی ترش و مطبوع دارد. از میوه‌های خنک و تقریباً شبیه زالزالک است. میوه گیاه سدر دارای تانن، صمغ و ویتامین‌های A,B,C است و سینه را نرم می‌کند و عطش را فرو می‌‌نشاند و برای سلامت صفرا مفید است. آب میوه این گیاه بازکننده معده است و باکتری‌های آن را از بین می‌برد. میوه خشک و پودر شده نیز به درمان اسهال و زخم معده کمک می‌کند. مغز دانه‌های میوه این گیاه، تب را پایین می‌آورد و حرارت صفرا را کاهش می‌دهد و برای درمان حصبه مفید است.
هسته‌های این میوه را بکوبید و به عنوان ضماد روی شکستگی‌ها قرار دهید و تأثیر آن را در تقویت استخوان‌ها مشاهده کنید. مالیدن ضماد به برگ سدر عضلات پاهای کودکان بازیگوش، خستگی را رفع می‌کند. قبل از پیدایش صابون، مردم بدن خود را با برگ این گیاه شستشو می‌دادند، این گیاه در بهبود بثورات و زخم‌های پوستی و رفع چرک بدن و تقویت مو و جلوگیری از ریزش و تقویت اعصاب و از بین بردن شپش و شپشک بسیار مفید است و جوشانده برگ‌های تازه و خشک آن، ورم و آماس پوست را درمان و از خونریزی معده و اسهال پیشگیری می‌کند.
همچنین خاصیت تصفیه‌کنندگی دارد و خون و اخلاط مختلف بدن، به خصوص صفرا را پاکسازی می‌کند. این گیاه ضدقارچ و در درمان بیماری‌های قارچی مفید است موجب تقویت و افزایش رشد موها می‌شود. سدر، حالت‌دهنده مو است و برای ترمیم زخم‌ها و ضدعفونی‌چرک‌های پوستی به کار می‌رود. رنگ پوست را نیز شفاف و باز می‌کند. در ضمن، مسکن قوی و ضدانگل است و خاصیت خنک‌کنندگی دارد.
