13روش برای غلبه بر آن
تا آنجا که شما می دانید و به شما مربوط می شود هرکس کلمه ی چکه یا ترشح را بعد از کلمه ی پشت حلق به کار ببرد باید آدم شوخ طبعی باشد. کلمه «آبشار» بیشتر به درد این کار می خورد! حتماً سؤال می کنید این همه آب و مایع از کجا می آید؟ اجازه بدهید از ابتدا شروع کنیم. روزانه 10/000 لیتر هوا از بینی بالغین عبور می کند. هوای وارد شده به بینی چه خشک باشد و چه مرطوب بینی شما موظف است دمای آن را به 98/6درجه فارنهایت و رطوبت آن را قبل از رسیدن به ریه ها که در فاصله 20سانتی متری از بینی واقع شده اند به 100% برساند. اگر هوای تنفسی به اندازه کافی گرم و مرطوب نشود به نسج ریه آسیب وارد می شود. خوب مرطوب شدن هوای تنفسی به مقدار زیادی به غدد موجود در غشای بینی و حفره های سینوسی بستگی دارد. این غدد روزانه حدود یک لیتر مایع را جهت نرم و لغزنده نگه داشتن غشای سینوس، بینی، دهان و گلو ترشح می کنند. این ترشحات به طور طبیعی به وسیله مژک ها جارو شده و به خلف بینی و گلو سرازیر می شوند.
سلول های مژک دار، سلول های نخ مانندی هستند که زایده های آن ها بر روی برخی قسمت های بافت بینی دایماً به جلو و عقب در حال حرکتند. مژک ها با حرکت خود به پاکیزه نگه داشتن مسیر عبور هوا از مواد خاصی کمک می کنند. گاهی، به ویژه در فصل تابستان، ترشحات مخاطی خشک می شوند و به صورت چسبناک در می آیند. چسبناک شدن ترشحات کندی حرکت مژک ها را سبب می شود. ویروس ها هم می توانند مانع از حرکت مژک ها شوند. هنگامی که حرکت مژک ها متوقف می شود ترشحات در خلف بینی تجمع می کنند. تداوم این حالت موجب تغلیظ ترشحات شده و ناگهان متوجه می شوید که به ترشحات پشت حلق گرفتار شده اید. حال چگونه می توان مخاط را به حالت اولیه و طبیعی خود - یعنی رطوبت کافی در مخاط و عدم خشکی قسمت فوقانی دستگاه تنفسی - بازگرداند؟ توصیه های متخصصان در این زمینه به شرح زیر است:
تخلیه ی مرتب بینی
این مورد آن قدر واضح و بدیهی است که ممکن است نادیده گرفته شود. تخلیه ی بینی (از طریق فین کردن) باعث می شود مقداری از ترشحات اضافی به جای خلف بینی از سوراخ های آن خارج شوند. اما در این کار افراط نکنید. هرگز پنبه یا دستمال کاغذی در داخل بینی خود نگذارید.
شستشو با آب نمک
برای شستشوی بینی، هنگامی که در اثر تجمع ترشحات، بینی به شدت کیپ شده و تنفس دشوار گردیده، تنها به مقداری نمک، آب و یک قطره چکان سایز اطفال جهت بالا کشیدن محلول به داخل بینی نیاز دارید. یک دوم قاشق چای خوری نمک را در 250گرم آب گرم حل کنید. (در صورت داشتن فشارخون بالا به جای یک دوم از یک سوم قاشق چای خوری نمک استفاده کنید). آب نمک را به داخل قطره چکان بکشید و سر آن را داخل سوراخ بینی قرار دهید. سر خود را به طرف عقب برده، قطره چکان را با زاویه 90درجه نسبت به صورت نگه دارید به طوری که موازی و در راستای سقف دهان قرار گیرد. سپس تنفس کنید تا آب به داخل مجرای بینی کشیده شود. در ابتدا ممکن است احساس ناراحتی کنید، پس از چند بار تمرین، انجام این کار برایتان آسان تر خواهد شد. همین کار را در مورد سوراخ دیگر بینی تکرار کنید و سپس آب نمک را از طریق دهان خارج نمایید. ممکن است لازم باشد چند بار این کار را تکرار کنید تا ترشحات کاملاً تخلیه شوند. پس از اتمام کار، فین کنید تا آب اضافی از بینی خارج گردد.
دکتر «پرین سی پیتو» توصیه می کند روزی 3بار و به مدت 5 روز این عمل را تکرار نمایید.
غرغره با آب نمک
برای غرغره و شستشوی گلو نیز از همان محلول فوق الذکر یعنی یک دوم قاشق چای خوری نمک در یک لیتر آب گرم (و یا یک سوم قاشق چای خوری نمک برای مبتلایان به فشارخون بالا) استفاده کنید. آب نمک باعث شسته شدن حلق و حنجره از ترشحات شده و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری می کند.
محدود کردن مصرف کاری (زردچوبه ی هندی)
شاید واقعاً به طعم کاری یا فلفل علاقه مند باشید. اگر دچار ترشح پشت حلق هستید ممکن است مجبور به پرهیز از آن ها شوید. «دکتر پرین سی پیتو» معتقد است مواد تحریک کننده موجود در فلفل قرمز و ادویه هایی مانند کاری می توانند سبب بروز ترشح مزمن پشت حلق گردند.
پرهیز از شیر
برای آن که به میزان تأثیر شیر بر روی ترشحات پشت حلق پی ببرید می توانید مدتی از مصرف آن چشم پوشی کنید. برخی از متخصصان بر این عقیده اند که بعضی از محصولات لبنی مانند شیر و بستنی موجب تحریک مخاط و ترشح بیشتر آن ها می شوند. ولی این مطلب مورد قبول همه ی متخصصان نیست. دکتر «هندرسون» می گوید: «شیر گاو کاملاً با شیر انسان متفاوت است. مشکل اینجاست که شیر گاو مملو از قند است و این قند که به لاکتوز معروف است موجب تغذیه و رشد باکتری ها و قارچ ها در گلو و روده های افراد می شود. رشد و تکثیر بیش از حد این میکرو ارگانیسم ها نهایتاً بر سیستم ایمنی بدن تأثیرگذار باشد».
آرامش
فشار عصبی و نگرانی، از علل عمده ی بیماری های مزمن بینی است. چرا؟ زیرا عمل گرم و مرطوب کردن هوای تنفسی به عهده سیستم عصبی پاراسمپاتیک است (1). فشار روحی و نگرانی می تواند باعث تشدید این مسأله شده و مخاط بینی را به ترشح بیش از حد وادارد. اگر در شرایطی که تحت فشار عصبی هستید دچار افزایش ترشحات حلق می شوید، تکنیک های آرام سازی از قبیل شل کردن عضلات و یا تمرکز می توانند شما را از این وضعیت رها کرده، احساس بهتری به شما ببخشند.
نوشیدن مایعات زیاد
اگر بخواهیم مژک های داخل بینی وظیفه خود را به خوبی انجام دهند، لازم است به حفظ رطوبت غشای مخاطی بینی کمک کنیم. این کار را می توان با نوشیدن زیاد مایعات انجام داد.
چای های گیاهی به اضافه لیموشیرین و عسل و یا مخلوط آب گرم و لیمو برای این منظور بسیار مناسب است. دکتر «لِویت» می گوید: «به جای صاف کردن مکرر صدا سعی کنید به پایین آمدن و خروج ترشحات پشت حلق کمک کنید. هر چیزی که در ترشحات پشت حلق موجود باشد توسط اسید معده تخریب و خنثی می شود بنابراین از وارد شدن این ترشحات به معده نگران نباشید».
دستگاه بخور
یک دستگاه بخور خوب که گنجایش چندین لیتر آب را داشته باشد به مرطوب نگه داشتن مسیر عبور هوا در بینی در طی ماه های خشک زمستان کمک می کند. با مرطوب نگه داشتن مخاط می توان از خشک و غلیظ شدن ترشحات بینی پیشگیری نمود. دکتر «کاتز» به منظور جلوگیری از شیوع هر نوع آلودگی، استفاده از آب مقطر را برای پرکردن دستگاه بخور توصیه می کند. هر هفته مخزن دستگاه را با آب و کمی سرکه سفید بشویید. با این کار می توان از رشد کپک ها و قارچ ها جلوگیری نمود.
عدم مصرف بیش از حد داروهای ضد احتقاق
به گفته ی دکتر «پرین سی پیتو» اگر از قطره های ضد احتقان بینی جهت کنترل ترشحات پشت حلق استفاده شود باید گفت که از آن ها به طور مناسب استفاده نشده است. این قطره ها بیشتر هنگام عفونت سینوس مورد مصرف واقع می شوند. وی همچنین هشدار می دهد که در هر دوره، از قطره ها و اسپری های ضد احتقان بیش از یک روز نباید استفاده نمود.
توجه به معده
آنچه شما گاهی از آن به عنوان ترشح پشت حلق یاد می کنید در حقیقت بازگشت غذا به مری یا همان سوزش سردل است. به گفته ی دکتر «مارتین بالدری» بازگشت غذا به مری درست علایمی شبیه به ترشح پشت حلق ایجاد می کند. برخی از داروهای ضد فشار خون جدید نیز ممکن است باعث بروز علایم ترشح پشت حلق حین ابتلا به سوزش سردل گردند.
کنترل سطح استروژن
هورمون استروژن بر روی ترشح مخاط بینی تأثیر دارد. برخی از داروهای ضد بارداری خوراکی، استروژن بالایی دارند. زیادی استروژن در خون موجب تحریک مخاط بینی و ترشح بیشتر مخاط می شود.
چنانچه از این داروها مصرف می کنید و دچار ترشح پشت حلق هستید حتماً با یک متخصص در این زمینه مشاوره نمایید. شاید پزشک بتواند دارویی مشابه، با دوز استروژن کمتری برای شما تجویز نماید.1
عدم مصرف آنتی هیستامین ها
دکتر «بالدری» معتقد است آنتی هیستامین ها غالباً چندان مؤثر نیستند. وی می گوید: «این داروها خیلی مؤثر نبوده و فقط موجب خواب آلودگی فرد می شوند. مصرف داروهای ضد احتقان ساده به مراتب بهتر است».
روشی متفاوت
اگر دچار ترشح پشت حلق هستید می توانید از روش جوکی ها جهت رفع آن کمک بگیرید. با یک قوری نِتی (2) می توانید به شستشوی روزانه بینی یعنی مسیر عبور هوا بپردازید. قوری نتی شبیه قوری معمولی است با این تفاوت که لوله درازتری دارد. گنجایش این ظرف در حدود چندین لیتر است. آموزندگان یوگا معتقدند تمیز نگه داشتن راه های عبور هوا از ترشحات می تواند، سرزندگی و حیات را در کل بدن تقویت کند. طرفداران این عقیده اذعان می دارند که استفاده دایمی از این روش موجب رهایی فرد از کلیه مشکلات مربوط به سینوس که از انسداد بینی ناشی شده اند می گردد. حال چگونه از قوری نتی استفاده کنیم؟ در اینجا به شرح آنچه سخنگوی «انستیتو بین المللی هیمالیاییان» می گوید، می پردازیم. ظرف را از آب گرم پر کنید و کمی نمک در آن بریزید. مقدار نمکی که استفاده می کنید باید متناسب با نمک موجود در اشکتان باشد. اگر محلول ایجاد سوزش کند بدان معنی است که مقدار نمک بیش از حد لازم است. سر خود را به یک طرف روی دستشویی خم کنید و لوله ظرف را در یکی از سوراخ های بینی قرار دهید و به ریختن محلول در بینی تا به اتمام رسیدن آن ادامه دهید. اضافی محلول باید از سوراخ دیگر بینی خارج شود. مجدداً قوری را پر کنید، این بار سر را به طرف دیگر خم کنید و در سوراخ بینی محلول بریزید. ممکن است برای انجام صحیح این کار به کمی تمرین نیاز داشته باشید. پس از اتمام کار با فین کردن هر دو سوراخ بینی را کاملاً تخلیه کنید. اگر مایل باشید می توانید این کار را یک بار دیگر در طول روز تکرار نمایید. این کار واقعاً نشاط آور و ساده است.
سخنگوی انستیتو می گوید: «من ده سال است که این کار را روزی دو بار انجام می دهم این کار مانع از تشکیل انسداد در مجاری تنفسی که مهم ترین مدخل بدن است می شود. هنگامی که مجاری تنفسی به هر دلیل مسدود شوند، این انسداد بر کل بدن تأثیر ناگهانی و چشمگیر می گذارد».
پی نوشت ها :
1. سیستم عصبی خودکار اعمال غیرارادی داخلی بدن را به عهده دارد و شامل دو بخش سمپاتیک و پاراسمپاتیک است که برخلاف هم عمل می کنند. عمل افزایش ترشحات مختلف بدن مثل ترشحات گوارشی و تنفسی به عهده ی بخش پارسمپاتیک است. «ویراستار پزشکی»
2. Neti pot.
منبع مقاله :
تکاک، دبورا، (1388) درمان های خانگی، مترجم: مینا اسماعیلی، ویراستار پزشکی: نوید محمدی، تهران: گلبرگ، چاپ پنجم 