دکتر محمدرضا بلورساز
آسم یک بیماری شایع ریوی و مشخصه آن التهاب راه‌های هوایی، واکنش بیش از حد راه‌های هوایی و انسداد قابل برگشت جریان هواست. بروز آسم در کودکان بیشتر است 2 - 8 درصد کودکان جهان به آسم مبتلا هستند؛ ولی این بیماری در تمام سنین و در نقاط مختلف بیشتر در کشورهای صنعتی توسعه‌یافته شیوع دارد.
شیوع آسم به طور قابل توجهی در طول چند دهه اخیر افزایش یافته است. علت آن مشخص نیست؛ ولی احتمالاً یک بیماری چند ژنی است که تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می‌گیرد. هر چند آسم در پسرها شایع‌تر از دختران است، ولی شیوع آن پس از بلوغ تغییر کرده و در زنان بالغ بیشتر از مردان بروز می‌کند که این امر، اثرات احتمالی هورمونی را روی آسیب‌زایی آسم مطرح می‌سازد.
آسم آلرژیک
یکی از مهمترین و شایع‌ترین اشکال آسم، آسم آلرژیک است که آلرژن‌ها عامل اصلی ایجاد آن هستند. کودکانی که زمینه ژنتیکی بروز حساسیت دارند، به محض برخورد با مواد حساسیت‌زا، علائم آلرژیک در آنها ظاهر می‌شود. عوامل تشدید آسم آلرژیک به دو گروه عوامل داخل منزل (Indoor) و عوامل خارجی (out door) تقسیم می‌شوند.
عوامل
عوامل مربوط به محیط داخل منزل: 1) نگهداری از حیوانات خانگی مثل گربه، سگ، پرنده‌ها (به‌ویژه مرغ عشق) 2) استفاده از مواد شوینده، به خصوص وایتکس که بسیار خطرناک است. 3) مایت‌ها (موجودات ریز ذره‌بینی موجود در لباس‌های کهنه، فرش، لحاف و تشک) 4) دودها و بوهای مختلف، مانند دود اسفند، بوی عود، بوی عنبر، بوی عطر و ادکلن، بوی ناشی از طبخ غذاها و دود سیگار. 5) مواد غذایی مانند خربزه، بادمجان، توت‌فرنگی، ادویه‌جات مختلف و کاکائوها که حاوی مقادیر بالایی هیستامین هستند.
عوامل مربوط به محیط خارج از منزل:1) هوای آلوده که مهمترین عامل حساسیت‌زای محیط خارجی محسوب می‌شود و موادی چون دی‌اکسیدکربن و ازت که می‌توانند دستگاه تنفس را تحریک کنند. 2) گردوغبار تظاهرات بیماری آسم شامل خس‌خس سینه، تنگی نفس، سرفه و گاهی کبودی در اثر شدت سرفه‌ها در موارد حاد ابتلاست. آسم مراحل مختلف خفیف، متوسط و شدید دارد و کودکانی که زمینه آسم دارند حتماً باید به پزشک مراجعه کنند.
پیشگیری
اجتناب از عوامل تحریک‌کننده، نظیر بیرون بردن کودک مبتلا به آسم در روزهایی که هوا آلوده است، پرهیز از نگهداری حیوانات خانگی در منزل و عدم استعمال دخانیات در محیط‌های بسته، مهمترین راه‌های جلوگیری از بروز حملات آسمی می‌باشند. در ضمن پدر و مادر باید بدانند چه عواملی باعث بروز حملات آسمی می‌شود تا کودک خود را از آن دور نگه دارند.
آنها باید با معلمان و مسئولان مدارس در این باره صحبت کرده و به آنها سفارش کنند مراقب فرزندشان باشند تا به محض اینکه دچار حمله حاد تنفسی گردید، از اسپری‌ها و داروهای مخصوص که معمولاً باید همراه بچه‌ها باشد، استفاده کنند. همچنین تزریق واکسن، به‌ویژه آنفلوانزا برای کودکان مبتلا به آسم ضروری است و به مدت یکسال کودک را از ابتلا به این بیماری محافظت می‌کند.
توصیه های به والدین
1) والدین باید شناخت کامل و کافی در مورد بیماری داشته باشند و با همفکری پزشک معالج کودک، مطالعه مقالات و کتب در زمینه بیماری و شرکت فعال در جلسات آموزش آسم، با این بیماری آشنا شوند. توصیه مهم اینکه به محض بروز سرفه، تنگی نفس یا هر علامتی که نشان‌دهنده شروع یا تشدید بیماری است، جداً از مصرف داروهای گیاهی و یا سایر درمان‌های خودسرانه خودداری کرده و فوراً به پزشک معالج و یا نزدیک‌ترین کلینیک مراجعه نمایند.
2) از مصرف مواد تحریک‌کننده و تشدیدکننده آسم در منزل و چه در محیط خارج از منزل بپرهیزند.
3) کودکان همواره داروهای ضروری مربوط به آسم (از جمله اسپری‌های سالبوتامول، فلوتیکلرون و ...) را همراه داشته باشند تا در صورت بروز حمله ناگهانی از آنها استفاده نمایند.
4) آموزش نحوه صحیح مصرف اسپری‌ها به کودک، باید از سنین پنج سال به بالا شروع شود.
