دکتر ابوالفضل شفیعی سورک؛ دندانپزشک کودکان
پوسیدگیهای دندانی زودرس دوران کودکی، نوع خاصی از پوسیدگیهای دندانی شدید هستند که نوزادان و کودکان خردسال را درگیر میکنند و پیشرفت سریعی دارند. طبق تعریف آکادمی دندانپزشکی کودکان آمریکا، حضور بیش از یک سطح دندانی پوسیده (ضایعه حفره دار یا بدون حفره)، ترمیم شده یا از دست رفته (در اثر پوسیدگی) در هر کدام از دندانهای شیری در یک کودک زیر 6 سال، پوسیدگیهای زودرس دوران کودکی نامیده می‌‌شود.
علل ایجاد پوسیدگیهای دندانی زودرس دوران کودکی
بر خلاف تصور بسیاری از والدین، قطره آهن در ایجاد این پوسیدگی‌ها هیچ نقشی ندارد، بلکه فقط سبب تغییر رنگ دندانهای پوسیده می‌‌گردد. مهم‌ترین علل ایجاد این پوسیدگی‌ها، شامل موارد زیر است:
الف. تمیز نکردن دهان کودک توسط والدین از زمان رویش اولین دندانهای شیری.
ب. الگوی تغذیه ای نا مناسب شامل: 1) استفاده از شیشه حاوی شیر یا سایر نوشیدنی‌‌های شیرین به‌عنوان پستانک، جهت آرام کردن و کمک به خوابیدن کودک. 2) خوردن مکرر شیراز شیشه در طول شب، مطابق میل کودک. ج. کاهش جریان بزاق حین خواب.
د. وجود پوسیدگیهای متعدد درمان نشده در دهان پدر و مادر کودک.
هـ. عدم مراجعه والدین به دندانپزشک برای معاینه کودک و کسب اطلاعات صحیح و انجام اقدامات پیشگیرانه از زمان رویش اولین دندانهای شیری. و. مصرف مکرر میان وعده‌‌های پوسیدگی‌زا در طول روز توسط کودک. این عوامل، محیط مناسبی را برای فعالیت میکروبهای پوسیدگی‌زا در دهان کودک فراهم میکنند که با تولید بعضی اسیدها، سبب پوسیدگی دندانهای میشوند.
کدام دندانها دچار پوسیدگیهای زودرس میشوند؟
چهار دندان پیشین شیری فک بالا، آسیاهای اول شیری هر دو فک و دندانهای نیش شیری فک پایین، معمولا دندان‌هایی هستند که به این پوسیدگی‌ها دچار میشوند. دندانهای درگیر، معمولا به صورت قرینه در دو سمت دهان کودک قرار دارند. دندان پیشین شیری فک پایین، معمولا پوسیده نمی‌شود که دلیل این امر، نقش محافظت کننده زبان از این دندانها حین مکیدن شیر و نیز شست‌وشوی طبیعی این دندانها توسط جریان بزاق به علت قرارگیری دهانه مجرای غدد بزاقی در پشت این دندانها می‌‌باشد. دندانهای آسیای دوم شیری هم به دلیل اینکه در سن بالاتری رویش می‌‌یابند، معمولا مبتلا نمی‌شوند.
بر خلاف تصور بسیاری از والدین، قطره آهن در ایجاد این پوسیدگی‌ها هیچ نقشی ندارد، بلکه فقط سبب تغییر رنگ دندانهای پوسیده می‌‌گردد. مهم‌ترین علل ایجاد این پوسیدگی‌ها، شامل موارد زیر است
الف. تمیز نکردن دهان کودک توسط والدین از زمان رویش اولین دندانهای شیری.
ب. الگوی تغذیه ای نا مناسب شامل:
استفاده از شیشه حاوی شیر یا سایر نوشیدنی‌‌های شیرین به‌عنوان پستانک، جهت آرام کردن و کمک به خوابیدن کودک.
خوردن مکرر شیراز شیشه در طول شب، مطابق میل کودک.
ج. کاهش جریان بزاق حین خواب.
د. وجود پوسیدگیهای متعدد درمان نشده در دهان پدر و مادر کودک.
هـ. عدم مراجعه والدین به دندانپزشک برای معاینه کودک و کسب اطلاعات صحیح و انجام اقدامات پیشگیرانه از زمان رویش اولین دندانهای شیری.
و. مصرف مکرر میان وعده‌‌های پوسیدگی‌زا در طول روز توسط کودک.
این عوامل، محیط مناسبی را برای فعالیت میکروبهای پوسیدگی‌زا در دهان کودک فراهم میکنند که با تولید بعضی اسیدها، سبب پوسیدگی دندانها میشوند.
پیشگیری از ایجاد پوسیدگیهای دندانی زودرس دوران کودکی
از آنجایی که پوسیدگی دندانی یک بیماری مسری است و میکروبهای ایجادکننده آن معمولا از دهان والدین (بویژه مادران) به نوزاد منتقل می شوند، قبل از اقدام به بچه‌دار شدن به فکر سلامت دندانهای خود باشید و با مراجعه به دندانپزشک، دندانهای پوسیده خود را درمان کنید. با نظر دندانپزشک می‌توانید با مصرف برخی آدامس‌های بدون قند یا دهانشویه‌ها، بهداشت دهانی خود را بهبود بخشید.
ظرف شش ماه بعد از رویش اولین دندان کودک، جهت معاینه و دریافت اطلاعات و مشاوره‌های بهداشتی مناسب، نوزاد خود را نزد دندانپزشک متخصص کودکان ببرید. توصیه شده این مراجعه دیرتر از 12 ماهگی کودک نباشد.
دندانهای نوزادتان از زمان رویش آنها تا حدود 1/5 سالگی، شب ها قبل از خواب با استفاده از یک پارچه یا گاز استریل، تمیز کنید.
در دوره 1/5 تا 3 سالگی، دندانهای کودک را به کمک مسواک‌های انگشتی یا دستی، بدون استفاده از خمیر دندان یا با استفاده از خمیر دندانهای فاقد فلوراید، شب ها قبل از خواب مسواک بزنید.
در سن 3-6 سالگی، دندانهای کودک را با مسواک‌های دستی یا برقی و خمیر دندانهای فلوراید‌دار مخصوص کودکان، روزی دو بار (یک بار بعد از صبحانه و یک بار قبل از خواب شب) مسواک بزنید.
از شیشه حاوی شیر، به عنوان پستانک جهت آرام کردن و کمک به خوابیدن کودک استفاده نکنید.
اجازه ندهید کودک با بطری یا شیشه محتوی چیزی غیر از آب در دهانش به خواب برود.
در صورتی که کودک عادت کرده در شب مکررا شیر بخورد، سعی کنید به‌تدریج تعداد دفعات شیرخوردن را کاهش دهید و بعداز هر بار شیردهی به کودک آب بخورانید تا اضافات شیر از روی دندانهای کودک پاک شود.
تغذیه کودک از شیشه شیر را در حدود سن 12-14 ماهگی متوقف و او را به نوشیدن از فنجان یا لیوان تشویق کنید.
اجازه ندهید کودک در طول روز، مکررا میان وعده‌‌های پوسیدگی زا از قبیل: انواع شیرینی، کلوچه، کیک، بیسکویت، پفک، چیپس و غیره مصرف کند. در صورت تمایل کودک به اینگونه خوراکی‌ها بهتر است آنها را به طور یکجا و بعد از صرف وعده‌‌های غذایی اصلی به او داد.
برنامه زمانی منظمی برای وعده‌‌های غذایی اصلی کودک و نیز میان وعده‌ها طرح‌ریزی کنید و تعداد میان وعده‌ها را به حداقل برسانید.
کودک را تشویق کنید بجای خوراکی‌های پوسیدگی‌زا، از ترکیبات غیر پوسیدگی‌زا مثل پنیر، ماست، میوه، سالاد و مغزها (مثل پسته، بادام) در میان وعده‌ها استفاده کند.