رکسانا خوشابی ؛ کارشناس ارشد مشاوره
یکی از شکایت های متداول که بین مراجعین دفاتر مشاوره و کلینیک‌های روانشناسی، شکایت از حواس پرتی یا کاهش تمرکز است. گرچه جوانانی که در درس و مطالعه تمرکز کمتری نسبت به گذشته دارند، بیشتر از عارضه کمبود تمرکز رنج می‌برند و شکایت می‌کنند، اما بزرگترها و مسن‌ترها هم از کمبود تمرکز در کارها ابراز نارضایتی دارند.
فواید تمرکز
آیا تمرکز واقعا در موفقیت یا در رسیدن به اهداف موثر است؟ تحقیقات نشان می‌دهد تمرکز در بسیاری موارد معجزه می‌کند.
وقتی نور را با یک ذره‌بین متمرکز می‌کنیم، نور آنقدر انرژی پیدا می‌کند که می‌تواند کاغذ را بسوزاند. اگر نور متمرکزتر شود، تبدیل به لیزر می‌شود که می‌تواند فلز را هم ببرد.
هنری‌فورد ثابت کرد اگر در یک گروه، هریک از افراد فقط برانجام یک کار متمرکز شوند، بهره‌وری گروه بالا می‌رود و همین بود که خط تولید کارخانه را به‌وجود آورد.
تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که کارهای روزانه خود را در یک کاغذ فهرست می‌کنند، در طول روز به کارهای بیشتری می‌رسند، زیرا هربار فقط بر یکی از آنها متمرکز می‌شوند و ذهنشان نگران کارهای دیگر نیست.
همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهند افرادی که تمرین‌های تمرکز انجام می‌دهند، معمولا ذهن بازتری دارند و با چالش‌های زندگی با تلاش کمتری روبرو می‌شوند و به نتایج بهتری می‌رسند.
ناپلئون هیل نیز معتقد است که آنچنان باید بر تصمیم خود تمرکز کنید که گویی زندگیتان به آن بسته است.
بنابراین هم تحقیقات و هم صاحبنظران، نقش تمرکز در زندگی و در موفقیت را تایید کرده‌اند.
برای افزایش تمرکز، راهکارها و نظریه هایی موجود است، اما به نظر من مهمترین دلیل نداشتن تمرکز، حضور نداشتن در زمان حال، یعنی نبودن در «اینجا و اکنون» است. متاسفانه اکثر ما، بیشترین ساعات روز خود را در فکر کردن به گذشته یا فرو رفتن در رویاهای آینده هدر داده و زمان حال را از دست می‌دهیم. در حالی که تمرکز، نیاز به حضور در زمان حال و توجه به لحظه کنونی دارد.
آیا هرگز نباید به گذشته یا آینده فکر کنیم؟
به نظر می‌رسد فکر کردن به گذشته مزایایی دارد. اما نباید در کسب این مزایا از زندگی در زمان حال محروم شویم. مرور گذشته موجب می‌شود اشتباهاتمان را بیابیم و از آنها درس بگیریم.
البته خود مرور هم گرچه مربوط به وقایع گذشته است اما در زمان حال انجام می‌شود و ما با ذهنیت، آگاهی و ادراکی که در زمان حال داریم، حوادث گذشته را بررسی می‌کنیم و از آنها نکات شاخص و موثر استخراج می‌نماییم. فکر کردن به آینده هم برای هدفگذاری و برنامه‌ریزی در رسیدن به اهداف ضرورت دارد، البته تا جایی که تبدیل به رویا پردازی زیاده از حد نشود و اوهام پروری نشود.
فقدان علاقه، مخل تمرکز و توجه است
یکی دیگر از دلایل نداشتن تمرکز، فقدان علاقه به موضوعی است که در حال کار کردن روی آن هستیم. این بی‌علاقگی باعث می‌شود آگاهانه یا ناخودآگاه نظرمان به موضوعات ریز و درشت دیگر جلب شود و از کار خود بازبمانیم.
ه همین دلیل برای افزایش تمرکز توصیه می‌شود به کاری بپردازیم (و فرزندان و اطرافیانمان را به کاری سوق دهیم) که نسبت به آن کشش و گرایش درونی و خودجوش وجود دارد؛ کاری که خود آن را انتخاب کرده باشیم و تحت تاثیر دیگران یا تقلید و شرطی‌شدگی به آن روی نیاورده باشیم، کاری که در آن استعداد و توانمندی داریم و انجام آن باعث هیجان، شادی و سرورمان شود.
اما اگر از روی اجبار، به انجام کاری مشغول شویم که نسبت بدان گرایش درونی نداریم، طبیعی است که تمرکز و توجه کافی نیز نسبت به آن نخواهیم داشت.
مشکلات مغزی یا روانشناختی
یکی دیگر از عوامل موثر در کاهش تمرکز افراد، به برخی از مشکلات سیستم عصبی و مغزی یا اختلالات روانشناختی برمی‌گردد که در این موارد کمک گرفتن از پزشک و روانپزشک ضرورت دارد؛ به عنوان مثال در بیش فعالی کودکان، علاوه بر فعالیت شدید جسمانی کودک، با بی‌توجهی یا فقدان توجه و تمرکز مواجه می‌شویم که کودک و والدین و همچنین مربی و معلمان کودک را دچار مشکل می‌نماید.
این کاهش تمرکز باعث می‌شود کودک از سیستم آموزشی بهره‌ای نبرد و در یادگیری دچار مشکلات عدیده شود.
راهکارهای افزایش تمرکز
قبل از ارائه راهکارهایی برای تمرکز بیشتر جا دارد به این نکته توجه کنیم که تمرکز حالت صفر و یک ندارد، یعنی این‌طور نیست که ما، یا تمام و کمال متمرکز هستیم یا اصلا نمی‌توانیم تمرکز داشته باشیم، چون می‌توان تمرکز را با اراده، تمرین و رعایت بعضی از نکات تقویت کرد.
برخی از راهکارهای افزایش تمرکز عبارتند از
§ مکتوب کردن افکار و اختصاص دادن زمانی برای افکار مزاحم؛ در این صورت به جای دنبال کردن و منظم نمودن افکار پراکنده، افکار، برنامه‌ها و کارهای اجرایی خود را یادداشت و بر طبق آنها عمل می‌کنیم.
بدین ترتیب هیچ کاری فراموش نمی‌شود و حتی اگر حواسمان پرت شود، یادداشت‌ها جلوی فراموشی و دور افتادنمان از کارها را خواهد گرفت. همچنین اگر در طول شبانه‌روز زمان مشخصی را برای فکر کردن به افکار مزاحم یا ظاهرا بی‌حاصل اختصاص دهیم، خواهیم توانست این افکار بازیگوش و مزاحم را که وقت و بی‌وقت به ما هجوم می‌آورند، سامان دهیم و حواس خود را به کارهای مهم‌تر معطوف نماییم...
برای خواندن بخش دوم - تمرکز - اینجا کلیک کنید.
