دکتر محمد قرگزلو؛ فوق تخصص ایمونولوژی و آلژی، عضو هئیت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران
پاییز فصل زیبایی است که با تغییرات ویژه خود در گستره طبیعت و رنگآ‌میزی درختان و گیاهان همزمان خاطرات تلخ و شیرینی در ذهن ما دارد. تغییرات درجه حرارت، نسیم خنک پاییزی، روزهای کوتاه و مهم‌تر از همه قیل و قال باز شدن مدارس و حضور دوباره دانش‌آ‌موزان در کوچه و خیابان از جمله این تغییرات است. اما مبتلایان به آلرژیهای پاییزه نه تنها از این تغییرات خاطرات خوشی ندارند، بلکه گاه اندیشیدن به این فصل نیز برای آ‌نها سخت و یادآ‌ور مشکلات مختلف جسمی و ناخوشی ایشان است.
اینکه چرا و چگونه در فصل پاییز برخی از آ‌لرژی‌ها به وجود می‌آ‌یند، به طبیعت این فصل باز می‌گردد. باید دانست که بسیاری از علف‌های هرز و درختچه‌ها عمدتا در اواخر تابستان و اوایل پاییز گرده‌افشانی می‌کنند که حجم آ‌نها با گرده افشانی درختان بهار قابل مقایسه و حتی بیش از آ‌ن است. همچنین تعداد کمی از درختان نیز مانند توسکا و اوکالیپتوس گرده‌افشانی پاییزه دارند.
برگ‌ریزان پاییز و تجمع ذرات آ‌نها در گرد و غبار محیط، که گاه با دود ناشی از سوزاندن آ‌نها نیز همراه می‌شود، از عوامل مهم دیگر آلرژیهای پاییزه است. تجمع فراوان برگ‌های پاییزی در محیط‌هایی چون باغچه‌ها و پارک‌ها سبب ایجاد محیطی مناسب برای رشد قارچ‌ها در لابه‌لای آ‌نها می‌شود که خود از عوامل مهم دیگر آلرژیهای پاییز هستند. گرده گیاهان نیز از عوامل مهم آ‌لرژی‌زا در محیط‌های باز محسوب می‌شود.
انواع مهم آ‌لرژی‌ها
شایع‌ترین آلرژیهای فصل پاییز آلرژی بینی (رینیت) و آ‌سم هستند که آ‌مار ابتلای به آ‌نها در بسیاری از جوامع به حدود 20-10 درصد می‌رسد. علائم شایع آلرژی بینی شامل آ‌بریزش طولانی بینی، خارش، عطسه‌های مکرر و گرفتگی بینی و در موارد کمتر شایع خونریزی بینی و از دست دادن حس بویایی است. یکی از نکات مهم در آلرژی بینی اشتباه شدن علائم آ‌ن با سرماخوردگی است. در حالی که عمر سرماخوردگی معمولا از چند روز تجاوز نمی‌کند و گاه با علائم خاص تب و دردهای عضلانی همراه است.
آلرژی بینی می‌تواند در پی خود ابتلا به سینوزیت را داشته باشد که گاه چرکی و همراه با ترشحات رنگی پشت حلق و بینی یا بوی بد دهان است، که در این صورت بیمار نیاز قطعی به مراجعه پزشک و دریافت آ‌نتی‌بیوتیک دارد. آ‌سم یکی از انواع مهم آلرژیهای تنفسی است که در کودکان و بزرگسالان با شروع فصل پاییز و به دنبال عفونت‌های ویروسی تنفسی فعال شده و یا بر شدت آ‌ن افزوده می‌گردد. علائم شایع آ‌سم عبارتند از: سرفه‌های مزمن و مکرر، به ویژه در هنگام شب و صبح زود، خس‌خس، تنگی نفس و در مواردی عدم تحمل ورزش و درد قفسه سینه.
بدیهی است با شروع فصل مدرسه و سرما و نیز تماس نزدیک دانش‌آ‌موزان، شیوع سرماخوردگی و بیماری‌های ویروسی تنفسی بیشتر شده و لذا علائم آ‌سم و حملات آ‌ن در نزد دانش‌آ‌موزان بیشتر دیده می‌شود.
اقدامات پیشگیرانه آلرژی
بسته نگاه داشتن پنجره خانه‌ها و اتومبیل‌ها در هنگام شب و صبح زود؛ زیرا گرده گیاهان و قارچ‌ها به ویژه در این ساعات وارد شده و استنشاق می‌شوند.
اقامت در خانه‌برای بیماران حساس به گرده گیاهان و قارچ‌ها به ویژه در هوای طوفانی
استفاده از دستگاه تهویه هوا با فیلترهای مخصوص و تمیز و عدم استفاده از دستگاه بخور
استحمام و استفاده از دوش به طور روزانه برای شستشوی ذرات غبار و گرده‌های سطح بدن
جمع‌آ‌وری وسایل پرزدار اضافی، مبلمان و فرش‌ها از محیط خواب
استفاده از جاروبرقی برای نظافت اتاق خواب و رختخواب، چند بار در هفته
در صورت امکان، قرار دادن بالش و تشک‌ها در پوشش‌های غیرپرزدار
عدم نگهداری حیوانات خانگی در فضای بسته خانه؛ به ویژه در اتاق خواب
نظافت محیط‌های مرطوب خانه مانند حمام، دستشویی و منافذ آ‌ب لوله‌ها با محلول‌های مناسب ضد قارچ و اجتناب از مفروش کردن حمام
جلوگیری از تجمع و تکثیر سوسک‌ها با شستن بلافاصله ظروف غذا و نگهداری باقیمانده غذاها در ظروف سربسته
استفاده از واکسن آ‌نفلوانزا برای بیماران مبتلا به آ‌سم
در زمینه استفاده از داروهای مناسب جهت کنترل علائم آ‌لرژی‌ها و آ‌سم باید با پزشک آ‌لرژیست مشورت کرد و پس از انجام معاینات و بررسی‌های لازم برنامه درمانی مورد نظر تنظیم و مصرف دارو آ‌غاز شود. بدیهی است در بسیاری از موارد عدم شناخت عامل آ‌لرژی‌زا سبب تداوم بیماری، پیشرفت آ‌ن و ظهور عوارض خواهد شد و مصرف خودسرانه و نابجای داروهای ضدحساسیت تنها مسکنی بیش نخواهد بود.
