شهرستان ملارد ؛ سرزمین شقایق های استان تهران

شهرستان ملارد منطقه ای خوش آب و هوا، سرسبز و زیبا، با آب و هوای معتدل و چشم اندازهایی طبیعی باغ های میوه و در 40 کیلومتری غرب شهر تهران قرار دارد و از شرق به شهرستان شهریار، از شمال و غرب به شهرستان کرج استان البرز و از جنوب به شهرستان ساوه در استان مرکزی محدود می شود. ملارد دارای دو بخش مرکزی و بخش صفادشت می باشد. دهستان اخترآباد، بی بی سکینه و ملارد به ترتیب از غرب به شرق به تقسیمات داخلی شهرستان ملارد را تشکیل می دهند. این شهرستان حدودا دارای 400 هزار نفر جمعیت و وسعتی در حدود 900 کیلومتر مربع می باشد. شهرستان ملارد یکی از قدیمی ترین شهرستان های استان تهران است. بر اساس کاوش های باستان شناسی سال 1390 در تپه پیش از تاریخی ارسطو قدمت این شهرستان در حدود 9 هزار سال می باشد. یکی از قدیمی ترین نقوش برجسته با نام نقوش صخره ای کفترلو و قدمتی 4500 ساله، در دهستان اخترآباد از توابع بخش صفا دشت شهرستان ملارد استان تهران قرار دارد. در شهرستان ملارد حدود 45 اثر و محوطه باستانی شناسایی شده است که از این تعداد حدود 25 اثر فرهنگی تاریخی آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. پس با ما در مجله همگردی همراه باشید برای سفر به زیباترین جاهای دیدنی ملارد...

وجه تسمیه نام ملارد

در مورد وجه تسمیه نام ملارد به چند مورد می توان اشاره کرد
1) در کتاب بحر الرحاب محل شهادت امامزاده ابراهیم (ع) ملارد را قلعه ی "مرند" ذکر کرده و در آن سند ذکر شده که این نام بعدها به ملارد تغییر پیدا کرده است.
2) ملارد به معنی گندم زار است و علت آن وجود زمین های مستعد کشاورزی به خصوص گندم است شاید وجود یکی از بزرگ ترین آسیاب ها در شمال شهرستان ملارد که امروزه پرجمعیت ترین قسمت این شهر است و با همان عنوان سرآسیاب خوانده می شود می تواند دلیلی قابل قبول و مستند برای این نام باشد.
3) با توجه به رونق کشاورزی و محصولات زراعی در این منطقه قطعا این محصولات بعد از جمع آوری نیازمند محلی مناسب برای نگهداری و انبار و به دنبال آن مکانی جهت حمل این محصولات به سایر نقاط داشته است و شهرستان ملارد استان تهران می تواند به نوعی خلاصه شده اصطلاح ترکی "مات آت یر" یعنی محل نگهداری مال و اسب باشد که به مرور زمان در گویش محلی و سهولت در تلفظ، دگرگون شده و به "مالات" و "ملارد" تغییر شکل پیدا کرده است.
4) علت دیگر با توجه به کثرت کشت گندم و وجود آسیاب های زیاد می تواند به نوعی تغییر شکل یافته اصطلاح "محل آرد" باشد که به مرور زمان و جهت سهولت تلفظ به "ملارد" تغییر یافته است.

نقوش صخره ای کوه کفترلو (کفترلی)

کوه کفتر لودر شرق دهستان اخترآباد شهرستان ملارد استان تهران و در نزدیکی روستای متروکه دوست آباد قرار دارد. این کوه دارای ساختاری صخره ای است و از سنگ های آذرین درونی تشکیل شده است. بر دامنه شرق کوه کفترلو نقوشی بر سطح سنگ های بزرگ و کوچک دیده می شود. سنگ نگاره های کوه کفترلو به دو دسته تقسیم می شود یکی نوشتاری و دیگری تصویری. آثار تصویری نقوش حیوانی، انسانی و هندسی با خطوط ساده افقی، عمودی، مورب، منحنی و مواج هستند. شکل های هم چون (بز با شاخ های بلند و به عقب برگشته با دم خمیده به پشت حیوان) که با توجه به تشابهات این نقوش با الواح شوش و نقوش کن چرمی کردستان بین 4200 تا 4500 سال قدمت دارند، نقوش نوشته شده با خطوط شکسته و مواج که شامل کلمات خاص و جملاتی که جنبه اعتقادی دارند و مربوط به دوره اسلامی است دیده می شود مثل (علی، محمد، لا اله الا الله) و غیره... این اثر در تاریخ 11/6/1382 به شماره 9902 به ثبت آثار ملی رسیده است.

تپه بالکین

تپه بالکین یا ترکمان با محوطه ای که وسعت آن حدود 60 هزار متر مربع می باشد در 500 متر شرق روستای مهرچین از توابع بخش مرکزی شهرستان ملارد استان تهران قرار دارد. قدمت تپه بر اساس آثار و شواهد سفالی حداقل تا هزاره دوم پیش از میلاد می رسد، با توجه به وسعت تپه و آثار و شواهد موجود احتمال وجود یک شهر باستانی در منطقه وجود دارد که با مطالعه و کاوش های باستان شناسی مشخص خواهد شد. این اثر ارزشمند یکی از بهترین جاهای دیدنی ملارد است و در تاریخ 16/3/1356 و با شماره 1646 به ثبت آثار ملی رسیده است.

قلعه محمود آباد

قلعه محمود آباد در روستای محمود آباد از توابع دهستان اختر آباد بخش صفا دشت و در شمال جاده اخترآباد به بیدگنه واقع شده است. ویژگی های ساختمانی قلعه محمود آباد عبارت است از: باروی چینه ای به ارتفاع 4 متر در چهار ضلع و برج های مدور به ارتفاع 8 متر در چهارگوشه قلعه. باروها از 7 تا 8 ردیف چینه تشکیل شده است و مقطع باروها شبیه مثلثی است که با افزایش ارتفاع، ضخامت دیوار کاهش می یابد قدمت قلعه محمود آباد به دوران صفویه می رسد و از بی نظیرترین جاهای دیدنی ملارد محسوب می شود.

تپه پیش از تاریخی ارسطو

از دیگر جاهای دیدنی ملارد ارسطو است. تپه پیش از تاریخی ارسطو در غرب شهرستان ملارد و در کنار روستای تاریخی ارسطو در منتهی الیه جاده شهریار- اشتهارد واقع شده است. وسعت این تپه در حدود 22 هزار مترمربع می باشد. فصل اول کاوش این تپه در تیر و شهریورماه 1390 نشان می دهد که این منطقه دارای فرهنگ پیش رفته در هزاره های ششم و هفتم قبل از میلاد بوده است. براساس مدارک سفالی، استخوانی و معماری به دست آمده وجود تمدنی 9 هزار ساله در این منطقه قابل اثبات است.

حمام روستای شش

این حمام در قسمت غربی روستای شش دبانلو از توابع بخش صفادشت- دهستان بی بی سکینه واقع شده است. بنای حمام شامل یک ورودی، سربینه و خزینه می باشد. این بنا از لاشه سنگ و آجر و با ملاط ساروج و آهک ساخته شده است. سقف بینه و سربینه با پوشش گنبدی اجرا شده است. این حمام از تاریخی ترین جاهای دیدنی ملارد است که در دوره قاجار ساخته شده است.

مسجد چهارباغ

مسجد چهارباغ در شرق روستای چهارباغ از توابع دهستان اخترآباد بخش صفادشت واقع شده است. این مسجد از نظر معماری بنایی است با طرح و نقشه ی ساده و ساختاری از خشت و گل و نمای خارجی آن از جبهه ی جنوبی سه فضای خشتی متصل به هم را با سطوح خارجی کاهگل شده نشان می دهد. فضای غربی چایخانه ی مسجد و فضای شرقی یک انباری است. مسجد قدیم چهار باغ قدمتی برابر با اواخر دوران قاجار و عصر پهلوی دارد.

روستای گمرگان

روستای گمرگان در شمال دهستان اخترآباد از بخش صفادشت شهرستان ملارد قرار دارد و از جاهای دیدنی ملارد است. برای دسترسی به این روستا می بایستی از جاده آسفالته ای که از سه راهی شهریار، اشتهارد و اخترآباد به سمت غرب و مناطق کوهستانی اخترآباد کشیده شده عبور کرد در کیلومتر 33 این جاده رو به سمت شمال مسیری است که به روستای گمرگان می رسد. در مورد نام گمرگان عده ای از اهالی بومی معتقدند در این گذرگاه کوهستانی یک قلعه نظامی با یک پاسگاه مرزی برای نگهبانی و نظارت بر آمد و شد کاروانیان وجود داشت. از این رو گمرگان در اصل "گمرکان " به معنای گمرک و اخذ عوارض است. کاروان های عازم از بخش زرند ساوه به مقصد اشتهارد و بوئین زهرا و مسافران قم به رشت از طریق جاده ای که در شمال دره اخترآباد از غرب به شرق امتداد می یافت به گمرگان می رسیدند. این جاده را گویا "دو یولی" به معنای راه شتررو می نامیدند. کاروان ها بعد از اتراق در گمرگان و رسیدگی به امور گمرکی از طریق راهی کوهستانی به منطقه اشتهارد سرازیر می شدند. این روستا علاوه بر چشم انداز طبیعی زیبا و بافت قدیمی دارای دو تپه باستانی در شمال روستا می باشد که در امتداد شمال به جنوب قرار دارند. آق داشی تپه (تپه سنگی سفید) در حدود 300 متری و سلبی تپه در 20 متری شمال روستا واقع شده و مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و دوران آغاز تاریخی می باشند.

دشت شقایق

دهستان اخترآباد از توابع بخش صفادشت با وسعتی معادل 684 کیلومترمربع در 80 کیلومتری تهران و 30 کیلومتری غرب شهرستان ملارد قرار دارد. دهستان اخترآباد با داشتن تنوع اقلیمی، جغرافیایی و جانوری و وجود بیش از 30 رشته قنات جاری و بیش از 22 اثر تاریخی، فرهنگی یکی از نقاط دیدنی شهرستان شهریار می باشد. این دهستان در فصل بهار به ویژه در اواسط اردیبهشت ماه میهمان شقایق های وحشی است. در بلندی های بخش مرکزی دهستان و در دشت جنوبی و غربی اخترآباد هرساله در اردیبهشت ماه هزاران شقایق سر تا سر دشت را به رنگ قرمز در می آورند و منظره چشم نوازی را برای دیدن و لذت بردن از طبیعت فراهم می کند. باتوجه به بررسی کلی وضعیت استان تهران، منطقه گردشگری اخترآباد به عنوان یک مقصد نوظهور در استان تهران با بهره مندی از مجموعه ای از جاذبه ای تاریخی و فرهنگی، به خصوص طبیعت گردی یکی از مناطقی می باشد که با کمترین محدودیت ها امکان ارائه جذابیت های طبیعت گردی متعددی را دارا می باشد.

تخت کیکاووس و امامزاده قاسم (ع)

تخت کیکاووس کوهی صخره ای است به شکل مخروطی و از سنگ های آذرین تشکیل شده است. بلندترین ارتفاع اطراف روستا بیدگنه می باشد. در بالای این کوه آثار معماری شگفت انگیزی مشاهده می شود که نشان می دهد در دوران تاریخی در این کوه قلعه ای وجود داشته است. در دامنه جنوبی کوه تخت کیکاووس امامزاده قاسم (ع) قرار دارد. ورودی امامزاده د ضلع جنوبی آن قرار دارد. در بالای ورودی یک نورگیر و در طرفین آن دو تاق نمای آجری و بر فراز تاق نماها دو قاب چهارگوش دیده می شود. فضای داخلی یا گنبد خانه طرحی شبیه به چلیپا دارد. در واقع گنبدخانه فضای چهارگوشی است که در هر ضلع آن تورفتگی بزرگی به شکل تاق نما جلب نظر می کند و در میان آن ضریح فلزی امامزاده و در داخل آن سنگ قبر مرمری جدیدی قرار دارد. این بنا در دوران ایلخانی بنا شده ولی در دوران اخیر نوسازی و بازسازی شده و بنای اصلی آن با نمای آجری جدید پوشیده شده است. در این بنا آجرهایی وجود داشت که دارای مهرهای دوره ایلخانی بود. در سفر به شهرستان ملارد استان تهران سری به این بنای زیبا بزنید که یکی از جاهای دیدنی ملارد است.

امامزاده بی بی سکینه

بقعه متبرکه امامزاده بی بی سکینه در غرب شهرستان ملارد از بخش صفادشت و مسیر جاده ترانزیتی شهریار- اشتهارد قرار گرفته است. این مکان یکی از باصفاترین زیارتگاه های غرب استان تهران می باشد. نسبت امامزاده بی بی سکینه در کتاب بحر الحرحاب چنین آمده است. ایشان فرزند امام موسی بن جعفر (ع) و خواهر حضرت علی بن موسی الرضا می باشند و مکان فوق زیارتگاه عاشقان می باشد. ساختمان اصلی بقعه با دیوارهای باربر و سقف طاق ضربتی با نمای سنگ و داخل بقعه به صورت آینه کاری و دارای ضریح نقره ای و گنبد کاشی کاری و گلدسته می باشد. این بقعه از امکانات مناسبی جهت بهره برداری زائران گرامی است. این امامزاده در دوران اخیر بازسازی و نوسازی شده است. در کنار این امامزاده یک کمپ گردشگری در حال ساخت می باشد.

امامزاده شاهزاده حمزه (ع)

امامزاده شاهزاده حمزه (ع) در قسمت جنوبی شهر صفادشت واقع شده است. ساختمان امامزاده درون یک حیاط بزرگ مستطیل شکل جای گرفته و بنای امامزاده شامل یک ایوان مرکزی، دو اتاق کناری و یک حرم با سقف گنبدی است. گنبد امامزاده به شکل مخروطی است که سطح خارجی آن کاهگل شده و ایوان ورودی از فضای چهارگوشی با دیوارها و سقف گچ کاری شده و موزاییک تشکیل شده است. مدخل حرم امامزاده در دیوار جنوبی ایوان مرکزی جای گرفته و بر طبق زیارتنامه ای که بر سمت چپ بالای آن آویخته اند، نسب شاهزاده حمزه به امام موسی کاظم (ع) می رسد. حرم امامزاده فضایی است هشت ضلعی که ورودی این بخش را دو لنگه در چوبی تشکیل می دهد. در هر ضلع داخلی حرم یک تاق نمای ساده دیده می شود و در میان حرم ضریح امامزاده قرار دارد. در قسمت بالای نمای طولی ضریح قدیمی امامزاده، کتیبه برجسته ای شامل یک بیت شعر، نام سازنده، کاتب و دو تاریخ 1220 و 1297 هجری قمری دیده می شود، که تاریخ 1220 به دوران حکومت فتحعلی شاه و تاریخ 1297 به دوران حکومت ناصرالدین شاه باز می گردد و براساس قدمت ضریح قدیمی و بنای امامزاده به دوران حکومت قاجار بر می گردد. از حیرت انگیزترین جاهای دیدنی ملارد است که در سفر به شهرستان ملارد استان تهران بازدید از آن را فراموش نکنید.

صنایع دستی شهرستان ملارد

صنایع دستی یکی از قدیمی ترین فعالیت های بشری و یکی از قابل توجه ترین جاذبه های فرهنگی هر کشوری است که گویای روحیه هنری مردمان آن کشور است. امروز اهمیت میراث فرهنگی در اقتصاد جهانی بر کسی پوشیده نیست. صنایع دستی یکی از مهم ترین عناصر در توسعه کار آفرینی و اشتغال بوده و نقش مهمی در رشد اقتصاد خانواده و پر کردن اوقات فراغت آن ها دارد. شهرستان ملارد به واسطه قرار گیری در کنار تهران بزرگ یکی از شهرستان هایی است که بخش بزرگی از این جمعیت را که عمدتا از قشر کم درآمد جامعه هستند را جذب کرده است. بسیاری از هنرمندان سراسر کشور با فرهنگ های مختلف در مهاجرت به استان تهران به خاطر وجود آب و هوای مناسب، باغات سرسبز، زمین مناسب، نزدیکی به بازار مصرف در شهرستان ملارد ساکن شده اند. در شهرستان ملارد استان تهران بیش از 60 کارگاه تولید صنایع دستی وجود دارد. بیش از 300 نفر به صورت صنایع دستی خانگی فعالیت می کنند.