درمیان چهره های برجسته حوزه های علمیه در دهه های اخیر، مرحوم آیت الله شهید سید محمد باقر صدر(قدس الله روحه) یکی از ممتازترین و شگفت انگیزترین آنهاست. هر مجمع علمی حق دارد که به فرآورده ی انسانی بزرگی چون این عالم بزرگوار به خود ببالد. او بی شک یک نابغه و یک ستاره درخشان بود. از جنبه علمی، جامعیت و تحقیق و نوآوری و شجاعت علمی را یکجا در وجود خود داشت. در اصول، در فقه، در فلسفه و در هر آنچه که با این دانشها ارتباط دارند، در زمره بنیانگزاران و صاحبان مکتب محسوب می شد. استعداد خارق العاده و پشتکار کم نظیر او از وی عامل ذوفنون و ژرف نگری پدید آورده بودکه دید نافذ و ذهن جستجوگرش در آفاق علوم متداول حوزه ها محصور نمی ماند و هر آنچه را که برای یک مرجع بزرگ دینی در دنیای متنوع امروز که برای یک مرجع بزرگ دینی در دنیای متنوع امروز سزاوارست، به حیطه تحقیق و مطالعه می کشید و سخنی نو و فکری بکر و اثری ماندگار در آن می آفرید.
بی شک اگر این جوهره علم و تحقیق و این ذخیره تمام نشدنی انسانی، با دست پلید جنایتکاران، از حوزه علمیه ربوده نمی شد، جامعه شیعی و اسلامی می توانست در آینده ای نزدیک، شاهد اوج گیری در قلمرو مرجعیت و ریاست علمی و دینی باشد. توفیق ومدد الهی، آمیختگی این فضیلتهای بزرگ را با رتبه والای جهاد فی سبیل الله رقم زد. در هنگامی که حوزه کهن نجف در بوته آزمایش مواجهه با امواج بیداری اسلامی و انقلابی قرار گرفت، این شخصیت بیدار و آگاه، قدم در راه مجاهداتی علمی و سیاسی نهاد و درخشش معنوی خود را مضاعف ساخت. بینش عمیق او نیاز زمان را حس کرد و در راهی که اجداد طاهرینش به روی پیروان و جانشینان خود گشوده بودند،گامی استوار نهاد و چه زود پاداش این فداکاری عظیم، یعنی محنت و سپس شهادت در راه خدا را دریافت کرد. شهید آیت الله صدر برای طلاب و فضلای جوان، بی شک یک اسوه و نمونه است. درس انسان پروری او با شهادت جانگذازش خاتمه نیافته است. آثار علمی و شیوه تحقیق او اکنون پیش روی فضلای جوان حوزه های علمیه قرار دارند و انگشت اشاره او، آنان را به راه عظمت و مجد علمی، همراه با روشن بینی و جهان نگری هدایت می کند. حوزه های علمیه امروز نیز محتاج شهید صدر و هر عنصر با همت پرتوانی هستند که راه علمی و اسلام شناسی و جهان نگری او را دنبال می کند.
صلوات و درودی از اعماق جان بر آن روح مطهر و خواهر شهیده مظلومه اش بنت الهدی می فرستم و رحمت و علو درجات برای آنان و توفیق رشد تربیت فضلای جوان حوزه ها بدان سان را از خداوند متعال مسئلت می کنم. همچنین از خداوند متعال می خواهم که شما فراهم آوردگان این مجمع علمی و انقلابی را پاداش نیک دهد و این اقدام را مبارک و پر اثر فرماید
والسلام و علیکم و رحمه الله
سید علی خامنه ای
پیام به کنگره شهید آیت الله سید محمد باقر صدر
دی ماه 79
ما اولا به شما و بقیة خانمها، مخصوصا به صبایا و آقازاده های محترمتان خوش آمد عرض می کنیم. ما، هم به وجود مرحوم شهید آیت الله سید محمد باقر صدر و به شخصیت علمی و جهادی و فکری ایشان افتخار می کنیم. ایشان مایة افتخار همة ما بودند. و هم به شما افتخار می کنیم؛ چون شما در بیست و چند سال گذشته زحمات زیادی را متحمل شدید و سختی های فراوانی کشیدید؛ اما صبر کردید. شما از خانواة بزرگی هستید و صبر و کرم و بزرگواری، سجیة خانوادة شماست. پس از شهادت مرحوم آیت الله صدر، شما در آن شرایط سخت در نجف زندگی کردید ؛ بعد هم شوهران این دختر خانمها شهید شدند و هر کدام به نحوی گرفتار شدید؛ اما همة اینها را تحمل کردید. واقعا صبر شما برای ما خیلی ارزش دارد. بدانید من دورادور همیشه شما را دعا می کردم و می دانم که چه مشکلاتی و زحماتی را تحمل کرده اید. خداوند ان شاءالله درجات آن شهید عزیز مرحوم شهید سید محمد صدر و همچنین دامادهای شما و پسران شهید صدر (رضوان الله تعالی علیهم) را عالی کند. این خانم هایی که در آن محیط ارعاب و خفقان صبر کردند و در دورة جوانی، شوهرهایشان به شهادت رسیدند و بچه هایشان مانده اند، پیش خدای متعال خیلی ارزش دارند. صبری که شما کردید، نزد خدای متعال خیلی ارزش دارد. ان شاءالله خداوند چشم شما را با اجر خودش روشن خواهد کرد ؛ هم در دنیا و هم در آخرت.
من سال 1336 به عراق رفتم و آقای سید محمد باقر صدر را آنجا دیدم. ایشان خیلی جوان بود؛ حدود بیست و پنج سالش بود و همان وقت هم معروف به فضل بود. آن موقع من جوان تر از ایشان بودم؛ حدود هجده سال داشتم. الحمدالله سایر اعضای خانوادة شما هم صاحبان استعدادهای بالا و خوب بودند ؛ مثل مرحوم آقای رضا، آقای آقا موسی. اول انقلاب وقتی خبر شهادت آیت الله صدر به ما رسیده، ضربة بسیار سنگینی بود. ایشان برای نظام اسلامی و جامعة اسلامی واقعا عمود فکری بودند. از قبل از انقلاب، ما از کتابها و فعالیتهای بسیار با ارزشی که ایشان داشتند، مطلع بودیم. بعد هم که انقلاب پیروز شد، ایشان پیامهای بسیار خوبی دادند. به آقای صدر خیلی امید بود، خدا لعنت کند صدام را. الحمدلله ریشة اینها کنده شد.
مرحوم آقای صدر به معنای واقعی کلمه یک نابغه بود. ما در زمینة مسائل فکری و اسلامی در زمینة فقه و اصول و بقیة چیزها آدمهای پیشرفته زیاد داریم ؛ منتها نابغه خیلی نادر است. ایشان جزو نادرهایی بود که حقیقتا نابغه بود. ذهن و فکر ایشان فراتر از کارهای که دیگران می کنند، حرکت می کرد. ایشان بحمدالله شاگردهای خوبی هم تربیت کرده بود.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با خانواده شهید آیت الله سید محمد باقر صدر / خرداد 83
منبع:ماهنامه شاهد یاران، شماره 18