به گزارش ایسنا، طبق آمارهای ارائه شده در سال 2016 میلادی از میان 209 کشور صادرکننده روغن، ایران رتبه 87 را به خود اختصاص داده و در زمینه واردات نیز از میان 226 کشور در رده 32 جدول قرار گرفته است.
تولید روغن نباتی را می‌توان یکی از صنایعی دانست که سهم بالایی در ایجاد ارزش افزوده دارد. روغن‌های خوراکی یکی از مهم‌ترین مواد مورد استفاده در پخت و پز هستند که کاربرد روزانه آنها در سطح جهان بسیار بالاست و به همین دلیل، صنعت روغن خوراکی یکی از صنایع مهم روز در دنیا محسوب می‌شود.
در این میان روغن‌های گیاهی در صنایع غذایی بسیار پرکاربرد بوده و علاوه بر آن در صنایع دیگری مانند تولید صابون، پودرهای شوینده و محصولات بهداشتی نیز استفاده می‌شود اما باید گفت که مصرف اصلی روغن در مواد غذایی است و به ویژه در سال‌های اخیر با توجه به سلامت غذایی، مصرف روغن‌های گیاهی اولویت پیدا کرده است.
طبق گزارش‌های پایگاه‌های بین‌المللی آماری در این زمینه منتشر شده است. بر این اساس، انواع متعددی از روغن‌ها وجود دارند که استفاده از آنها از زمان‌های قدیم مرسوم بوده است. در ایران نیز روغن نباتی به عنوان یکی از محصولات مهم مورد نیاز مردم مورد توجه قرار گرفته و می‌توان گفت مصرف این محصول پس از سال 1320 رواج گرفته است، زیرا پیش از آن از روغن‌های حیوانی استفاده می‌شد.
رشد 36 برابری تولید روغن
برهمین اساس در طول سال‌های گذشته سرانه مصرف روغن نباتی در کشور به تدریج افزایش یافته و در شرایطی که تولید روغن نباتی در سال 1340 حدود 38 هزار تن بوده و 12 هزار تن نیز واردات در این زمینه انجام می‌شده، این رقم در سال 1384 به بیش از 1.4 میلیون تن رسیده است که البته علاوه بر این میزان تولید بیش از یک میلیون تن هم واردات در این زمینه صورت گرفته است. بدین‌ترتیب در مدت چهار دهه اخیر حجم تولید این محصول بیش از 36 برابر افزایش داشته است.
طبق آنچه اعلام شده اکنون روغن خام استحصال شده از دانه‌های روغنی داخلی حدود پنج تا 10 درصد نیاز کل کشور را تامین می‌کند و بقیه آن به صورت واردات از کشورهای آرژانیتن، برزیل و غیره تامین می‌شود. اما با توجه به سطح تکنولوژی و نوع تجهیزات و ماشین‌آلات استفاده شده برای تصفیه و تولید انواع روغن نباتی شرایط متغیری وجود دارد.
ظرفیت تولید سالانه 45 هزار تن روغن
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت حداقل ظرفیت سالانه تولید برای هر واحد صنعتی انواع روغن مایع، سرخ کردنی و روغن مصرفی خانوار 45 هزار تن معادل 150 تن در روز اعلام شده است.
طبق آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار سهم ارزش افزوده این صنعت از کل صنایع کشور در سال 1388 معادل 1.4 بوده که در سال‌های پس از آن برای دوره‌ای این رقم دچار کاهش شده و در نهایت در سال 1393 بار دیگر به 1.37 درصد رسیده است.
تولید رونق نباتی در کشور در سال 1395 معادل یک میلیون و 484 هزار تن بوده است که این رقم در پایان شش ماهه اول سال جاری به 738 هزار تن رسیده است. همچنین ظرفیت تولید در این بخش معادل سه میلیون و 700 هزار تن در پایان شش ماهه اول سال جاری بوده است که البته باید توجه داشت اعداد مربوط به ظرفیت در این بخش حاصل جمع ظرفیت روغن‌کشی و تصفیه روغن است.
تولید رونق نباتی در سال 1385 معادل یک میلیون و 525 هزار تن بوده و در طول سال‌های پس از آن نیز این رقم تفاوت چشمگیری نداشته و کمترین میزان تولید در این بخش طی 10 سال گذشته به سال 1390 مربوط می‌شود که تولید روغن نباتی در کشور به یک میلیون و 376 هزار تن رسید.
بزرگترین صادرکنندگان و واردکنندگان روغن‌های نباتی
در سال 2016 میلادی در زمینه واردات انواع روغن نباتی چین، آمریکا، هند، آلمان، پاکستان، هلند، ایتالیا، فرانسه، بلژیک و اسپانیا بیشترین میزان واردات را داشته‌اند. ایران نیز در این سال بالغ بر 371 میلیون دلار صرف واردات انواع روغن نباتی کرده است.
اما از میان صادرکننده‌های این بخش، اندونزی با صادرات 14 میلیارد و 85 میلیون دلاری در رتبه نخست جدول قرار گرفته و پس از آن به ترتیب کشورهای مالزی، هلند، آلمان، کانادا، اسپانیا، آمریکا، بلژیک، ترکیه و ایتالیا در رده‌های دوم تا دهم صادرات روغن نباتی قرار دارند. ایران نیز در این مدت بالغ بر 13 میلیون دلار صادرات داشته است.
به استناد آمارهای موجود صادرات روغن ساخته شده نباتی در ایران در سال‌های گذشته نوسانات بسیار داشته و در شرایطی که در سال 1389 صادرات در این بخش بالغ بر 71 میلیون دلار بوده، این رقم در سال 1392 به 10 میلیون دلار رسیده و در سال 1395 بار دیگر تا مرز 34 میلیون دلار افزایش پیدا کرده است.
همچنین در زمینه واردات روغن ساخته شده نباتی در این سال‌ها شرایط به گونه‌ای بوده که در سال 1394 بیش از 75 میلیون دلار صرف واردات این بخش شده و این رقم در سال گذشته به 51 میلیون دلار رسیده است.
بازارهای صادراتی روغن ایرانی کدامند؟
در میان بازارهای هدف ایران در زمینه روغن ساخته شده نباتی می‌توان به عراق، افغانستان، پاکستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، عمان، لیبی، ارمنستان و چین اشاره کرد که ارزش صادرات به این کشورها در سال 1395 بالغ بر 34 میلیون دلار بوده است.
همچنین واردات روغن ساخته شده نباتی نیز به طور عمده از کشورهای مالزی، امارات متحده عربی، هند، ترکیه، اندونزی، سنگاپور، ایتالیا، عمان، کره جنوبی، فیلیپین، سوئیس، آلمان، تایلند، تایوان و اتریش صورت گرفته و حجم آن حدود 51 میلیون دلار بوده است.
کشورهای صادرکننده روغن خام خوراکی به ایران نیز شامل مالزی، سنگاپور، اوکراین، سوئیس، آرژانتین، روسیه، اندونزی، برزیل، ترکیه، سوریه، امارات متحده عربی، اسپانیا، هند، ایتالیا، کره جنوبی، فیلیپین و تایلند می‌شود.
میزان واردات انواع روغن خام نیز در جدول زیر آمده است:
