اجازه بدهید قبل از این که به معرفی و آشنایی با کوشک احمد شاهی نیاوران بپردازیم ،به معنی لغت کوشک اشاره ای داشته باشیم. در واقع اگر بخواهیم تعریفی از کوشک بیان کنیم باید خدمت همه ی شما دوستان عزیز و همراه همیشگی مجله همگردی عرض کنم که کوشک به بناهایی گفته می شود که در داخل باغ تهران بوده و از داخل این بنا ها می توان به هر چهار طرف باغ اشراف داشت کوشک به معنی بارگاه ، قصر و هر بنای مجللی می باشد که این ویژگی که عرض کردیم را داشته باشد.کوشک احمد شاهی نیاوران یکی از این بناهای عالی رتبه است که در اواخر دوران قاجار در مساحتی به اندازه 800 متر در دو طبقه و در داخل کاخ نیاوران ساخته شد. و احمد شاه قاجار از آن به عنوان خوابگاه ییلاقی خود استفاده می کرده است.این مجموعه فرهنگی و تاریخی یعنی مجموعه نیاوران که دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی بی نظیرو فراوانی است در شمال تهران و در میدان شهید باهنر یا همان میدان نیاوران تهران در مساحتی به وسعت 11 هکتار واقع شده است.
پیشینه و تاریخچه کوشک احمد شاهی نیاوران
کوشک احمد شاهی نیاوران در کاخ نیاوران بنایی بی نظیر در مجموعه نیاوران که گفته می شود در زمان قاجار ساخته شده است اما هیچ دلیل و مدرکی که زمان ساخت آن را اثبات کند تا به حال وجود نداشته است . اما تنها می توان از نظر نوع معماری بنا حدث زد که به اواخر دوره قاجاریه مربوط می باشد.گفته ها از این حکایت دارد که احمد شاه زنی گرجی تبار داشته که نزد وی بسیار محبوب و مورد پسند بود بنابر این این بنا را در اراضی باغ صاحبقرانیه قدیم نیاوران کنونی برای وی احداث کرده است .حتی داستان به اتش کشیدن منات روسی در جراید آن دوران نیز آمده است که به نظر می رسد تنها یک داستان ژورنالیستی باشد زیرا که شواهد حکایت از این دارد که احمد شاه نه قصدی برای ساخت چنین بنایی در طول دوران عمر خود داشته و نه زن گرجی داشته که بخواهد این بنا را برای وی بسازد .
معماری بنای کوشک احمد شاهی نیاوران
قالب بندی های تزئینی از جنس آجر و در ابعاد مختلف به خوبی هر چه تمام تر در نمای بیرونی کوشک احمد شاهی در کاخ نیاوران کار شده است. که به شکل پلاک هایی مستطیلی شکل می باشند.این بنا معماریش نسبت به بناهای هم دوره ی خودش خاص تر می باشد . از وسط کوشک احمد شاهی در کاخ نیاوران آب می گذشته است و این را می توان از آبنمایی که امروزه به جای مانده فهمید. قناتی که از داخل این بنای برجسته عبور می کرده است در نهایت بعد از عبور از حوضی به صاحبقرانیه وارد می شده و پس از ان به سمت پارک نیاوران امروزی سرازیر می گشته است. و همچنان این قنات در زمان کنونی موجود می باشد اما آب آن را به از سمت دیگری به طرف پارک نیاوران هدایت کرده اند تا رطوبت حاصل از اب آن به بنای کوشک احمد شاهی نیاوران آسیبی وارد نکند.سبک معماری این بنا در کاخ نیاوران بر گرفته از معماری نئوکلاسیک اروپا و اندکی معماری زمان قاجار می باشد کوشک احمد شاهی نیاوران دارای سقف شیروانی می باشد و در دوطبقه ساخته شده است.و از انجایی که این بنا روی سطح شیب داری احداث گردیده است اگر در طبقه دوم بنا و به سمت رشته کوه های البرز در ضلع شمالی بنا بایستی مطمنا اختلاف سطح را حس نخواهی کرد.
طبقه اول کوشک احمد شاهی نیاوران
در کاخ نیاوران در طبقه اول کوشک احمد شاهی نیاوران شما شاهد 2 راهروی شرقی و غربی و 6 اتاق خواهید بود کتب ولیعهد در اطراف سالن کتابخانه وجود دارد رضا پهلوی در اتاق های سمت چپ این سالن زندگی می کرده است اگر نگاهی به داخل این اتاق بیاندازیم می بینیم که سراسر پر است از پوستر و عکس های فوتبالی و همچنین تصویری از اولین پرواز اختصاصیش را بر روی دیوار اتاق خواهید دید.آثار با ارزشی از جنس نقره و برنز ، عاج ،چوب ،تابلوهای نگارگری ، نشان ها و مدال ها ، هدایای روسای کشور های مختلف برای بازدید عموم در این قسمت از بنای کوشک احمد شاهی نیاوران به معرض نمایش گذاشته شده اند.در کوشک احمد شاهی نیاوران و در اتاق های سمت چپ می توان کلکسیونی از آثار شخص رضا پهلوی را مشاهده کرد که انواع فسیل های گیاهی و حیوانی ، سنگ های معدنی ، حتی قطعه شهاب سنگی که ریچارد نیکسون رئیس جمهور آمریکا به او هدیه داده بود را می توانید از نزدیک ببینید. اتاق های سمت راستی به عنوان اتاق های غذا خوری و آجودان ولیعهد اختصاص داشته است
طبقه دوم کوشک احمد شاهی
طبقه دوم کوشک احمد شاهی نیاوران در دیواره ی ضلع شمالی ایوان خود نقش شیر خورشید گچ بری شده ی زیبایی را به تصویر می کشد پیرامون 2 اتاقی را که در طبقه دوم وجود دارد ایوانی فرا گرفته است و این ایوان از ستون های پوشیده شده از گچ به همراه 4 پایه ی آجری قطور که تعدادشان به 24 ستون ظریف می رسد محکم و استوار در جای خود ایستاده است.سالن مرکزی کوشک احمد شاهی به عنوان اتاق موسیقی مورد استفاده قرار می گرفته است و در زمان پهلوی دوم برگزاری مهمانی های خانوادگی در این قسمت از کوشک انجام می شده و قفسه های چوبی دارای ویترین در چهار طرف سالن مرکزی وجود دارندقسمت ایوان کوشک نیز به 4 طرف باغ اشراف کامل دارد و در آن مبلمان های چوبی بسیار نفیس و باارزش هنری بالایی قرار دارد.
کوشک احمد شاهی در دوران پهلوی
بر روی مجموعه نیاوران که شامل کوشک احمد شاهی نیاوران هم می شود تغییرات اساسی در زمان پهلوی اول صورت گرفت و این تغییرات با ظرافت و هنرمندی خاصی انجام شده است.کوشک احمد شاهی نیاوران برای اولین بار در زمان پهلوی اول توسط محمد رضا شاه که مراسم ازدواجش را با فوزیه در کاخ صاحبقرانیه یا نیاوران امروزی انجام داده بود مورد استفاده قرار گرفت و برای مدت کوتاهی محمد رضا شاه که ولیعهد بود در ان به همراه فوزیه همسرش سکونت داشت.
اقامت در کوشک
و در طول دوران پهلوی کوشک احمد شاهی در پاره ای از زمان ها یا متروک بوده یا پرسنل رده بالای نظامی یا حتی در دوره ای یکی از برادران محمد رضا شاه در آن مستقر بوده اند.محمد رضا پهلوی سر انجام تصمیم گرفت تا کاخ نیاوران را به گونه ای برای اقامت خود و خانواده اش مهیا و مجهزکند وی کوشک احمد شاهی نیاوران را به عنوان دفتر اداری خود در نظر گرفت و تغییرات لازمه را در ان داد . و و تغییرات زیادی نیز در بنای کوشک احمد شاهی نیاوران درزمان محمد رضا شاه داده شد منجمله این که با کمک طراحان فرانسوی کاخ نیاوران ، کل دکوراسیون داخلی مرمت و بازسای و مبلمان داخلی ان نیزعوض شد و به عنوان محل کار و سکونت فرزند بزرگ محمد رضا پهلوی یعنی رضا پهلوی در نظر گرفته شد.این اقدام محمد رضا پهلوی در اوایل دهه ی چهل صورت پذیرفت و بعد ها هم تا اوایل دهه ی پنجاه و تا زمان پیروزی انقلاب هم این مکان به عنوان محلی برای برگزاری مهمانی های خانوادگی شاه و محل اقامت رضا پهلوی فرزند ارشد محمد رضا پهلوی کاربرد داشته است.
کوشک احمد شاهی بعد از انقلاب اسلامی
این بنا بعد از پیروزی انقلاب به مدت ده سال درهایش بسته بود و به عنوان انباری از ان استفاده می شده است و در سال 1376 با تعمیراتی که در آن انجام شد به مرور حفاظت و مرمت از این بنا در دستور کار قرار گرفت و در سال 1375 با تغییر ر آشپزخانه و سرویس بهداشتی کاخ و تغییرات اساسی دیگر این مجموعه تبدیل شد به مکانی برای نمایش اسناد قاجاری و در هفته میراث فرهنگی در سال 1379 افتتاح شد .
