معاد-جسمانی

معادشناسی رکن عظیم ایمان و اصل بزرگ حکمت و عرفان است.93 انسانها در فهم و درک حقیقت حشر و نشر, دارای مراتبی هستند پایین ترین مراتب به لحاظ تصدیق, مرتبه عوام اهل اسلام است.94 مراتب بعدی برحسب میزان معرفت افراد و فهم عقلانی آنها قابل ارزیابی است .

در این مساله که آیا عذاب و عقاب آخرت، روحی است یا جسمی آنهایی که معتقدند روحی محض است گفته اند فقط از نوع همان امور روحی است; لذتش مثلا از نوع لذتی است که یک انسان از علم می برد، که در این دنیا آن لذتها خیلی ضعیف است و در آنجا که حاجت و مانع بدن نیست فوق العاده قوی و نیرومند است، کما اینکه در این دنیا هم افرادی که تعلقشان قوی است و عقلشان قوی شده، ...

این ایراد یکی از قدیمی ترین ایرادهایی است که در مورد معاد جسمانی ذکر شده و خلاصه آن چنین است:

امثال ملا صدرا گفته اندمعاد جسمانی است اما همه معاد جسمانی را برده اند در داخل خود روح و عالم ارواح، یعنی گفته اند این خصایص جسمانی در عالم ارواح وجود دارد، این فاصله ای که قدما از قبیل بو علی میان روح و جسم قائل بوده اند و فقط عقل را روحی می دانستند و غیر عقل را روحی نمی دانستند،این فاصله وجود ندارد

نه تنها روح انسان، بلکه جسم و روح با هم در آن جهان باز می گردد، و حیاتی نوین از سر می گیرند، چرا که آنچه در این جا انجام شده است با همین جسم و روح بوده، و پاداشها و کیفرها نیز باید نصیب هر دو شود