هر کسی حتی اگر یک روز هم در مدرسه درس خوانده باشد به خوبی می‌داند که وقتی از شدت گرسنگی، تخته کلاس، یک میز غذای خوشمزه می‌شود و چشم‌ها هر جسمی را به شکل غذاهای رنگارنگ و خوراکی‌های خوش رنگ و لعاب می‌بینند، بوفه مدارس یگانه ناجی میدان خواهد بود.
به گزارش به نقل از صبح نو ،فرقی هم ندارد که بوفه مدرسه نان خالی بفروشد یا ساندویچ‌های چرب و نوشیدنی‌های گازدار، به همین دلیل نقش بوفه مدارس در انتخاب خوراکی‌ها و به طبع سلامت دانش‌آموزان چنان تأثیرگذار است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بر همین اساس چند سالی است که وزارت آموزش‌و‌پرورش تصمیم گرفته است که به نقش این بوفه‌ها در مدارس جهت دهد و بر اساس طرحی آن‌ها را ملزم کند که فقط خوراکی‌هایی با ارزش غذایی بالا را بفروشند.
از سال93 تفاهم‌نامه‌ای میان وزرای آموزش‌و‌پرورش و بهداشت و درمان امضاء شد که طبق آن پایگاه‌های تغذیه مدارس یا همان بوفه‌ها می‌بایست دستورالعملی را رعایت و از فروش خوراکی‌های ناسالم خودداری کنند. طبق این تفاهم‌نامه،
مواد خوراکی سالم و با ارزش به موادی گفته می‌شود که ضمن تأمین حدود 500 تا 300 کالری از انرژی
مورد نیاز دانش‌آموزان، به‌عنوان میان‌وعده، مطابق با استانداردهای بهداشتی تهیه و با دارا بودن شرایط بهداشتی در پایگاه تغذیه سالم به دانش‌آموزان
عرضه و فروخته شود.
در این شیوه‌نامه آمده که مواد غذایی عرضه شده در بوفه‌های مدارس باید دارای پروانه ساخت از وزارت بهداشت، علامت استاندارد، نام و نشان کارخانه، تاریخ تولید و انقضای معتبر، ترکیبات تشکیل‌دهنده، ارزش غذایی و دارای پوشش سالم و تمیز باشند و
به تأیید کارشناسان تغذیه در معاونت‌های بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور رسیده باشند.
در چند روز گذشته وزارت آموزش‌و‌پرورش 18قلم خوراکی رایج در بوفه مدارس را ممنوع اعلام کرد که واکنش‌های زیادی را در پی داشت .
وزارت آموزش‌و‌پرورش اعلام کرد: این اقلام ارزش غذایی بالایی ندارند که شامل فرآورده‌های غلات
حجیم شده با هر نام تجاری انواع چیپس سیب‌زمینی و ذرت، نوشابه‌های گازدار، آدامس‌های حاوی مواد قندی، سوسیس، کالباس، انوع سالاد الویه، انوع لواشک، آلو و آلوچه، آبنبات‌هایی، انواع آب‌میوه، فلافل، سمبوسه، پاستیل و خیارشور از جمله آن‌هاست.
106هزار بوفه تغذیه در کشور خدمات می‌دهند
آقای سید هادی دلبری، معاون هماهنگی، اقتصادی و نظارت بر امور استان‌های سازمان دانش‌آموزی کشور در گفت‌و‌گو با خبرنگار «صبح‌نو» درباره اقلام ممنوعه در بوفه مدارس گفت: «حدود 106 هزار بوفه تغذیه در مدارس دولتی و غیردولتی در مدارس سراسر کشور مشغول به فعالیت هستند. براساس تفاهم‌نامه‌ای که وزارت آموزش‌و‌پرورش با وزارت بهداشت و درمان دارد فهرستی از خوراکی‌های ممنوعه در بوفه مدارس را گردآوری می‌کنند که آن را اداره کل سلامت وزارت بهداشت آن را اجرایی می‌کند.
این موضوع به دو بخش اجرایی و تخصصی تقسیم می‌شود که ما در معاونت اقتصادی و نظارت وزارتخانه بخش اجرایی آن را بر عهده داریم و بخش تخصصی آن را اداره کل سلامت وزارت آموزش‌و‌پروزش عهده‌دار است. لیست اقلام ممنوعه را اداره کل سلامت برای ما ارسال می‌کند که ما آن را در قالب یک شیوه‌نامه به استان‌های کشور اعلام می‌کنیم.»
دلبری گفت: «متولی امر بوفه‌ها مدیر هر مدرسه است در واقع هر مدیر می‌تواند به تنهایی صفر تا صد کار را انجام دهد. این بوفه‌ها می‌توانند خودگردان باشد یا به پیمانکاران واگذار شوند که می‌بایست گرداننده آن تمام شیوه‌نامه را رعایت کند. نظارت کلی این بوفه‌ها بر عهده سازمان دانش‌آموزی است اما طبق دستورالعمل و کمیته‌های استان، شهرستان و مدرسه، مدیر مدرسه روی این اقلام نظارت مستقیم دارند. طبق شیوه‌نامه بوفه‌ها، مدارس از ناحیه آموزش‌و‌پرورش شهرستان خود درخواست مجوز می‌کنند، بازرس بوفه را رصد می‌کند و اگر حائزشرایط بودند مجوز فعالیت دریافت می‌کنند. این مجوز یک‌ساله اعطا می‌شود و سازمان دانش‌آموزی مجری طرح است.
یک تفاهم‌نامه همکاری با معاونت
تربیت بدنی و سلامت وزارتخانه داریم که هر ساله مباحث تخصصی بهداشتی پایگاه‌های تغذیه سالم را رصد می‌کنند و یکی از اعضای کمیته‌هایی که به استان‌ها اعزام می‌شوند نماینده اداره کل سلامت است.»
توصیه‌هایی برای داشتن یک بوفه تغذیه سالم در مدرسه
دانش‌آموزان در سنین مدرسه علاوه بر سه وعده غذایی اصلی، به میان‌وعده نیز نیاز دارند و در بیشتر مواقع این نیاز را از طریق موادغذایی موجود در تعاونی یا بوفه مدرسه تأمین می‌کنند، از این رو ضرورت دارد علاوه بر ارائه آموزش‌های بهداشتی و تغذیه‌ای، توجه ویژه‌ای به مواد غذایی عرضه شده، نحوه تهیه وتوزیع، مکان عرضه و فروشنده معطوف شود.
این امر زمانی امکان‌پذیر می‌شود که والدین، کارکنان مدرسه و دانش‌آموزان، فعالانه مشارکت داشته باشند و مسوولیت نظارت بر روند کمی و کیفی تغذیه در مدارس را بپذیرند. چنانچه این امر صورت پذیرد قطعاً در حفظ سلامت دانش‌آموزان مؤثر خواهد بود.
مدیران مسوول‌اند
دلبری در گفت‌و‌گو با «صبح‌نو» گفت: بیش از98 درصد مدیران مدارس به این شیوه‌نامه عمل می‌کنند. در سال گذشته هم آمار تخلفات محسوس نبود. اگر مدیر مدرسه‌ای طبق شیوه‌نامه عمل نکند، متخلف بوده و حتماً با آن برخورد می‌شود. همچنین سامانه‌ای با شماره 3000588384 راه‌اندازی شده که دانش‌آموزان و خانواده‌ها در صورت مشاهده تخلفات بوفه‌ها می‌توانند موارد را گزارش دهند.
معاون هماهنگی، اقتصادی و نظارت بر امور استان‌های سازمان دانش‌آموزی کشور هفت گروه خوراکی مجاز و قابل ارائه در پایگاه‌های تغذیه مدارس را نیز به این شرح اعلام کرد و گفت: برخی گمان می‌کند خوراکی‌های مجاز فقط شامل خشکبار و مغزیجات می‌شوند و می‌گویند که این خوراکی‌ها به نسبت دیگر اقلام گران‌قیمت‌تر هستند در صورتی که خوراکی‌های مجاز در مدارس علاوه بر خشکبار و انواع مغزها شامل خرما، دانه‌ها از نوع بدون نمک، شیر و فرآورده‌های آن، نوشیدنی شامل دوغ بدون گاز و آب معدنی دارای مجوز،
انواع میوه، بیسکویت بدون کرم، کیک و کلوچه، لقمه سالم شامل نان و پنیر و گردو ، نان و تخم مرغ، نان و پنیر و خیار و نان و پنیر و گوجه در بسته‌بندی تک نفره و بهداشتی، غذاهای پخته شامل انواع آش، سوپ، لوبیا، عدسی، شله‌زرد، فرنی، حلیم و سمنو که در شرایط بهداشتی و به صورت روزانه طبخ شده باشند و اگر شرایط بهداشتی را در تهیه آن رعایت کنند، مجاز هستند اما اقلام خوراکی‌های غیرمجاز به دلیل اینکه دارای ارزش غذایی پایینی هستند برای دانش‌آموزان ممنوع اعلام شده است.
ترفندهای اصلاح الگوی غذایی
در دهه شصت که در مدارس چیزی تحت عنوان بوفه وجود نداشت اغلب دانش‌آموزان تغذیه و خوراکی‌های خود را از خانه به مدرسه می‌بردند.
خوراکی‌هایی نظیر نان و پنیر و سبزی از جمله آن‌هاست. آرام، آرام با ظهور بوفه‌ها، دیگ‌های آش و عدسی در مدارس برپا شد و صف داشن‌آموزان برای خرید کاسه‌های آش در زنگ‌های تفریح دیدنی بود. آش و عدسی سالم‌ترین خوراکی‌هایی بود که در دهه‌های اخیر بوفه‌های مدارس به خود دیده‌اند. با ورود به دهه هفتاد و رونق کارخانه‌ها پای چیپس و پفک‌ها به مدارس باز شد و ذائقه دانش‌آموزان را برای همیشه تغییر داد. اگرچه چند سالی است با اقدامات تأمینی جلوی ورود این خوراکی‌ها به مدارس گرفته شده است اما از میزان تقاضا و علاقه دانش‌آموزان به آن‌ها چیزی
کم نشده است. همین امر سبب می‌شود که بوفه‌های زیادی، برای جلب رضایت مشتریان محدود خود، این خوراکی‌ها را به فروش برسانند. متأسفانه فروش این خوراکی‌ها در بوفه‌های مدارس در شهرستان‌ها بیشتر از کلانشهرها که نظارت بیشتری بر روی آن‌هاست، دیده می‌شود.
اصلاح الگوی غذایی کودکان و نوجوانان یکی از دغدغه‌های مهم بسیاری از خانواده‌هاست که فرزندشان با وجود خوش‌خوراک بودن انرژی کافی را دریافت نمی‌کند یا در همان سنین پایین دچار عارضه چاقی شده است .
خوراکی‌های ناسالمی که این روزها با سرعت هرچه تمام جایشان را در برنامه غذایی ما باز کرده‌اند و تغییر آن کار ساده‌ای نیست. اصلاح الگوی فرهنگ غذایی کودکان را می‌توان از مدرسه شروع کرد. در دسترس نبودن ساندویچ‌های چرب و نوشیدنی‌های گازدار و چیپس و سایر خوراکی‌های شور سبب می‌شود فرد آرام، آرام به خوراکی‌های دیگر نظیر حبوبات، سیب‌زمینی تخم‌مرغ و سایر خوراکی‌های مشابه تمایل پیدا کند و یا دست کم آن را تست کند.
آقای محمدرضا وفا، کارشناس تغذیه در این‌باره می‌گوید: «50 تا 60 درصد کم خوردن غذا و بی‌اشتهایی در دانش‌آموزان به الگوها و عادت‌های غلط غذایی مربوط است، والدین هرگز نباید فرزندان را وادار به خوردن غذا کرده و یا با خشونت با آن‌ها برای خوب غذاخوردن رفتار کنند.
اگر قرار بر این باشد که کودکان ساعت هفت صبح از رختخواب بلند شوند و مجبور باشند هفت و 15 دقیقه هم از منزل برای رفتن به مدرسه بیرون بروند، محال است بتوانند در این مدت کوتاه یک صبحانه را با میل و به اندازه بخورند.»
این متخصص تغذیه گفته است: «عادات غذایی یک‌دفعه به وجود نمی‌آیند، این مسأله در تنظیم برنامه تغذیه صحیح کودک بسیار حائزاهمیت است، مطلوب و باب طبع بودن غذا، رنگ، بو و مزه آن، برای تغذیه بهتر کودک مهم است، کودکان غذای تازه، نرم و راحت را دوست دارند و تمایلی به خوردن غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد داشته باشد، ندارد. گنجاندن چهار گروه ماده غذایی در تغذیه روزانه دانش‌آموزان نیز بسیار اهمیت دارد، اگرچه کودکان و نوجوانان از گروه سبزی‌ها و محصولات صیفی، چندان استقبالی نمی‌کنند اما مادران باید با درایت و خلاقیت خود، طوری غذا و میوه را باب میل آن‌ها درست کنند که بتوانند علاوه بر جلب رضایت آن‌ها و اشتیاق در مصرف آن ماده غذایی، ویتامین‌ها و پروتئین‌های لازم و سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن آنان را تأمین کند. با توجه به این که کمبود بسیاری از ویتامین‌ها، املاح و غلات در درازمدت می‌تواند بر سلامت کودک تأثیر سوء بگذارد، لازم است در صورت مشاهده کاهش وزن کودک بدغذا و ایجاد مشکلات روانی برای کودک، از مشاوران و روان‌شناسان و از متخصصان تغذیه در این زمینه کمک گرفته شود.
