به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از مهر، مرکز پژوهش های مجلس با بررسی عمکرد پنج ماه هدفمندی یارانه ها و آسیب شناسی و آیین نامه اجرایی آن (موضوع تبصره 14 قانون بودجه سال 1397) اعلام کرد: در تبصره 14 قانون بودجه سال 1397 بر خلاف سال های گذشته که صرفا سهم سازمان هدفمندی از فروش حامل های انرژی ارائه می شد، سعی شده تا مطابق ماده 39 قانون برنامه ششم توسعه کلیه درآمدهای هدفمندی یارانه ها در جدولی ارائه شود.
بدین ترتیب جدول مربوط به هدفمندی در قانون بودجه سال جاری با ارائه جزییات بیشتر، به شفافیت منابع و مصارف قانون هدفمندی کمک چشمگیری کرده است، البته نکته مهمی که در رابطه با منابع سازمان هدفمندی قابل پیگیری به نظر می رسد آن است که آیا در عمل تمامی منابع توسط شرکت ها به حساب های مربوط واریز می شود یا خیر؟
منابع و مصارف سازمان هدفمندی یارانه ها (مبالغ به میلیارد ریال):
تجربه سال گذشته نشان می دهد در صورت وصول منابع بیش از پیش ردیف های قانونی این منابع در اختیار شرکت های مربوط قرار گرفته است. در تبصره 14 اعتبار مربوط به یارانه نقدی به خانوار 300 هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
این موضوع همچنان که در متن تبصره هم به آن اشاره شده به این معناست که دولت باید تعداد یارانه بگیران را از 74 میلیون نفر به 56 نفر برساند، البته با توجه به اجازه قانون مبنی بر امکان جابجایی منابع تا سقف 10 درصد از سایر ردیف های جدول تبصره 14 برای اعطای یارانه نقدی و غیر نقدی و همچنین اجازه پرداخت بخشی از 110 هزار میلیارد ریال مازاد بر سقف منابع دریافتی حاصل از فروش فرآورده های نفتی موضوع ردیف یک جدول تبصره 14 به پرداخت یارانه نقدی و غیر نقدی، عملا قانونگذار خود اجازه عدم حذف دهک های بالای درآمدی را به دولت داده است. پایان پنج ماهه نخست سال، گزارشی درباره حذف سه دهک بالای درآمدی توسط دولت ارائه نشده است.
همچنین وصول منابع هدفمندی تا پایان پنج ماهه نخست سال 377 هزار میلیادر ریال بوده است (عملکرد حدود 92 درصد) از این مبلغ 178 هزار میلیارد ریال به یارانه نقدی و غیر نقدی اختصاص یافته است. این موضوع نشان دهنده انحراف حدود 50 هزار میلیارد ریالی از مقدار مصوب پنج ماهه پرداخت یارانه نقدی است که حتی با در نظر گرفتن مجوز جابجایی 10 درصدی بین ردیف ها نیز این انحراف وجود خواهد داشت.
عملکرد 5 ماهه منابع و مصارف سازمان هدفمندی یارانه ها:
اما و اگرهای اجرای آیین نامه تبصره 14
1- در جدول ماده (2) آیین نامه، در سمت منابع، از محل صادرات فراورده های نفتی، 157 هزار میلیارد ریال پیش بینی شده است. در این رابطه نکات زیر قابل توجه است:
- در آیین نامه اجرایی عنوان این ردیف تحت عنوان » دریافتی حاصل از صادرات فراورده های نفتی پس از کسر مابه التفاوت قیمت خوراک پالایشگاه ها و فراورده های تحویلی آورده شده است. برداشت از این عبارت این است که حق العمل پالایشگاه ها از منابع حاصل از صادرات فراورده کاسته شود و پس از آن منابع باقی مانده به خزانه واریز شود. به رغم ضروری بودن پرداخت حق العمل پالایشگاه ها، اولاً چنین چیزی در متن قانون به تصویب نرسیده است و از این منظر به نظر میرسد آیین نامه، قانون را توسعه داده است و لازم است که منابع اختصاص یافته به پالایشگاه ها از این محل شفاف گردد. ثانیاً از آنجا که اکثر صادرات فراورده صورت گرفته مربوط به صادرات پنج فراورده اصلی است به نظر میرسد که هزینه های حق العمل کاری نیز مطابق بند «ج» و «ک» ماده (1) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2) از محل نفت خام و میعانات گازی تحویلی به پالایشگاه ها تسویه شده باشد. لذا دلیل کسر مابه التفاوت قیمت خوراک پالایشگاه ها و فراورده های تحویلی باید روشن شود.
به علاوه با توجه به اینکه میزان صادرات فراورده در سال 1396 حدود 7 میلیارد دلار برآورد میشود، لازم است که منابع حاصل از این موضوع در 6 ماه اول سال 1397 شفاف گردد.
از آنجا که منابع حاصل از صادرات فراورده های نفتی به صورت ارزی است، نرخ تسعیر مبنای محاسبات بسیار حائز اهمیت است. به خصوص با در نظر گرفتن این نکته که منابع ارزی حاصله در اختیار بانک مرکزی نبوده و در سال 1396 اکثر منابع حاصل از صادرات فراورده در حساب شرکت ملی نفت نگهداری می شده است. لذا با در نظر گرفتن بالارفتن نرخ ارز در بازار آزاد ممکن است سهم کمی از منابع ارزی حاصله به صورت ریالی در اختیار سازمان هدفمندی قرار گرفته باشد.
با فرض اینکه کل صادرات فراورده در سال 1397 به صورت میانگین 25 درصد کاهش یابد)در اثر تحریم ها(، درآمد ریالی حاصل از این موضوع با نرخ ارز 4200 تومانی، 201 هزار میلیارد ریال و با نرخ ارز 8000 تومانی، 384 هزار میلیارد ریال خواهد بود که از این میزان صرفاً 157 هزار میلیارد تومان در اختیار سازمان هدفمندی قرار گرفته است.
از آنجایی که در متن قانون برای افزایش منابع تا سقف 110 هزار میلیارد ریال برنامه ریزی شده است در متن آیین نامه نیز تا این مبلغ تعیین تکلیف شده است و در صورت تحقق منابع مازاد بر رقم مذکور (ناشی از تغییرات نرخ ارز و...( مشخص نیست که این اعتبارات به حساب هدفمندی یا منابع عمومی واریز خواهد شد یا خیر؟ بررسی صورت های مالی شرکتهای دولتی در سال 1396 نشان میدهد که در صورت تحقق منابع بیش از اعتبار پیش بینی شده در قانون، این اعتبارات به منابع عمومی واریز نشده و در اختیار شرکتهای مذکور قرار گرفته است.
در تبصره2 ماده 3 آیین نامه اجرایی (موضوع مازاد منابع تا سقف 110 هزارمیلیارد ریال) برخلاف متن قانون که تفکیکی بین فروش داخلی و صادرات فراورده های نفتی قائل نشده، تنها به افزایش منابع حاصل از فروش داخلی فراورده های نفتی اشاره شده است، بنابراین پیش بینی می شود رقم مذکور در عمل محقق نشود.
2- با توجه به سیاست ارزی دولت مبنی بر عرضه ارز حاصل از صادرات پتروشیمی ها در بازار دوم با اصلاح قیمت خوراک پتروشیمی ها (در نظر گرفته شدن نرخ ارز بازار دوم برای محاسبه نرخ خوراک(، منابع هدفمندی نیز متأثر خواهد شد. این تغییرات در منابع حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی منعکس میشود که در مورد افزایش آن در متن قانون تصمیم گیری نشده است.
3- در متن قانون و آیین نامه مشخص نشده است که در صورت افزایش منابع بیش از سقف 110 هزار میلیارد ریال از محل فروش فراورده های نفتی چگونه و در چه محلی مصرف خواهد شد. همچنین در صورت افزایش منابع از محل سایر ردیف ها مانند فروش گاز طبیعی، منابع حاصله بلاتکلیف خواهند بود. با توجه به تغییر نرخ ارز و افزایش احتمالی نرخ خوراک گاز پتروشیمی ها، این مسئله نیاز به تصمیم گیری دارد.
4- با توجه به مفاد آیین نامه مشخص نیست که افزایش منابع حاصل از فروش فراورده به چه شیوه ای محاسبه و از چه زمانی اختصاص خواهد یافت. به عنوان مثال در قالب یک دوازدهم عمل می شود یا اینکه تا اواخر سال به تأخیر خواهد افتاد.
