تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
چگونه آلودگی هوا سلامت ما را به خطر می‌اندازد؟
این مساله در اثر عوامل مختلف ایجاد می‌شود و عوارض آن هم به صورت کوتاه‌مدت است و هم درازمدت. برخی از افراد نسبت به آلودگی حساسیت بیشتری دارند؛ مثل کودکان و افراد پیر. میزان آسیبی که به افراد وارد می‌شود، به مواد شیمیایی مضر موجود در هوا بستگی دارد. عوارض کوتاه‌مدت این آلودگی‌ها شامل خارش و سوزش چشم، گرفتگی و سوزش بینی، گلودرد و عفونت‌های فوقانی دستگاه تنفسی، مثل برونشیت و ذات‌الریه است. سایر علائم مثل سردرد، حالت تهوع و واکنش‌های حساسیتی نیز مربوط به عوارض کوتاه مدت آلودگی هوا می‌باشند. عوارض بلندمدت آلودگی هوا شامل بیماری‌های حاد تنفسی، سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و حتی آسیب‌دیدگی مغزی، نروز، بیماری کبد و کلیه‌هاست.
منابع آلوده‌‌کننده هوا
1- منابع طبیعی شامل فعالیت گروه‌های آتشفشانی و آتش‌سوزی جنگل‌ها گردو غبار طبیعی هوا، دود و منواکسید کربن ناشی از آتش‌سوزی‌ها و درختان کاج است که ترکیبات آلی متصاعد می‌کنند.
2- منابع مصنوعی شامل وسایل نقلیه موتوری که دی‌اکسید نیتروژن تولید می‌کنند، کارخانجات و سایر صنایع مختلف می‌باشد.
موادی مثل دی‌اکسیدگوگرد، هیدروکربن‌ها و مونوکسیدکربن و ترکیبات سربی موجب آلودگی هوا می‌شوند. در منازل مواد و مصالح ساختمانی، رنگ‌ها، خصوصا رنگ‌هایی که ترکیبات سربی دارند، حشره‌کش‌ها و اسپری‌های فرمالدئید، می‌توانند موجب آلودگی هوا شوند. گاز مونوکسید کربن عمدتا از اگزوز ماشین‌ها وارد هوا می‌شود؛ دی‌اکسیدگوگرد مربوط به نفت کوره سیاه است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد و موجب آلودگی هوا می‌شود و هیدروکربن‌های سوخته نشده نیز مربوط به خودروهایی هستند که بنزین مصرف می‌کنند.
حدود 50 درصد از آلودگی هوا در اثر دود اتومبیل‌ها و کامیون‌ها ایجاد می‌شود. دو اقدام موثر برای کاهش این آلودگی‌ها یکی کاهش استفاده از اتومبیل و دیگر، تنظیم آن برای کاهش آلودگی است. روش‌های دیگر عبارتند از:
حتی‌الامکان استفاده از وسایل نقلیه عمومی برای رفت و آمد انجام خریدها به صورت تلفنی تعویض فیلتر ماشین استفاده از رنگ‌هایی که پایه آب دارند برای رنگ کردن خانه یا محل کار استفاده از قلم مو به جای اسپری در هنگام رنگ‌آمیزی کاهش مصرف انرژی
استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی، گازوئیل و گاز طبیعی خاموش کردن لامپ‌های اضافی
استفاده از فن به جای دستگاه تهویه گرم کردن غذاهای کم در مایکروویو استفاده بیشتر از محصولات و مواد قابل برگشت استفاده از کیسه‌های کاغذی به جای کیسه‌های نایلونی عدم استفاده از شومینه در روزهای آلوده با سرعت کمتری در اتوبان‌ها و جاده‌ها رانندگی کنید سیگار نکشید و اگر یکی از نزدیکان‌تان عادت خود را ترک نکرد، به او گوشزد کنید که خارج از خانه سیگار بکشد عدم استفاده از موادی مثل رنگ‌ها، چسب‌ها و مواد شوینده که حاوی مواد شیمیایی مضر هستند در محیط‌های کوچک و بسته گردگیری خانه به طور مرتب در روزهای آلوده‌تر، اجازه ندهید کودکان‌تان در خارج از خانه بازی کنند تا می‌توانید از آتش زدن چیزی جلوگیری کنید اگر مجبورید در روزهای خیلی آلوده از خانه خارج شوید، کارهای‌تان را تا قبل از بعدازظهر انجام دهید خودداری از ورزش و فعالیت جسمی شدید در خارج از خانه در روزهای آلوده استفاده بیشتر از مایعات در روزهای آلوده به هنگام خرید سبزیجات به رنگ آنها توجه بیشتری کنید؛ اگر سبزی برگ متفاوت و گیاه حالت لوله شده داشته باشد، بیماری اپیفاستی را ایجاد می‌کند که این وضعیت در اثر آلودگی هوا به وجود می‌آید در صورت امکان تعویض خودروی قدیمی و فرسوده با یک خودروی جدید
خاموش کردن اتومبیل در جاهای پر ترافیک و پشت چراغ قرمزهای طولانی عایق‌بندی خانه برای جلوگیری از هدر رفتن سوخت کاشت درخت و گل و گیاه بیشتر در باغچه خانه
تأثیر آلودگی هوا روی پوست
تماس مستقیم با آلاینده‌ها باعث رسوب مواد سمی روی سطح پوست و ورود به بدن از طریق منافذ پوست می‌شود که البته اثر آن با شست و شوی بموقع کاهش می‌یابد. از طریق تنفس، مواد سمی جذب خون می‌شوند و به راحتی نیز دفع نمی‌شوند و عوارض درازمدت بر روی پوست به جا می‌گذارند. خارش، کهیر، خشکی، تغییر رنگ طبیعی پوست، اگزمای دست و صورت، ایجاد زخم‌های سطحی، قرمزی و خارش پلک و پوست اطراف چشم، بروز و تشدید جوش‌های چرکی و خشکی و ترک لب، از شایع‌ترین عوارض حاد و زودگذر آلودگی هوا بر روی پوست هستند. از عوارض درازمدت می‌توان به بروز چین و چروک‌های پوستی یا پیری زودرس، ریزش بیش از حد موها، تیرگی دور چشم، لک‌های قهوه‌ای صورت، التهاب و زخم‌های مزمن در اندام‌ها، به خصوص ران‌ها و زیربغل، و تغییرات هورمونی (مثلا پرمویی زنان) اشاره کرد. کمبود اکسیژن‌رسانی به پوست، اثرات سوئی روی پوست بدن و خصوصا پوست صورت، گردن و دست‌ها می‌گذارد. آلودگی‌ها بر روی پوست رسوب کرده و نحوه تکثیر سلول‌های اپیدرم و بازسازی پوست را مختل می‌کنند.
آلودگی هوا و تاثیر آن بر زنان باردار
گاز مونوکسید کربن از جفت عبور می‌کند و وارد خون جنین می‌شود؛ در نتیجه جنین مسموم می‌شود و یا فوت می‌کند. آلودگی هوا به طور کلی میزان ناباروری زنان و مردان را افزایش می‌دهد؛ اما در زنان باردار خطراتی مثل زایمان زودرس، سقط جنین، پاره شدن کیسه آب، عدم رشد کافی جنین و بروز لب شکری در نوزادان را در پی دارد. بخار تولید شده در آشپزخانه و سرویس‌های بهداشتی موجب رشد موجودات کوچک مثل قارچ‌ها و کپک‌ها می‌شود. حضور این مواد در خانه سردرد، خارش چشم و انواع آلرژی‌ها را به همراه دارد که زنان باردار را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. زمان بین شروع بارداری تا تولد نوزاد، یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی است. مواد سمی موجود در هوا روی سیستم دفاعی، ریه‌ها و ذهن جنین اثر می‌گذارند و می‌توانند رشد سیستم عصبی را مختل سازند. برخی از نوزادان در اثر همین آلودگی‌ها هنگام تولد به آسم دچار هستند.
CFC چیست؟
CFCها موادی با مصارف گوناگون و تقریبا غیرسمی هستند که در برابر شعله مقاو‌مند، به راحتی تجزیه نمی‌شوند و به خاطر پایداری زیادی که دارند، تا 150 سال هم باقی می‌مانند. گازهای CFC به آرامی تا ارتفاعات 40 کیلومتری صعود کرده و در قسمت‌های بالا تحت تاثیر تشعشعات ماورای بنفش خورشید شکسته می‌شوند و عنصر شیمیایی کلر را آزاد می‌کنند. هر اتم کلر قادر به از بین بردن صدهزار مولکول ازن است و 5-3 درصد از لایه ازن در اثر این گازهای CFC از بین می‌روند. با از بین رفتن ازن در لایه‌های بالای اتمسفر، کره زمین اشعه ماورای بنفش بیشتری دریافت می‌کند که خود موجب بروز سرطان پوست و تضعیف سیستم دفاعی بدن می‌شود. با نفوذ بیشتر اشعه ماورای بنفش از لایه‌های اتمسفر، سلامتی انسان به خطر می‌افتد، محصولات کشاورزی بهره کمتری می‌دهند، ماهی‌های بیشتری می‌میرند و به طور کلی همه موجودات روی کره زمین تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. همان‌طور که اشاره شد، باران اسیدی نیز یکی از نتایج آلودگی هواست. در نواحی صنعتی در اثر فعالیت‌های کارخانه‌ها، دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید ازت بیشتر در هوا پخش می‌شود. این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می‌کنند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می‌آیند. این ذرات اسیدی مسافت‌های زیادی را به وسیله باد طی می‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند. باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و ساختمان‌هایی می‌شود که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده‌اند. همچنین حاصلخیزی خاک را بسیار کاهش می‌دهد و روی کشاورزی تاثیر مستقیمی می‌گذارد و حتی مواد سمی را وارد خاک می‌کند و موجب نابودی درختان نیز می‌شود.
